Γιατί κατέρρευσε ο στρατός του Αφγανιστάν που εκπαίδευαν οι ΗΠΑ επί 20 χρόνια

Αφού κατέκτησαν μεγάλο μέρος του Αφγανιστάν, οι Ταλιμπάν βρίσκονται στα περίχωρα της πρωτεύουσας Καμπούλ περιμένοντας την «ειρηνική παράδοση» της πόλης.

Οι Ταλιμπάν, που θέλουν να επιβάλουν με αυστηρά γράμματα τον ισλαμικό νόμο, σάρωσαν τη χώρα σε μόλις μία εβδομάδα, συναντώντας συχνά περιορισμένη αντίσταση καθώς ανέλαβαν τον έλεγχο σχεδόν των δύο τρίτων των επαρχιών του Αφγανιστάν σε μια εκπληκτική αναδιάταξη του πολιτικού χάρτη.

Άνδρες των Ταλιμπάν εισήλθαν στα περίχωρα της Καμπούλ την Κυριακή καθώς οι ΗΠΑ και άλλα έθνη έσπευσαν να απομακρύνουν τους πολίτες τους, στο αποκορύφωμα μιας επίθεσης διάρκειας τριών εβδομάδων κατά την οποία οι Ταλιμπάν κατέλαβαν το μεγαλύτερο μέρος της επικράτειας της χώρας.

Πώς όμως ένας στρατός που ακολουθούσε υπό είκοσι χρόνια τα γυμνάσια των ΗΠΑ υποβαθμίστηκε από τους Ταλιμπάν;

Σε αυτό το ερώτημα προσπαθεί να δώσει απάντηση ανάλυση της Wall Street Journal.

«Δεν λάβαμε καμία βοήθεια από την κεντρική κυβέρνηση»

Το φυλάκιο της αφγανικής κυβέρνησης στο Ιμάμ Σαχίμπ, μια περιοχή της βόρειας επαρχίας Κουντούζ, αντιστάθηκε για δύο μήνες όταν περικυκλώθηκε από τους Ταλιμπάν.

Στην αρχή, οι εκλεκτές μονάδες κομάντο ερχόντουσαν μία φορά την εβδομάδα για ανεφοδιασμό.

Στη συνέχεια, αυτές οι επισκέψεις έγιναν πιο σπάνιες, όπως και οι προμήθειες.

«Τις τελευταίες ημέρες, δεν υπήρχε φαγητό, νερό και όπλα», δήλωσε ένας στρατιώτης στη WSJ.

Αφότου αρκετοί τράπηκαν σε φυγή, οι υπόλοιποι τελικά κατέφυγαν στη σχετικά ασφαλή πρωτεύουσα της επαρχίας η οποία έπεσε μερικές εβδομάδες αργότερα.

Άφησαν πίσω τους 11 τεθωρακισμένα οχήματα στους Ταλιμπάν.

Καθώς η μία περιοχή μετά την άλλη έπεφταν στα χέρια των Ταλιμπάν χωρίς ιδιαίτερη ορατή υποστήριξη από τον αφγανικό στρατό και τις αστυνομικές δυνάμεις, άλλοι στρατιώτες έκριναν ότι δεν άξιζε πια να πολεμήσουν, ειδικά εφόσον οι Ταλιμπάν τους πρόσφεραν ασφαλή διέλευση στο σπίτι, όπως συνήθως το έκαναν.

«Όλοι απλώς παρέδωσαν τα όπλα και έφυγαν», δήλωσε ένας 25χρονος στρατιώτης που προσχώρησε στο στρατό πριν από ένα χρόνο και υπηρέτησε στην περιοχή Σαρ-ι-Μποζοργκ της βορειοανατολικής επαρχίας Μπανταχσάν.

«Δεν λάβαμε καμία βοήθεια από την κεντρική κυβέρνηση και έτσι η περιοχή έπεσε χωρίς μάχες», είπε στη WSJ.

Ποιοι υπερείχαν αριθμητικά

Ο εθνικός στρατός και οι αστυνομικές δυνάμεις του Αφγανιστάν, που θεωρητικά αριθμούσαν 350.000 άνδρες οι οποίοι εκπαιδεύτηκαν και εξοπλίστηκαν με τεράστιο κόστος από τις ΗΠΑ και τους δυτικούς συμμάχους, υποτίθεται ότι ήταν ένας ισχυρός αποτρεπτικός παράγοντας για τους Ταλιμπάν.

Αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, όταν ανακοίνωσε τον Απρίλιο την απόφασή του να αποσύρει όλες τις αμερικανικές δυνάμεις από το Αφγανιστάν, εξέφρασε την εμπιστοσύνη του στην ικανότητα του αφγανικού στρατού να κρατήσουν την εξουσία, υποστηρίζει η WSJ.

«Θα συνεχίσουν να πολεμούν γενναία, για λογαριασμό των Αφγανών, με μεγάλο τίμημα», είχε πει τότε.

Από τότε μέχρι σήμερα όμως οι αφγανικές δυνάμεις ασφαλείας έχουν καταρρεύσει ταπεινωτικά, χάνοντας τον έλεγχο στο μεγαλύτερο μέρος της χώρας.

Οι Ταλιμπάν, με λιγότερους μαχητές και μέχρι πρόσφατα χωρίς καμία θωράκιση ή βαριά όπλα, βρίσκονται τώρα στις πύλες της Καμπούλ αφού κατέλαβαν και την πόλη Τζαλαλαμπάντ.

Τα ελαττώματα

Αυτή η θεαματική αποτυχία προήλθε από την ανάπτυξη με ελαττώματα του αφγανικού στρατού.

Σε αυτά προστέθηκε η στρατηγική αδεξιότητα της κυβέρνησης του Αφγανού προέδρου Ασράφ Γκάνι.

Οι Ταλιμπάν, εν τω μεταξύ, εκμεταλλεύτηκαν τις ειρηνευτικές συνομιλίες υπό την αιγίδα των ΗΠΑ για να εξαπατήσουν την Καμπούλ για τις προθέσεις τους καθώς ετοίμαζαν και εκτελούσαν ελαφριές επιθέσεις.

Ο αφγανικός στρατός που πολεμούσε στο πλευρό των αμερικανικών στρατευμάτων διαμορφώθηκε για να ταιριάζει με τον τρόπο που λειτουργούν οι Αμερικανοί.

Ο αμερικανικός στρατός, ο πιο προηγμένος στον κόσμο, βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στον συνδυασμό χερσαίων επιχειρήσεων με την αεροπορική δύναμη, χρησιμοποιώντας αεροσκάφη για τον ανεφοδιασμό φυλακίων, χτυπήματα στόχων, μεταφορά τραυματιών και συλλογή αναγνωρίσεων και πληροφοριών.

Μετά την απόφαση αποχώρησης του προέδρου Μπάιντεν, οι ΗΠΑ απέσυραν την αεροπορική τους υποστήριξη, τις υπηρεσίες πληροφοριών και τους εργολάβους (σ.σ. μισθοφόρους) που εξυπηρετούν αεροσκάφη και ελικόπτερα του Αφγανιστάν.

Αυτό σήμαινε ότι ο αφγανικός στρατός απλά δεν μπορούσε να επιχειρήσει πια.

Κάτι παρόμοιο είχε συμβεί με τον στρατό στο Νότιο Βιετνάμ τη δεκαετία του 1970, δήλωσε ο απόστρατος υποστράτηγος Ντάνιελ Μπόλγκερ, ο οποίος διοικούσε την αποστολή του συνασπισμού υπό την ηγεσία των ΗΠΑ για την εκπαίδευση των αφγανικών δυνάμεων το 2011-2013.

«Υπάρχει πάντα η τάση να χρησιμοποιείται το μοντέλο που γνωρίζεις κανείς καλύτερα, το οποίο είναι το δικό σου μοντέλο», εξήγησε ο στρατηγός Μπόλγκερ.

«Όταν φτιάχνεις έναν τέτοιο στρατό και προορίζεται να είναι εταίρος με μια εξελιγμένη δύναμη όπως οι Αμερικανοί, δεν μπορείς να τους αποσύρεις ξαφνικά, γιατί τότε χάνουν την καθημερινή βοήθεια που χρειάζονται», είπε.

Οι φόβοι ότι η πρωτεύουσα του Αφγανιστάν ενδέχεται να πέσει μέσα σε λίγες μέρες ανάγκασαν τον Μπάιντεν να στείλει χιλιάδες Αμερικανούς στρατιώτες πίσω στο Αφγανιστάν για να εξασφαλίσει την εκκένωση των διπλωματικών αποστολών των ΗΠΑ και των συμμάχων του.

Όταν οι αμερικανικές δυνάμεις εξακολουθούσαν να λειτουργούν στη χώρα, η αφγανική κυβέρνηση προσπάθησε να μεγιστοποιήσει την παρουσία της μέσω της μακρινής υπαίθρου της χώρας, διατηρώντας περισσότερες από 200 βάσεις και φυλάκια που μπορούσαν να ανεφοδιαστούν μόνο αεροπορικώς.

Η επέκταση των κυβερνητικών επιχειρήσεων στις περισσότερες από 400 περιφέρειες του Αφγανιστάν ήταν από καιρό ο βασικός πυλώνας της αμερικανικής στρατηγικής για την καταστολή της εξέγερσης.

Ο στρατός δεν κατάφερε να προσαρμοστεί

Ο πρόεδρος του Αφγανιστάν είχε πολλές προειδοποιήσεις για την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων καθώς η κυβέρνηση Τραμπ είχε υπογράψει τη συμφωνία του Φεβρουαρίου 2020 με τους Ταλιμπάν η οποία καλούσε όλες τις αμερικανικές δυνάμεις και τους συνεργάτες να αποχωρήσουν μέχρι τον Μάιο του 2021.

Ωστόσο, η αφγανική κυβέρνηση δεν κατάφερε να προσαρμόσει τη νέα πραγματικότητα στο στρατό της.

Πολλοί αξιωματούχοι κατά βάθος δεν πίστευαν ότι οι Αμερικανοί θα έφευγαν πραγματικά.

«Πολιτικά ήταν αυτοκτονία να εγκαταλείψουμε ορισμένες περιοχές και να επικεντρωθούμε σε ορισμένες άλλες, και αυτό έκανε τον αφγανικό στρατό υπερβολικά εκτεταμένο και κρίσιμα εξαρτημένο από την στενή αεροπορική υποστήριξη για τις υλικοτεχνικές, ιατρικές και πολεμικές επιχειρήσεις», δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών του Αφγανιστάν, Χάνιφ Ατμάρ.

«Δεν είχαμε αρκετό χρόνο μετάβασης για να περάσουμε από αυτήν τη ρύθμιση σε μια νέα ρύθμιση, για να φέρουμε πίσω δυνάμεις από περιοχές που είναι δύσκολο να υπερασπιστούμε και να τις συγκεντρωθούμε στα κύρια πληθυσμιακά κέντρα», πρόσθεσε.

Οι Ταλιμπάν επιχείρησαν κλιμακωτά

Όταν οι Ταλιμπάν ξεκίνησαν την επίθεσή τους τον Μάιο, επικεντρώθηκαν στο να περάσουν από αυτά τα απομονωμένα φυλάκια, εκτελώντας στρατιώτες που ήταν αποφασισμένοι να αντισταθούν αλλά επιτρέποντας την ασφαλή διαφυγή σε όσους παραδοθούν, συχνά μέσω συμφωνιών που διαπραγματεύτηκαν οι τοπικοί πρεσβύτεροι.

Οι Ταλιμπάν έδωσαν χαρτζιλίκι σε μερικά από αυτά τα στρατεύματα, τα οποία είχαν μείνει απλήρωτα για μήνες.

Μέχρι τη στιγμή που οι Ταλιμπάν άρχισαν την επίθεσή τους σε μεγάλα πληθυσμιακά κέντρα αυτόν τον μήνα, ο αφγανικός στρατός είχε αποθαρρυνθεί σε τέτοιο βαθμό που πρόβαλε μικρή αντίσταση.

Επαρχιακοί ηγέτες και ανώτεροι διοικητές επανέλαβαν συμφωνίες παράδοσης που είχαν επιτευχθεί σε τοπικό επίπεδο προηγουμένως.

Οι εκλεκτές μονάδες κομάντο ήταν μια εξαίρεση, αλλά ήταν πολύ λίγες σε αριθμό και δεν είχαν αεροσκάφη για να τις μετακινήσουν σε όλη τη χώρα.

Ο Γκανί και ο σύμβουλός του για την εθνική ασφάλεια, Χαμντουλάχ Μοχίμπ, ήταν αντίθετοι στη συμφωνία της Ντόχα του περασμένου έτους και περίμεναν ότι η κυβέρνηση Μπάιντεν θα ανακαλέσει τη συμφωνία του Τραμπ αντί να τη διπλασιάσει.

Ο Μοχίμπ, πρώην πρεσβευτής με βρετανική εκπαίδευση και χωρίς στρατιωτική εμπειρία, ανέλαβε τον άμεσο έλεγχο των στρατιωτικών επιχειρήσεων, καλώντας διοικητές μονάδων και εκδίδοντας διαταγές που παρέκαμψαν την ιεραρχία της διοίκησης, σύμφωνα με πολλούς ανώτερους κυβερνητικούς αξιωματούχους και διπλωμάτες.

Οι συχνές αλλαγές και οι συζητήσεις για την ειρηνευτική διαδικασία

Για μεγάλο μέρος του περασμένου έτους, ο Αφγανός υπουργός Άμυνας, που αντικαταστάθηκε τον Ιούνιο από τον βετεράνο διοικητή κατά των Ταλιμπάν Μπισμιλαχ Καν Μοχαμάντι, ο οποίος βρισκόταν εκτός της χώρας όπου λάμβανε ιατρική περίθαλψη στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Ο Γκάνι απολύει τακτικά διοικητές. Ο τελευταίος αρχηγός του στρατού παρέμεινε λιγότερο από δύο μήνες.

Οι ειρηνευτικές συνομιλίες στη Ντόχα υπό την αιγίδα των ΗΠΑ επέτρεψαν στους Ταλιμπάν να προβάλλουν τον εαυτό τους ως μια μετριοπαθή, καλοπροαίρετη δύναμη, ακριβώς όπως οι πολιτικοί αντίπαλοι του Γκάνι στην Καμπούλ οι οποίοι σχεδίαζαν να τον αντικαταστήσουν με κάποιο είδος μεταβατικής διοίκησης που θα διευκόλυνε μια ειρηνευτική συμφωνία.

Ο πρώην πρόεδρος Χαμίντ Καρζάι, συγκεκριμένα, προσπάθησε να τοποθετηθεί ως ουδέτερη τρίτη δύναμη, επιτιμώντας συχνά τον Γκάνι και τις ΗΠΑ.

«Η κυβέρνηση κατέληξε να απομονώσει εντελώς πολλούς ανθρώπους», δήλωσε ο Χεκμάτ Καρζάι, πρώην υφυπουργός Εξωτερικών και ξάδερφος του πρώην προέδρου.

«Έχουν λόγο να πολεμήσουν;», διερωτήθηκε.

«Πιστεύω ότι οι Ταλιμπάν δεν είναι πολύ ισχυροί.

»Φταίει ότι η κυβέρνηση βρίσκεται σε αταξία», υποστήριξε.

Ο Άντριου Γουότκινς, ανώτερος αναλυτής για το Αφγανιστάν στη Διεθνή Ομάδα Κρίσεων, μια οργάνωση έρευνας και υπεράσπισης, είπε ότι δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι οι Ταλιμπάν αύξησαν το ανθρώπινο δυναμικό τους για να ξεκινήσουν την επίθεση του φετινού καλοκαιριού, εκτός από τον εντοπισμό μερικών από τους 5.000 εξεγερμένους κρατούμενους που είχαν απελευθερωθεί βάσει της συμφωνίας της Ντόχα.

Αυτό που άλλαξε μεταξύ Φεβρουαρίου 2020 και της ανακοίνωσης περί αποχώρησης του Μπάιντεν ήταν το τέλος των αμερικανικών αεροπορικών επιθέσεων που συνήθιζαν να πλήττουν σημαντικά τους ισλαμιστές μαχητές, σημείωσε.

«Η συμφωνία της Ντόχα έδωσε στους Ταλιμπάν ένα χρόνο αναστολή», είπε ο κ. Γουότκινς.

«Μπόρεσαν έτσι να ανασυνταχθούν, να σχεδιάσουν, να ενισχύσουν τις γραμμές εφοδιασμού τους, να έχουν ελευθερία κινήσεων, χωρίς το φόβο του αμερικανικού βομβαρδισμού», πρόσθεσε.

Όταν οι ισλαμιστές χτύπησαν, το πλήγμα ήταν συντριπτικό.

«Όταν η επαρχία Κουντούζ έπεσε στα χέρια των Ταλιμπάν, σκοτώθηκαν πάρα πολλοί στρατιώτες. Ήμασταν περικυκλωμένοι», δήλωσε ένας 29χρονος στρατιώτης που κατάφερε να πάρει το δρόμο για την Καμπούλ αυτήν την εβδομάδα.

«Δεν υπήρχε αεροπορική υποστήριξη. Τα τελευταία λεπτά, ο διοικητής μας είπε ότι δεν μπορούν να κάνουν τίποτα για εμάς και είναι καλύτερα να τρέξουμε μακριά.

»Όλοι εγκατέλειψαν τον πόλεμο και διέφυγαν», είπε.