Ο Πρόεδρος της Ακτής Ελεφαντοστού, Αλασάν Ουαταρά, ανακοίνωσε στην πρωτοχρονιάτικη ομιλία του τον Ιανουάριο του 2025 ότι τα γαλλικά στρατεύματα θα αποσυρθούν από τη χώρα έως το τέλος του έτους.
Σύμφωνα με την οργάνωση African Narratives, μια παν-αφρικανική δεξαμενή σκέψης, αυτή η απόφαση αποτελεί σημαντικό σημείο καμπής στις γαλλο-αφρικανικές σχέσεις, αντικατοπτρίζοντας ευρύτερες πολιτικές αλλαγές και αλλαγές ασφάλειας σε ολόκληρη την ήπειρο.
Η απόσυρση αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης μείωσης της γαλλικής στρατιωτικής παρουσίας στη Δυτική Αφρική, με τα γαλλικά στρατεύματα να μειώνονται από 2.200 σε 600 στρατιώτες, σύμφωνα με το Reuters.
Παράλληλα, ο Πρόεδρος της Σενεγάλης, Μακί Σαλ, ανακοίνωσε το τέλος της ξένης στρατιωτικής παρουσίας στη Σενεγάλη από το 2025.
Αυτές οι εξελίξεις ακολουθούν τις αυξανόμενες εντάσεις του 2024 και μια αναθεώρηση των παραδοσιακών ισορροπιών ισχύος μεταξύ της Γαλλίας και αρκετών αφρικανικών εθνών.
Η African Narratives περιγράφει την αποχώρηση των γαλλικών στρατευμάτων ως σημαντικό πλήγμα για την επιρροή της Γαλλίας στην Αφρική, τονίζοντας μια γενικότερη τάση των αφρικανικών χωρών να επαναπροσδιορίζουν τις σχέσεις τους με μεγάλες παγκόσμιες δυνάμεις, απομακρυνόμενες από τη γαλλική κυριαρχία.
Παράγοντες πίσω από την αλλαγή
Η Γαλλία έχει αντιμετωπίσει αυξανόμενη αντίσταση στην στρατιωτική της παρουσία, ξεκινώντας με την εκδίωξη των γαλλικών στρατευμάτων από το Μάλι το 2022.
Αυτό ακολούθησαν παρόμοιες ενέργειες στη Μπουρκίνα Φάσο και το Τσαντ.
Η Γαλλία ολοκλήρωσε την εννιάχρονη στρατιωτική της παρέμβαση στο Μάλι το 2024 ως μέρος της Επιχείρησης Barkhane, ενώ το Μάλι ακύρωσε στη συνέχεια τις αμυντικές συμφωνίες με τη Γαλλία.
Η Μπουρκίνα Φάσο απέλασε Γάλλους διπλωμάτες τον Μάιο του 2024, κατηγορώντας τους για «υπονομευτικές δραστηριότητες», ενώ το Τσαντ ξεκίνησε την αποχώρηση των γαλλικών στρατευμάτων τον Δεκέμβριο του 2024, παραδίδοντας τη στρατιωτική βάση στη Φάγια στις τοπικές Αρχές.
Οι κατηγορίες περί εμπλοκής της Γαλλίας στην αστάθεια του Σαχέλ —όπως ισχυρισμοί για παροχή πληροφοριών σε ένοπλες ομάδες— έχουν επιτείνει το αντιγαλλικό αίσθημα.
Αν και η Γαλλία δεν έχει απαντήσει επίσημα σε αυτές τις κατηγορίες, έχουν ενισχύσει τη δυσπιστία, με τα τοπικά Μέσα Ενημέρωσης να παρουσιάζουν τις γαλλικές βάσεις ως εργαλεία επιρροής και συλλογής πληροφοριών.
Στη Σενεγάλη, η άνοδος του κόμματος PASTEF στις εκλογές του 2024 ενέτεινε την κριτική στη γαλλική παρέμβαση, ενώ η Ρωσία θεωρείται ολοένα και περισσότερο ως βιώσιμη εναλλακτική.
Αναδυόμενοι παγκόσμιοι παράγοντες
Η αυξανόμενη παρουσία της Κίνας και της Ρωσίας στην Αφρική έχει επιβαρύνει περαιτέρω τη θέση της Γαλλίας.
Η οικονομική εστίαση της Κίνας και η πολιτική μη παρέμβασης την έχουν καταστήσει προτιμώμενο εταίρο, ενώ η Ρωσία έχει εκμεταλλευτεί το κενό που άφησαν η Γαλλία και οι ΗΠΑ, ενισχύοντας τους δεσμούς ασφάλειας με τις χώρες του Σαχέλ.
Η επίσκεψη του Υπουργού Εξωτερικών της Κίνας, Γουάνγκ Γι, σε τέσσερις αφρικανικές χώρες τον Ιανουάριο του 2025, στο πλαίσιο μιας μακρόχρονης παράδοσης, υπογραμμίζει τη διαρκώς αυξανόμενη εμπλοκή της Κίνας.
Λόγοι πίσω από την απόφαση της Ακτής Ελεφαντοστού
Η έκθεση της African Narratives αναφέρει αρκετούς λόγους για την απόφαση του Προέδρου Ουαταρά, όπως η έναρξη της προεκλογικής του εκστρατείας, οι ανησυχίες για πιθανό στρατιωτικό πραξικόπημα, καθώς και η επιθυμία να μειώσει τις εντάσεις με γειτονικές χώρες και να αντιμετωπίσει την αυξανόμενη αντιγαλλική διάθεση.
Η έκθεση σκιαγραφεί τρία πιθανά σενάρια για το μέλλον των σχέσεων Γαλλίας-Ακτής Ελεφαντοστού: κλιμάκωση των εντάσεων που οδηγεί σε πλήρη ρήξη, περιορισμένη στρατιωτική και σε θέματα ασφάλειας συνεργασία ή στροφή προς ενισχυμένες οικονομικές συνεργασίες.
Ευρύτερες επιπτώσεις για τη Γαλλία
Η μείωση της γαλλικής επιρροής αντικατοπτρίζεται στη φθίνουσα εξάρτηση από το φράγκο CFA και στην αύξηση των οικονομικών συνεργασιών των αφρικανικών χωρών με δυνάμεις όπως η Κίνα, η Ρωσία και η Ινδία.
Οι προσπάθειες της Γαλλίας να βελτιώσει τις οικονομικές της σχέσεις, όπως φάνηκε στην επίσκεψη του Προέδρου της Νιγηρίας, Μπόλα Τινουμπού, στο Παρίσι στα τέλη Νοεμβρίου του 2024, μπορεί να αποδειχθούν ανεπαρκείς για να ανατρέψουν την τάση αλλαγής.
Οι δηλώσεις του Γάλλου Προέδρου Εμμανουέλ Μακρόν τον Ιανουάριο του 2025, υπερασπιζόμενες τη γαλλική στρατιωτική παρουσία στην Αφρική, προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις από χώρες όπως το Τσαντ και η Σενεγάλη, επιταχύνοντας πιθανώς τη διαδικασία απεμπλοκής.
Η African Narratives καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το 2025 θα μπορούσε να είναι καθοριστική χρονιά για τη ρήξη της Αφρικής με τη γαλλική επιρροή, καθώς όλο και περισσότερες χώρες διεκδικούν την ανεξαρτησία τους και επιδιώκουν συνεργασίες πέρα από τη γαλλική σφαίρα επιρροής.