Foreign Policy: Υπό αμφισβήτηση η ικανότητα του Ερντογάν να διατηρήσει τον έλεγχο στην Τουρκία

Η τουρκική πολιτική σκηνή υπό το καθεστώς του προέδρου Ερντογάν είναι η πιο ασταθής των τελευταίων ετών, αναφέρει σε άρθρο του στο Foreign Policy, ο καθηγητής Μεσανατολικών και Αφρικανικών σπουδών Steven A. Cook.

Χωρίς αυτό απαραίτητα να σημαίνει ότι θα υπάρξει κάποια εξέγερση όπως συνέβη στην περίπτωση του πάρκου Gezi ή ότι ο Ερντογάν θα ανατραπεί, ο Cook θεωρεί ότι η ικανότητα του Τούρκου προέδρου να διατηρεί τον έλεγχο στη χώρα δείχνει να βρίσκεται υπό αμφισβήτηση, με τις προοπτικές για μεγάλες και βίες εναντίον του διαδηλώσεις να αυξάνονται, ενώ παράλληλα θα ξεκινήσει ο πολιτικός αγώνας για την εξουσία.

Ο Cook κάνει μια αναδρομή στην ίδρυση του ΑΚΡ, του κόμματος του Ερντογάν στο μακρινό 2001.

Τότε «αυτό το νέο κόμμα πρόσφερε ένα θετικό όραμα για το μέλλον, που βασιζόταν στην ευσέβεια, σε μια ευρύτερη πολιτική συμμετοχή και στην ευημερία.

»Ήταν μια εθνική δύναμη που δονούσε μια μεγάλη, αλλά και διαφορετική ομάδα ψηφοφόρων σε σχέση με τα κόμματα του παρελθόντος που βασίζονταν στην ισλαμιστική τους κληρονομιά.

»Το νεαρό ΑΚΡ τότε έτυχε και ορισμένων ευνοϊκών συγκυριών.

»Η κυβέρνηση που διαδέχθηκε είχε ήδη ξεκινήσει τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις, οι οποίες βοήθησαν στην εκκίνηση της οικονομικής ανάπτυξης την οποία βίωσε η Τουρκία τη δεκαετία του 2000.

»Αυτοί οι παράγοντες», σύμφωνα με τον Cook, «βοήθησαν την Τουρκία να απολαύσει μια περίοδο πολιτικής και κοινωνικής σταθερότητας».

Παρόλα αυτά, εκείνη την εποχή το ΑΚΡ και οι συνοδοιπόροι του- οι οποίοι δεν ήταν άλλοι από τους Γκιουλενιστές- δεν ήταν αρεστοί στην «παραδοσιακή» κοσμική ελίτ της χώρας.

Ενώ ο Ερντογάν και οι άλλοι ηγέτες του κόμματος προσπαθούσαν να πλασάρουν τους εαυτούς τους ως το μουσουλμανικό ισοδύναμο των Γερμανών Χριστιανοδημοκρατών, στο τέλος αποδείχθηκε ότι ήταν πολύ λιγότερο δημοκράτες απ’ ό,τι ήθελαν να πιστέψει ο κόσμος.

Ο Cook θεωρεί ότι «ο αυταρχισμός του Ερντογάν δεν έκανε την Τουρκία πιο ασταθή», προσθέτοντας ότι ο Τούρκος πρόεδρος έχει «μια ισχυρή κοινωνική βάση που συνείσφερε στη σταθεροποίηση της χώρας».

Ενώ είναι δύσκολο να καθοριστεί η στιγμή που η σταθερότητα άρχισε να αδυνατίζει, ο Cook θεωρεί ότι οι διαδηλώσεις του 2013 για το πάρκο Gezi θα μπορούσε να είναι ένα σημείο εκκίνησης, μαζί με το σκάνδαλο διαφθοράς που έφεραν στο προσκήνιο οι Γκιουλενιστές στα τέλη της ίδιας χρονιάς.

Αυτή ήταν και η αφετηρία για την εκκαθάριση των οπαδών του Γκιουλέν από την κυβέρνηση, τα ΜΜΕ και την ανώτερη εκπαίδευση το 2014.

Τα γεγονότα που ακολούθησαν περιλάμβαναν τη κατάργηση της κατάπαυσης πυρός με το κουρδικό PKK που από το 2015 εξελίχθηκε σε βίαια σύγκρουση, την απόπειρα πραξικοπήματος το 2016, τις οικονομικές κρίσεις του 2018 και 2019, καθώς και την πανδημία του κορωνοϊού το 2020.

Ο Cook θεωρεί ότι υπάρχει «μια ευθεία γραμμή που οδηγεί από το ένα γεγονός στο επόμενο και όλα μαζί εκπροσωπούν το ραγισμένο όραμα του ΑΚΡ».

Όλες αυτές οι διαδοχικές κρίσεις υπογραμμίζουν την αποτυχία του κυβερνώντος κόμματος «να διευρύνει τη συμμετοχή στην πολιτική, να δημιουργήσει μια πιο ευημερούσα κοινωνία, αλλά και να μπορέσει να βοηθήσει έτσι ώστε να ξεπεραστούν οι κοινωνικές διαιρέσεις».

Το φίμωμα που επέβαλε το ΑΚΡ στα ΜΜΕ και την ελευθερία του λόγου, άφησε παράλληλα πολλά κρίσιμα ερωτήματα αναφορικά με το πραξικόπημα του 2016 αναπάντητα, αναφέρει ο Cook.

«Ο οποιοσδήποτε που θα τολμήσει να αμφισβητήσει το κυρίαρχο αφήγημα αναφορικά με την υπαιτιότητα των Γκιουλενιστών, θα βρεθεί αντιμέτωπος με την πλήρη ισχύ της τουρκικής κυβέρνησης, θα βρεθεί στη φυλακή, θα χάσει την περιουσία του και η οικογένεια του θα καταστραφεί.

»Και αυτοί που ήταν τυχεροί για να διαφύγουν στο εξωτερικό, ζουν υπό το καθεστώς ενός μόνιμου φόβου για αντίποινα από τα χέρια των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών και κακοποιών συνεργατών της κυβέρνησης», τονίζει ο Cook.

Όμως, προσθέτει, αυτός ο φόβος μπορεί να δράσει διαβρωτικά και να αυξήσει το επίπεδο αστάθειας στην Τουρκία.

Ο Cook αναφέρει ότι ο Sedat Peker– ο Τούρκος αυτοεξόριστος μαφιόζος του οποίου τα αποκαλυπτικά βίντεο στο YouTube για τις εμπλοκή Τούρκων πολιτικών σε βαρύτατα εγκλήματα- έχει δημιουργήσει μεγάλη αίσθηση στην Τουρκία.

Τόσο αυτός, όσο και ο δημοσιογράφος Cevheri Güven που ζει αυτοεξόριστος στη Γερμανία και ασκεί δριμύτατη κριτική στο ΑΚΡ, «θεωρούνται πολύ πιο αξιόπιστες πηγές από οποιονδήποτε κυβερνητικό στέλεχος ή δημοσιογράφο στην Τουρκία».

Και αυτό είναι κάτι τεράστιας σημασίας, προσθέτει ο Cook.

Σύμφωνα με τον Cook, θα υπάρξουν βαρύτατες επιπλοκές στην σταθερότητα της Τουρκίας τώρα που η θετική εικόνα του ΑΚΡ εξαερώνεται, την ώρα που όλο και περισσότεροι Τούρκοι στρέφονται σε πηγές όπως ο Peker και ο Güven για την ενημέρωση τους.

«Με την εικόνα του ΑΚΡ να έχει αρχίσει να έχει ρωγμές, ο Ερντογάν θα αναγκαστεί να στραφεί όλο και πιο πολύ στο πελατειακό κράτος στον εξαναγκασμό για να διατηρήσει τον έλεγχο», αναφέρει ο Cook.

Όμως, «αυτά τα δύο εργαλεία είναι και ακριβά και περιορισμένα», προσθέτει.

Πάντως, ο Cook καταλήγει ότι το ΑΚΡ και ο Ερντογάν παραμένουν ισχυροί.

Αν μάλιστα η οικονομία ανακάμψει ο Τούρκος πρόεδρος θα μπορούσε ακόμα και να κερδίσει την επανεκλογή του.

Με δεδομένη την αβεβαιότητα για το μέλλον, ερωτηθείς εάν η Τουρκία είναι σταθερή ή όχι, ο Cook απαντά «ναι και όχι».