Γερμανία: Αντισυνταγματικό το λογισμικό πρόληψης εγκλημάτων – Κίνδυνος στοχοποίησης αθώων πολιτών

Μπορεί η αστυνομία να σκιαγραφεί προφίλ δυνάμει εγκληματιών συλλέγοντας ψηφιακά δεδομένα;

Όχι άνευ όρων που διασφαλίζουν θεμελιώδη δικαιώματα, λέει το Συνταγματικό Δικαστήριο της Γερμανίας.

«Data-mining». Ένας όρος που δεν σημαίνει τίποτα άλλο από αυτό που με την πρώτη ανάγνωση υποδηλώνει: την «εξόρυξη» των κατάλληλων κάθε φορά πληροφοριών μέσα από μια μεγάλη δεξαμενή δεδομένων.

Πολλοί λένε άλλωστε ότι στην εποχή του διαδικτύου τα σωστά ψηφιακά δεδομένα μπορούν να αποβούν «χρυσός».

Αυτό ισχύει εδώ και χρόνια και για τον ευαίσθητο κλάδο της εγκληματολογίας αλλά και της αντεγκληματικής πολιτικής.

Στο γερμανικό κρατίδιο της Έσσης οι αρμόδιες αστυνομικές Αρχές χρησιμοποιούν ήδη από το 2017 ένα σύγχρονο λογισμικό πρόληψης εγκληματικών δραστηριοτήτων, το οποίο ουσιαστικά σταχυολογεί χρήσιμες για τις αρχές πληροφορίες, συλλέγοντας προσωπικά στοιχεία που προέρχονται από διάφορες επιμέρους βάσεις δεδομένων της αστυνομίας και άλλες ψηφιοποιημένες πηγές.

Τα κατηγοριοποιεί, τα αξιολογεί, τα αναλύει και τα συνδέει μεταξύ τους βάσει αλγοριθμικών διαδικασιών, οδηγώντας έτσι τις αρμόδιες Αρχές στην εξαγωγή συμπερασμάτων που μπορούν να συμβάλουν στη βελτίωση της αντεγκληματικής δράσης.

Μάλιστα στην περίπτωση της Έσσης, όπως αναφέρει η γερμανική ραδιοφωνία DLF, πάνω από 2.000 αστυνομικοί έχουν ήδη πρόσβαση στο συγκεκριμένο σύστημα συλλογής και ανάλυσης δεδομένων.

Και το κρατίδιο του Αμβούργου έχει εγκρίνει τη χρήση του συγκεκριμένου λογισμικού, ενώ και η Βαυαρία εξετάζει επίσης την εισαγωγή του.

Κίνδυνος στοχοποίησης αθώων πολιτών

Τα ερωτήματα όμως που δημιουργεί το συγκεκριμένο λογισμικό είναι πολλά και κρίσιμα: Πόσο ασφαλής είναι η εξαγωγή συμπερασμάτων για ενδεχόμενη τέλεση μελλοντικών αδικημάτων από τη συλλογή τυχαίων ψηφιακών δεδομένων;

Πόσο συμβατή είναι με το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα στην προσωπικότητα η δημιουργία δυνητικά «εγκληματικών προφίλ», ακόμη κι αν αυτό γίνεται με στόχο την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, του οργανωμένου εγκλήματος ή της παιδικής πορνογραφίας;

Για όλους αυτούς τους λόγους προσέφυγαν κατά του επίμαχου νομοθετικού πλαισίου που επιτρέπει τη χρήση του συγκεκριμένου λογισμικού στην Έσση και το Αμβούργο νομικοί, δημοσιογράφοι και εκπρόσωποι οργανώσεων για την προστασία των προσωπικών δεδομένων στην Καρλσρούη, εκφράζοντας επιφυλάξεις για τη συνταγματικότητά του.

Ειδικοί μάλιστα από τον χώρο της προστασίας των προσωπικών δεδομένων εκτιμούν ότι η χρήση του συγκεκριμένου λογισμικού θα μπορούσε να οδηγήσει σε καταστρατήγηση θεμελιωδών δικαιωμάτων ενώ υπογραμμίζουν επίσης τον κίνδυνο να γίνουν «στόχοι» αστυνομικών ερευνών και εντελώς αθώοι πολίτες.

Υπό προϋποθέσεις συνταγματική η χρήση του λογισμικού

Οι συνταγματικοί δικαστές της Καρσλρούης έκριναν λοιπόν ότι το νομικό πλαίσιο που επιτρέπει την εφαρμογή του συγκεκριμένου λογισμικού χρήζει άμεσης αναθεώρησης προκειμένου να είναι συμβατό με το γερμανικό Σύνταγμα διασφαλίζοντας την προστασία της προσωπικότητας καθώς και το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση των πολιτών ως προς τη διαχείριση των προσωπικών τους δεδομένων.

Ειδικότερα, με απλά λόγια, έκριναν ότι το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο που επιτρέπει τη χρήση data-mining δεν συμβαδίζει με το Γερμανικό Σύνταγμα και ως εκ τούτου πρέπει να αλλάξει σε κρίσιμα σημεία του, ρυθμίζοντας επακριβώς τις προϋποθέσεις χρήσης του συγκεκριμένου λογισμικού, προστατεύοντας παράλληλα τον σεβασμό συνταγματικών δικαιωμάτων.

Το κρατίδιο της Έσσης, το οποίο θεωρείται πρωτοπόρο στη χρήση data-mining από τις αρχές ασφαλείας, θα πρέπει μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2023 να εναρμονίσει την επίμαχη νομοθεσία με την απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου, η οποία θέτει πλέον το πλαίσιο και για άλλα κρατίδια που εξετάζουν την εισαγωγή παρόμοιων λογισμικών για την εξιχνίαση και πρόληψη εγκληματικών δραστηριοτήτων.

Πηγές: bundesverfassungsgericht.de/ DLF/ ARD / DW