Τι συμβαίνει στη Λιβύη – Οι αντιμαχόμενες παρατάξεις, η διεκδίκηση της εξουσίας

Οι χειρότερες μάχες στη Λιβύη εδώ και δύο χρόνια έπληξαν ξαφνικά την πρωτεύουσα, Τρίπολη, το Σάββατο.

Τα ρήγματα στη Λιβύη εμφανίστηκαν καθώς τοπικές ομάδες πήραν διαφορετικές θέσεις στην εξέγερση του 2011 που υποστηριζόταν από το ΝΑΤΟ που ανέτρεψε τον Μουαμάρ Καντάφι.

Μια απόπειρα δημοκρατικής μετάβασης ξέφυγε από τον έλεγχο καθώς ένοπλες ομάδες οικοδόμησαν τοπικές βάσεις εξουσίας και συνενώθηκαν γύρω από αντίπαλες πολιτικές φατρίες, καταλαμβάνοντας τον έλεγχο των οικονομικών περιουσιακών στοιχείων.

Μετά από μια μάχη για την Τρίπολη το 2014, μια φατρία συμπεριλαμβανομένων των περισσότερων μελών του κοινοβουλίου μετακινήθηκε ανατολικά και αναγνώρισε τον Χαλίφα Χάφταρ ως αρχηγό του στρατού, δημιουργώντας τελικά μια παράλληλη κυβέρνηση.

Μια συμφωνία υποστηριζόμενη από τα Ηνωμένα Έθνη οδήγησε σε μια νέα, διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση στην Τρίπολη, αλλά οι ανατολικές φατρίες απέρριψαν τη συμφωνία και ο Λιβυκός Εθνικός Στρατός (LNA) του Χάφταρ επιτέθηκε στην πρωτεύουσα το 2019.

Οι συγκρουόμενες ένοπλες φατρίες που έλεγχαν τη δυτική Λιβύη συγκεντρώθηκαν για να στηρίξουν την κυβέρνηση της Τρίπολης κατά του Χάφταρ και απέκρουσαν την επίθεσή του το 2020 με τη βοήθεια της Τουρκίας, οδηγώντας σε κατάπαυση του πυρός και σε μια νέα ειρηνευτική διαδικασία υποστηριζόμενη από τον ΟΗΕ.

Πώς εξελίχθηκε η τελευταία διαμάχη;

Η ειρηνευτική διαδικασία έφερε μια νέα κυβέρνηση εθνικής ενότητας υπό τον πρωθυπουργό Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπεϊμπά με εντολή να επιβλέψει τις εθνικές εκλογές που είχαν προγραμματιστεί για τον Δεκέμβριο του 2021, αλλά δεν υπήρξε συμφωνία για τους κανόνες για την ψηφοφορία και η διαδικασία κατέρρευσε.

Στην ανατολική Λιβύη, το κοινοβούλιο κήρυξε την κυβέρνηση του Ντμπεϊμπά παράνομη και διόρισε μια νέα υπό τον Φατί Μπασάγκα.

Ο Ντμπεϊμπά απέρριψε τις κινήσεις του, λέγοντας ότι θα παραχωρήσει την εξουσία μόνο μετά από εκλογές.

Εν τω μεταξύ, οι δυτικές παρατάξεις της Λιβύης που είχαν ενωθεί εναντίον του Χάφταρ έσπευσαν και στην Τρίπολη με περιστασιακές αψιμαχίες, και ορισμένοι έβλεπαν τον Μπασάγκα ως το καλύτερο στοίχημά τους για πρόοδο.

Ο Μπασάγκα προσπάθησε να εισέλθει στην Τρίπολη αμέσως μετά τον διορισμό του τον Μάρτιο, αλλά φατρίες υπέρ του Ντμπεϊμπά μπλόκαραν τη φάλλαγά του.

Προσπάθησε ξανά τον Μάιο, αλλά αποχώρησε από την Τρίπολη μετά από σύντομη ανταλλαγή πυροβολισμών.

Καθώς περνούσαν οι μήνες, οι συμμαχίες και οι συνασπισμοί μεταξύ των φατριών της Τρίπολης άλλαξαν καθώς τόσο ο Ντμπεϊμπά όσο και ο Μπασάγκα προσπάθησαν να προσελκύσουν βασικούς παίκτες.

Στους δρόμους της Τρίπολης, οι ένοπλες δυνάμεις συγκρούστηκαν μεταξύ τους.

Όταν ξέσπασαν μάχες μεταξύ δύο ομάδων το βράδυ της Παρασκευής, φατρίες ευθυγραμμισμένες με τον Μπασάγκα άρχισαν να εξαπολύουν κάτι που έμοιαζε με συντονισμένες επιθέσεις σε μια νέα προσπάθεια να τον εγκαταστήσουν στην πρωτεύουσα.

Αλλά η κίνηση απέτυχε, αφήνοντας προφανώς την Ντμπεϊμπά πιο σταθερή.

Ποιες είναι οι πιθανότητες μιας πολιτικής συμφωνίας;

Η ισχυρή ανατολική φατρία του Χάφταρ και του προέδρου του κοινοβουλίου Ακίλα Σαλέχ έχει δείξει λίγη προθυμία να συμβιβαστεί με τον στόχο της να απομακρύνει τον Ντμπεϊμπά και να εγκαταστήσει τον Μπασάγκα.

Ωστόσο, με τον Μπασάγκα να φαίνεται ανίκανος να οικοδομήσει έναν συνασπισμό δυτικών φατριών που θα μπορούν να τον εγκαταστήσουν στην Τρίπολη, ίσως χρειαστεί να το ξανασκεφτούν.

Η συνεχιζόμενη στρατιωτική παρουσία της Τουρκίας γύρω από την Τρίπολη, όπου διατηρούσε αεροπορικές βάσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη αφού βοήθησε να αποκρούσει την ανατολική επίθεση το 2020, σημαίνει ότι μια άλλη επίθεση του Χάφταρ κατά της πρωτεύουσας φαίνεται πολύ απίθανη προς το παρόν.

Ορισμένοι πολιτικοί έχουν εγείρει την ιδέα μιας άλλης προσπάθειας σχηματισμού νέας κυβέρνησης που θα μπορούν να αποδεχθούν όλες οι πλευρές – κάτι που ο Ντμπέιμπα πιθανότατα θα προσπαθήσει να εμποδίσει.

Εν τω μεταξύ, η διπλωματία έχει σταματήσει και η συμφωνία για τον τρόπο διεξαγωγής των εκλογών ως μόνιμη λύση στις πολιτικές διαμάχες της Λιβύης φαίνεται πιο μακριά από ποτέ.

Οι διεθνείς προσπάθειες για τη σύναψη συμφωνίας παρεμποδίστηκαν από τη διαφωνία μεταξύ των εμπλεκόμενων χωρών και μεταξύ των τοπικών φατριών που πολλοί Λίβυοι πιστεύουν ότι θέλουν να αποφύγουν τις εκλογές για να παραμείνουν στην εξουσία.

Πολλοί από τον πληθυσμό σχεδόν 7 εκατομμυρίων της Λιβύης φοβούνται ότι αυτό σημαίνει ότι, όπως και να έχει η επόμενη περίοδος διαπραγματεύσεων και τοποθέτησης, θα ακολουθήσει μόνο ένα άλλο ξέσπασμα βίας.

Πώς επηρεάζει το πετρέλαιο της Λιβύης;

Ο έλεγχος των εσόδων από τις κύριες εξαγωγές της Λιβύης, η παραγωγή πετρελαίου έως και 1,3 εκατομμυρίων βαρελιών την ημέρα, ήταν εδώ και καιρό το μεγαλύτερο έπαθλο για όλες τις κύριες πολιτικές και στρατιωτικές φατρίες.

Οι όμιλοι έχουν επανειλημμένα κλείσει την παραγωγή στο παρελθόν ως τακτική για να ασκήσουν πίεση στην κυβέρνηση στην Τρίπολη, όπου όλα τα έσοδα από τις ξένες πωλήσεις πετρελαίου διοχετεύονται στην κεντρική τράπεζα μέσω διεθνών συμφωνιών.

Οι δυνάμεις που ευθυγραμμίζονται με τον Χάφταρ, του οποίου η επιρροή εκτείνεται σε μεγάλο μέρος της επικράτειας που περιλαμβάνει κύρια κοιτάσματα πετρελαίου και τερματικούς σταθμούς εξαγωγής, είναι υπεύθυνες για τις μεγαλύτερες διακοπές λειτουργίας τα τελευταία χρόνια.

Το τελευταίο shutdown, το οποίο μείωσε τις εξαγωγές περίπου στο μισό, έληξε όταν ο Ντμπεϊμπά αντικατέστησε τον επικεφαλής της National Oil Corporation με έναν σύμμαχο του Χάφταρ – μια κίνηση που ορισμένοι θεωρούσαν ως μια προσπάθεια να φλερτάρουν τον ανατολικό διοικητή και να τον κάνουν πιο ανοιχτό σε μια πολιτική συμφωνία.

Αυτό μπορεί να είναι αρκετό για να σταματήσει ένα ακόμη κλείσιμο, ενώ οι φατρίες που υποστηρίζουν τον Μπασάγκα ετοιμάζουν την επόμενη κίνησή τους.

Όμως, με το πολιτικό κουβάρι της Λιβύης να μην έχει επιλυθεί τόσο πολύ, φαίνεται μικρή πιθανότητα οι εξαγωγές πετρελαίου να παραμείνουν ανέγγιχτες για πολύ.