Ο Nord Stream 2 φαίνεται να έχει «πεθάνει»

Ένα από τα πρώτα «θύματα» της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία -και των συνεχιζόμενων γεωπολιτικών και οικονομικών επιπτώσεων- ήταν ο αγωγός φυσικού αερίου Nord Stream 2, ένα τεράστιο ενεργειακό έργο που χρειάστηκε αρκετά χρόνια για να κατασκευαστεί και κόστισε 11 δισ. δολάρια, όπως σημειώνει το CNBC.

Ακόμη και πριν από την ρωσική εισβολή, οι οιωνοί δεν ήταν καλοί για τον αγωγό – ο οποίος σχεδιάστηκε για να διπλασιάσει τη ροή φυσικού αερίου μεταξύ της Ρωσίας και της Γερμανίας.

Τώρα, ο αγωγός φαίνεται να έχει «πεθάνει», όπως το έθεσε ένας αναλυτής.

Η πόντιση του αγωγού ξεκίνησε το 2018, αλλά αντιμετώπισε πολλά εμπόδια, προτού τελικά ολοκληρωθεί τον Σεπτέμβριο του 2021.

Τον Νοέμβριο του περασμένου έτους, ωστόσο, υπήρχαν περαιτέρω ενδείξεις για προβλήματα, όταν η γερμανική ρυθμιστική Αρχή ενέργειας σταμάτησε προσωρινά τη διαδικασία πιστοποίησης που θα επέτρεπε την έναρξη λειτουργίας του αγωγού.

Η αναστολή ήρθε καθώς η Ρωσία συγκέντρωνε δεκάδες χιλιάδες στρατιώτες κατά μήκος των συνόρων της Ουκρανίας (αν και η ρυθμιστική Αρχή είχε επικαλετεί νομικές λεπτομέρειες ως αιτία για την αναστολή).

Το τελευταίο «πλήγμα» για τον αγωγό ήρθε τον Φεβρουάριο, μετά την απόφαση της Ρωσίας να αναγνωρίσει επίσημα δύο φιλορωσικές, αποσχισθείσες περιοχές στην ανατολική Ουκρανία.

Αυτό ώθησε τη γερμανική κυβέρνηση υπό τον καγκελάριο Όλαφ Σολτς να σταματήσει εντελώς τη διαδικασία πιστοποίησης.

Όπως όλοι πλέον γνωρίζουμε, η αναγνώριση από τη Ρωσία των αποσχισθέντων δημοκρατιών στο Ντονμπάς αποτελούσε προάγγελο της ευρύτερης εισβολής της στην Ουκρανία, η οποία ξεκίνησε στις 24 Φεβρουαρίου.

Ο πόλεμος που ακολούθησε έχει ρίξει την Ευρώπη σε μια γεωπολιτική κρίση που δεν έχει παρατηρηθεί εδώ και χρόνια και έχει θέσει τα κοινά έργα και τις επιχειρηματικές συνεργασίες μεταξύ (και εντός) της Ρωσίας και της Ευρώπης -όπως ο Nord Stream 2- στο χείλος του γκρεμού.

«Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία “σκότωσε” τον Nord Stream 2.

»Θα ήταν αδιανόητο για τη Γερμανία ή οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή χώρα να κάνει στροφή και να εγκρίνει τον αγωγό μετά τις ενέργειες της Ρωσίας», δήλωσε την Τετάρτη στο CNBC η Kristine Berzina, ανώτερη συνεργάτης και επικεφαλής της ομάδας γεωπολιτικής στο German Marshall Fund of the United States.

«Ακόμη και οι αγωγοί που λειτουργούν έχουν ένα επισφαλές μέλλον στην Ευρώπη», σημείωσε η Berzina, ενώ για τον Nord Stream 2 είπε ότι «ο αγωγός έχει παγώσει.

»Εκτός από τη διασφάλιση της ασφάλειας και της σταθερότητας της δομής, δεν προβλέπω άλλες χρήσεις για αυτόν».

Η ρωσική εισβολή επιτάχυνε τη στροφή της ΕΕ από τη ρωσική ενέργεια, με το μπλοκ να δηλώνει ότι θα μειώσει τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου κατά τα δύο τρίτα έως το τέλος του 2022 και ότι σχεδιάζει να τερματίσει την εξάρτησή του από τις εισαγωγές ρωσικών ορυκτών καυσίμων έως το 2030.

Η Ρωσία απάντησε απειλώντας να σταματήσει τις εξαγωγές φυσικού αερίου στις «μη φιλικές» χώρες, αν οι πληρωμές για το φυσικό αέριο δεν γίνονται σε ρούβλια. Η G7 απέρριψε το αίτημα αυτό.

Σε αυτό το σκηνικό, το μέλλον του αγωγού Nord Stream 2 είναι πλέον πολύ αμφίβολο, υποστηρίζουν οι αναλυτές ενέργειας.

«Δεν πιστεύουμε ότι ο Nord Stream 2 θα τεθεί ποτέ σε λειτουργία», δήλωσε την Τετάρτη στο CNBC η Kateryna Filippenko, κύρια αναλύτρια για την ευρωπαϊκή έρευνα φυσικού αερίου στην Wood Mackenzie.

«Η στάση της Ευρώπης απέναντι στο ρωσικό φυσικό αέριο έχει αλλάξει ανεπιστρεπτί και είναι πλέον αποφασισμένη να διαφοροποιηθεί από το ρωσικό φυσικό αέριο.

»Εν τω μεταξύ, η Ρωσία απειλεί να σταματήσει τις ροές φυσικού αερίου προς την Ευρώπη αν οι πληρωμές δεν γίνουν σε ρούβλια.

»Είναι δύσκολο να δούμε μια προσέγγιση μεταξύ της Ευρώπης και της Ρωσίας που θα μπορούσε να διευκολύνει το πράσινο φως για τον Nord Stream 2, ακόμη και σε χρόνια από τώρα».

Ο αγωγός αναπτύχθηκε και ήταν σχεδιασμένο να λειτουργήσει από την Nord Stream 2 AG, θυγατρική εταιρεία του κρατικά ελεγχόμενου ρωσικού γίγαντα φυσικού αερίου Gazprom με έδρα την Ελβετία.

Ωστόσο, συγχρηματοδοτήθηκε από πολλές άλλες ευρωπαϊκές εταιρείες, μεταξύ των οποίων η γερμανική Uniper, η θυγατρική της εταιρείας BASF, η Wintershall Dea, καθώς και οι Engie, OMV και Shell.

Εν μέσω της μαζικής απόσυρσης των δυτικών επιχειρήσεων από τη Ρωσία, οι ενεργειακές εταιρείες που συμμετείχαν στον Nord Stream 2 αναγκάστηκαν να υποστούν μεγάλες ζημίες από το έργο.

Η Wintershall Dea ανακοίνωσε στις αρχές Μαρτίου ότι θα αποσύρει τη χρηματοδότηση ύψους 1 δισ. ευρώ στον αγωγό, όπως έκαναν και η OMV και η Uniper. Η Shell έχει επίσης αποχωρήσει από το έργο.

Ο Richard Gorry, διευθύνων σύμβουλος της JBC Energy Asia, περιέγραψε το έργο ως «νεκρό», όταν μίλησε στο CNBC τον Φεβρουάριο, λέγοντας ότι «δεν ήταν ποτέ πραγματικά ζωντανό, διότι βρισκόταν πάντα σε κάποιο είδος εκκρεμότητας, είτε ήταν για πολιτικούς είτε για γραφειοκρατικούς λόγους».

Εν τω μεταξύ, η ρυθμιστική Αρχή ενέργειας της Γερμανίας, η Bundesnetzagentur, ανέφερε στο CNBC ότι ο αγωγός απέχει πολύ από το να είναι σε θέση να πιστοποιηθεί.

«Προϋπόθεση για την πιστοποίηση του Nord Stream 2 είναι η θετική αξιολόγηση από το Ομοσπονδιακό Υπουργείο Οικονομικών Υποθέσεων και Δράσης για το Κλίμα ότι δεν τίθεται σε κίνδυνο η ασφάλεια του εφοδιασμού», ανέφερε.

«Η προϋπόθεση αυτή δεν πληρείται πλέον», σημείωσε η ρυθμιστική Αρχή, προσθέτοντας ότι «δεν μπορεί να πιστοποιήσει την εταιρεία αυτή τη στιγμή» και ότι η λειτουργία του αγωγού χωρίς πιστοποίηση θα ήταν παράνομη.

Με τη Γερμανία να γυρνάει την πλάτη της στο ρωσικό φυσικό αέριο, είναι απολύτως σαφές ότι ο Nord Stream 2 βρίσκεται πλέον σε σαφή αντίθεση με την ενεργειακή πολιτική της ΕΕ, δήλωσε την Τρίτη στο CNBC ο Warren Patterson, επικεφαλής στρατηγικής εμπορευμάτων στην ING.

«Το σχέδιο της ΕΕ να είναι ανεξάρτητη από τη ρωσική ενέργεια πριν από το 2030 υποδηλώνει ότι είναι απίθανο να δούμε ποτέ φυσικό αέριο να ρέει μέσω του αγωγού», δήλωσε.

Ο Patterson ανέμενε ότι ο διαχειριστής του Nord Stream 2 θα ήθελε να περιμένει και να δει αν υπάρχει πιθανό μέλλον για τον αγωγό μόλις τελειώσει ο πόλεμος:

«Αν δεν υπάρχει, θα πρέπει να λάβουν μια απόφαση είτε να εγκαταλείψουν τον αγωγό είτε να τον ανακτήσουν.

»Ωστόσο, το τελευταίο θα αποτελούσε προφανώς μια δαπανηρή επιχείρηση», δήλωσε ο Patterson.

Ο πόλεμος θα είναι αποφασιστικός

Στη Ρωσία επιβλήθηκαν αυστηρές κυρώσεις για την εισβολή και έχει γίνει παρίας για τη Δύση, η οποία προσπάθησε να πλήξει τη Ρωσία, έναν σημαντικό εξαγωγέα πετρελαίου και φυσικού αερίου, εκεί που πονάει, επιβάλλοντας κυρώσεις στον ενεργειακό της τομέα.

Οι ΗΠΑ απαγόρευσαν τις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου, φυσικού αερίου και άνθρακα, ενώ η ΕΕ απαγόρευσε νέες επενδύσεις στον ρωσικό ενεργειακό τομέα και το Ηνωμένο Βασίλειο επέβαλε κυρώσεις στους επικεφαλής των ρωσικών ενεργειακών εταιρειών.

Η τύχη του Nord Stream 2 θα κριθεί σε μεγάλο βαθμό από τον τρόπο με τον οποίο θα ολοκληρωθεί η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και αυτό εξαρτάται από μια σειρά παραγόντων, ουσιαστικά από το αν ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν θα παραδεχθεί ότι οι δυνάμεις του δεν έχουν πετύχει τους στόχους τους και θα επιδιώξει κατάπαυση του πυρός ή αν θα εντείνει τη σύγκρουση.

Το πόσο καλά οι δυνάμεις και η άμυνα της Ουκρανίας μπορούν να αποκρούσουν και να αντεπιτεθούν στη Ρωσία αποτελούν επίσης έναν μεγάλο παράγοντα.

Υπάρχουν ανησυχίες ότι η σύγκρουση μοιάζει όλο και περισσότερο με έναν πόλεμο όπου κανείς δεν κερδίζει.

Εν τω μεταξύ, οι συνομιλίες μεταξύ των δύο πλευρών για την κατάπαυση του πυρός και επίτευξη ειρηνευτικής συμφωνίας παραμένουν γεμάτες εμπόδια.

Υπάρχει μια μικρή πιθανότητα, ανέφερε ένας αναλυτής, η τύχη του Nord Stream 2 να ανατραπεί.

Ο Nord Stream 2 «δεν θα επανεκκινήσει ή δεν θα εγκριθεί, εκτός αν ο πόλεμος στην Ουκρανία τελειώσει με τρόπο που θα διασφαλίζει στο ουκρανικό έδαφος την ειρήνη και η μελλοντική ρωσική επιθετικότητα θα θεωρείται ότι έχει εξαλειφθεί», δήλωσε την Τετάρτη στο CNBC ο Henning Gloystein, διευθυντής του τομέα ενέργειας, κλίματος και πόρων στο Eurasia Group.

«Ακόμη και σε περίπτωση κατάπαυσης του πυρός ή κάποιας μορφής διευθετημένης κατάληξης, φαίνεται απίθανο ότι μια ειρήνη θα θεωρηθεί τόσο σταθερή ώστε να μην υπάρχει πλέον ρωσική απειλή, ειδικά όσο ο Πούτιν βρίσκεται στην εξουσία», είπε.

Δεδομένου ότι ο Πούτιν φαίνεται να είναι αρκετά ασφαλής στη θέση του, σημείωσε ο Gloystein, η γερμανική κυβέρνηση δεν αναμένει αναβίωση του Nord Stream 2.

«Το μόνο πιθανό σενάριο για αναβίωση -και πιθανώς γι’ αυτό ο Nord Stream 2 έχει επισήμως ανασταλεί και όχι ακυρωθεί- φαίνεται να είναι υπό μια πλήρως μεταρρυθμισμένη ρωσική κυβέρνηση.

»Ακόμα και τότε, υποψιάζομαι ότι η Γερμανία θα ήταν απρόθυμη να αναβιώσει απλώς τον αγωγό με την προηγούμενη μορφή του.

»Υποψιάζομαι ότι η Γερμανία θα προσπαθούσε μάλλον να το μετατρέψει σε αγωγό υδρογόνου.

»Αλλά όλα αυτά φαίνονται λίγο τραβηγμένα σε αυτό το στάδιο», σημείωσε ο Gloystein.

Η Kristine Berzina, από το German Marshall Fund of the United States, δήλωσε ότι εδώ και αρκετά χρόνια υπάρχουν εικασίες σχετικά με το αν οι αγωγοί Nord Stream και άλλοι θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη μεταφορά υδρογόνου στο μέλλον και ότι η Ρωσία είναι ένας πιθανός μελλοντικός προμηθευτής υδρογόνου.

Προειδοποιητικά σημάδια

Ο Nord Stream 2 ήταν πάντα αμφιλεγόμενος από τότε που η Gazprom και διάφορες ευρωπαϊκές εταιρείες συμφώνησαν το 2015 να τον κατασκευάσουν.

Η Ρωσία και η Γερμανία, υπό την πρώην καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ, επέμεναν ότι ο αγωγός φυσικού αερίου ήταν ένα καθαρά εμπορικό εγχείρημα και ότι θα μείωνε τις τιμές του φυσικού αερίου για τους Ευρωπαίους καταναλωτές.

Παρ’ όλα αυτά, το γεγονός ότι το έργο πήρε το πράσινο φως ένα χρόνο αφότου η Ρωσία είχε προσαρτήσει την Κριμαία από την Ουκρανία προκάλεσε επικρίσεις στο Βερολίνο.

«Εκ των υστέρων, δεν θα έπρεπε ποτέ να είχαμε υπογράψει αυτή τη συμφωνία», δήλωσε στο CNBC ο Wolfgang Ischinger, πρόεδρος του Συμβουλίου Ιδρύματος της Διάσκεψης του Μονάχου για την Ασφάλεια και πρώην διπλωμάτης.

Ο Ischinger δήλωσε ότι εξακολουθεί να αποτελεί μια «τεράστια προσπάθεια» για τη Γερμανία να απεξαρτηθεί από την καθιερωμένη ρωσογερμανική οικονομική σχέση, η οποία έφερε τη συνεργασία Nord Stream 2.

Το γεγονός ότι το σχέδιο του αγωγού ήταν μια κακή ιδέα και είχε τη δυνατότητα να πάει στραβά είχε προειδοποιητικά μηνύματα από διάφορες πλευρές, κυρίως από τις ΗΠΑ και τις χώρες της ανατολικής Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης της Πολωνίας και της Ουκρανίας.

Όλοι τους προειδοποιούσαν ότι ο αγωγός θα αύξανε την εξάρτηση της Ευρώπης από τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου και θα μείωνε επομένως την ενεργειακή ασφάλεια της περιοχής.