Έκθεση CIA (1971): Το «μακεδονικό ζήτημα» μεταξύ Σόφιας και Βελιγραδίου – Ποιανού είναι οι Σλαβομακεδόνες

«Μακεδονικό σύνδρομο – η χρόνια κρίση στις γιουγκοσλαβο-βουλγαρικές σχέσεις» – αυτός είναι ο τίτλος ενός απόρρητου εγγράφου της αμερικανικής υπηρεσίας ξένων πληροφοριών CIA από τις αρχές του 1971, το οποίο, σύμφωνα με τους «Financial Times», αποχαρακτηρίστηκε δεκαετίες αργότερα.

Η 12σέλιδη, λεπτομερώς γραπτή έκθεση, η οποία είναι τώρα διαθέσιμη στο αρχείο της CIA, δίνει μια πολύ λεπτομερή εικόνα της περίπλοκης σχέσης μεταξύ Γιουγκοσλαβίας και Βουλγαρίας στα τέλη της δεκαετίας του 1960, περιγράφει τις ιστορικές ρίζες του σλαβομακεδονικού προβλήματος και κάνει μια ακριβή ανάλυση του ανερχόμενου τότε νέου βουλγαρικού εθνικισμού.

Που παρεμπιπτόντως, αφορούσε την τότε Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Μακεδονίας.

«Σύμφωνα με τη Σόφια, οι Σλαβομακεδόνες είναι Βούλγαροι»

Στην αρχή του εγγράφου διαβάζουμε: «Τα τελευταία τέσσερα χρόνια, ποτάμια αμοιβαίων επιθέσεων κύλησαν μεταξύ Γιουγκοσλαβίας και Βουλγαρίας για ένα φαινομενικά ασαφές, ιστορικά αμφιλεγόμενο ζήτημα, δηλαδή – την εθνική και γλωσσική καταγωγή των λαών της Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας.

»Οι Γιουγκοσλάβοι ισχυρίζονται ότι αν αφαιρέσουν αυτόν τον θόρυβο από τις ακαδημαϊκές τους αξιώσεις, καταλήγει σε οξύ αλυτρωτισμό εκ μέρους των Βουλγάρων.

»Για τη Σόφια, το σλαβομακεδονικό ζήτημα είναι δίκοπο μαχαίρι.

»Από τη μια το καθεστώς το χρησιμοποιεί για εσωτερική κατανάλωση ως η μόνη απροβλημάτιστη διέξοδος του βουλγαρικού εθνικισμού, χωρίς τον κίνδυνο παρέμβασης της Μόσχας».

Οι Βούλγαροι «κόλλησαν» στη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου

«Ακόμα και οι Γιουγκοσλάβοι δεν πιστεύουν ότι η Σόφια αυτή τη στιγμή σκοπεύει να πάρει πίσω τη Γιουγκοσλαβική Μακεδονία (του Βαρδάρη) με τη βία.

»Από την άλλη, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι Βούλγαροι ηγεμόνες θα είναι σε επιφυλακή για οποιαδήποτε ευκαιρία να αποδυναμώσουν την εξουσία του Βελιγραδίου στη γιουγκοσλαβική Μακεδονία στη μετα-Τίτο εποχή και ότι ήδη προετοιμάζονται γι’ αυτό με ισχυρές διεκδικήσεις για τα δικαιώματά τους στη Μακεδονία του Βαρδάρη».

Σύμφωνα με τους συντάκτες της έκθεσης, η αντίληψη της κομμουνιστικής Βουλγαρίας ότι δεν υπάρχει ξεχωριστό μακεδονικό έθνος και γλώσσα θεωρήθηκε ωστόσο από τη Γιουγκοσλαβία ως απειλή.

Γράφουν: «Σύμφωνα με τον ισχυρισμό της Σόφιας, όλοι οι Μακεδόνες είναι στην πραγματικότητα Βούλγαροι, αποκομμένοι από την πατρίδα.

»Αυτή η γνώμη χρονολογείται πριν από την κομμουνιστική εποχή στη Βουλγαρία.

»Σύμφωνα με τη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου του 1878, δόθηκε ο έλεγχος στο νέο βουλγαρικό κράτος για πρώτη φορά στα μακεδονικά εδάφη.

»Λίγους μήνες αργότερα – οι Μεγάλες Δυνάμεις κατέλαβαν αυτό το έδαφος και το έδωσαν στη Σερβία (τώρα μέρος της Γιουγκοσλαβίας).

»Έκτοτε οι περισσότερες βουλγαρικές κυβερνήσεις διεκδικούν συνεχώς αυτήν την επαρχία, αν και μετά το 1878 η εν λόγω περιοχή κατείχε η Σόφια συνολικά μόνο για τέσσερα χρόνια».

Οι εθνικιστές στην κομμουνιστική Βουλγαρία

Μετά από μια σύντομη ιστορική επισκόπηση του τι συνέβη στην περιοχή μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η έκθεση συζητά εν συντομία τα σχέδια για μια βαλκανική ομοσπονδία που επέζησε για κάποιο διάστημα ακόμη και μετά τη σύγκρουση Τίτο-Στάλιν το 1948.

Στη συνέχεια, οι συγγραφείς γράφουν για την άνοδο της «κλίκας Ζίβκοφ» και τις καταστολές που πραγματοποίησαν οι κομμουνιστές στη Βουλγαρία μετά την ανάληψη της εξουσίας.

Με την έγκριση της Μόσχας, οι Βούλγαροι κομμουνιστές αναβιώνουν σταδιακά τον μύθο της Βουλγαρίας του Αγίου Στεφάνου, σημειώνουν περαιτέρω οι συγγραφείς και προσθέτουν:

Την ίδια χρονιά, ένας εξέχων εθνογράφος εξέφρασε δημόσια τη διαφωνία του με ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε σε σοβιετικό περιοδικό που ισχυριζόταν ότι οι Σλαβομακεδόνες ήταν ένα ξεχωριστό έθνος ή λαός.

Στο πνεύμα της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου, πολλοί Βούλγαροι επιστήμονες και πολιτικές προσωπικότητες δημοσίευσαν άρθρα πάνω σε άλλα άρθρα για να υπερασπιστούν τον ισχυρισμό ότι, εθνοτικά, ιστορικά και πνευματικά, η Μακεδονία του Βαρδάρη (Βαρντάρσκα) είναι μέρος του βουλγαρικού έθνους» υποστηρίζοντας ότι πρόκειται για μια ποικιλία Βουλγάρων (έναν ισχυρισμό με τον οποίο θα συμφωνούσαν ορισμένοι δυτικοί γλωσσολόγοι).

Το ρεπορτάζ κάνει επίσης λόγο για την ομιλία του Τόντορ Ζίβκοφ στη βουλγαρική νεολαία από τον Δεκέμβριο του 1967, όπου τόνισε την επέκταση της «πατριωτικής παιδείας».

Σύμφωνα με τον κομμουνιστή ηγέτη, οι Βούλγαροι δεν εκμεταλλεύονται επαρκώς την ένδοξη ιστορία τους για να εκπαιδεύσουν τους νέους στο πνεύμα του πατριωτισμού.

Η εισβολή των Σοβιετικών στη Τσεχοσλαβακία πυροδότησε τις εντάσεις

Η εισβολή των στρατευμάτων του Συμφώνου της Βαρσοβίας στην Τσεχοσλοβακία το 1968 και η καταστροφή της Άνοιξης της Πράγας, στην οποία συμμετείχε η NRB, δημιούργησαν πρόσθετη ένταση μεταξύ Βουλγαρίας και Γιουγκοσλαβίας, σημειώνουν αναλυτές της CIA.

Μετά τη σκληρή κριτική που έκανε ο Γιουγκοσλάβος ηγέτης Τίτο εναντίον αυτής της εισβολής, η Βουλγαρία ενέτεινε την προπαγάνδα της κατά της Γιουγκοσλαβίας και ξεκίνησε μια νέα διπλωματική εκστρατεία – προφανώς με την έγκριση της ΕΣΣΔ, γράφουν οι συγγραφείς και υπενθυμίζουν ότι τον Νοέμβριο του 1968 η Βουλγαρική Ακαδημία δημοσίευσε μια γνώμη σύμφωνα με στην οποία η Γιουγκοσλαβική Μακεδονία δεν υπήρξε ποτέ εθνοτικά, εθνικά και γλωσσικά ως ξεχωριστό έθνος από τη Βουλγαρία.

Η έκθεση κάνει επίσης λόγο για τους ισχυρισμούς της Βουλγαρίας ότι «απελευθέρωσε» τη Μακεδονία το 1944 – ισχυρισμοί χωρίς καμία σχέση με την πραγματικότητα.

Οι εδαφικές διεκδικήσεις της Βουλγαρίας

Σταδιακά, η γιουγκοσλαβική ηγεσία συνειδητοποίησε ότι οι βουλγαρικές εκστρατείες σχετικά με τη Μακεδονία ήταν ξεκάθαρα συντονισμένες με τη Μόσχα, έγραψαν οι αναλυτές της CIA και ανέφεραν ένα γιουγκοσλαβικό έγγραφο με τίτλο «Φαντάσματα του παρελθόντος».

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα του Βελιγραδίου «Borba» και στη σκοπιανή «Nova Makedonija» και κατηγορεί τη Βουλγαρία ότι παρουσιάζει «αστικές εδαφικές διεκδικήσεις» στη Σοσιαλιστική Μακεδονία και μέρος της Σερβίας, που της «παραχωρήθηκε» σύμφωνα με τη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου.

Ο πραγματικός υπαίτιος για όλα αυτά όμως είναι η τσαρική Ρωσία που δημιούργησε τη μυθοπλασία του Αγίου Στεφάνου, αναφέρει το επίμαχο άρθρο.

«Ας αναρωτηθούμε σε τι βασίζονται οι βουλγαρικές αξιώσεις»

Προς το τέλος της έκθεσης πληροφοριών των ΗΠΑ του 1971 διαβάζουμε:

«Σε μια έκθεση για θέματα εξωτερικής πολιτικής της 18ης Νοεμβρίου 1970, που κυκλοφόρησε σε όλα τα σώματα του Γιουγκοσλαβικού Κοινοβουλίου της Ένωσης, ο Γιουγκοσλάβος Πρόεδρος Τίτο φέρεται να είπε:

»”Για να μάθετε τι είναι πίσω από την αναβίωση του βουλγαρικού ρεβανσιστή δαίμονα, πρέπει να αναρωτηθούμε σε τι βασίζονται οι βουλγαρικές αξιώσεις”.

»”Τρεις εξηγήσεις είναι δυνατές:”

»”Πρώτον, να εκτραπεί η προσοχή του κοινού από την εσωτερική κρίση κάνοντας εδαφικές διεκδικήσεις”.

»”Δεύτερον, η πεποίθηση ότι η Γιουγκοσλαβική Ομοσπονδία θα διαλυθεί και ότι αυτή είναι μια μοναδική ευκαιρία για τη Βουλγαρία να επωφεληθεί από αυτήν”.

»”Και τρίτον, ότι κάποιος άλλος βρίσκεται πίσω από τις βουλγαρικές διεκδικήσεις – ότι δηλαδή η ηγεσία της γειτονικής μας χώρας στηρίζεται στην υποστήριξη κάποιου άλλου…”».

Η Γιουγκοσλαβία πραγματικά διαλύθηκε, και η ανεξάρτητη πΓΔΜ αναγνωρίστηκε πρώτα από τη Βουλγαρία, μετά ακολούθησε έναν περίπλοκο πολιτικό δρόμο και σήμερα ονομάζεται Βόρεια Μακεδονία.

Ανεξάρτητα από όλα αυτά, οι παραλληλισμοί με όσα συμβαίνουν τα τελευταία χρόνια στις σχέσεις Σόφιας και Σκοπίων είναι κάτι παραπάνω από εμφανείς.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αυτό το έγγραφο, που συντάχθηκε πριν από περισσότερα από 50 χρόνια, αξίζει να διαβαστεί.

Πηγή: dnes.dir.bg – Μέσω Βαλκανικό Περισκόπιο