«Μπάχαλο» οι σχέσεις Τουρκίας-Ιράν εξαιτίας ποιήματος που απήγγειλε ο Ερντογάν

Ο Ερντογάν θέλει να κατακτήσει -εκτός από το Αζερμπαϊτζάν– και το Δυτικό Αζερμπαϊτζάν, που είναι βορειοδυτική επαρχία του Ιράν. Αυτό τουλάχιστον το μήνυμα εξέλαβαν οι Ιρανοί -και έγιναν έξαλλοι- μετά την απαγγελία από τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν την Πέμπτη ενός ποιήματος, του Μπαχτιγιάρ Βαχαμπζαντέχ, με αλυτρωτικούς στίχους:

«Χωρίζουν τον ποταμό Αράς (Αράξης) και τον γεμίζουν με άμμο. Δεν θα χωριστώ από εσένα. Μας έχουν χωρίσει βίαια», απήγγειλε ο Ερντογάν.

Οι παραπάνω στίχοι αναφέρονται στη διαίρεση των εδαφών της περιοχής μεταξύ Ρωσίας και Ιράν τον 19ο αιώνα.

Στην Τεχεράνη σήμανε συναγερμός, διότι αυτοί οι στίχοι από το στόμα του Ερντογάν θα μπορούσαν να ενθαρρύνουν αυτονομιστικές τάσεις μεταξύ της αζερικής μειονότητας του Ιράν.

Θύελλα ξέσπασε από το ποίημα που απήγγειλε ο Ερντογάν, κατά τη στρατιωτική παρέλαση – «θρίαμβο» στο Μπακού, το οποίο εκφράζει αλυτρωτικές βλέψεις Τούρκων/Αζέρων σε ιρανικό έδαφος.

Ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών Ζαρίφ χαρακτήρισε την κίνηση του Τούρκου προέδρου ως μια «κακή ερμηνεία» ενός ποιήματος.

«Ο πρόεδρος Ερντογάν δεν πληροφορήθηκε ότι αυτό που είπε ως ποίημα στο Μπακού αναφέρεται στη βίαια απόσχιση περιοχών βόρεια του ποταμού Αράς (Αράξης) από την ιρανική πατρίδα», έγραψε ο Ζαρίφ στο Twitter, συνεχίζοντας:

«Δεν συνειδητοποίησε (ο Ερντογάν) ότι υπονομεύει την κυριαρχία της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν;

»Κανείς δεν μπορεί να μιλήσει για το αγαπημένο μας Αζερμπαϊτζάν», είπε.

Το ιρανικό κρατικό πρακτορείο ειδήσεων IRNA χαρακτήρισε την απαγγελία του ποιήματος από τον Ερντογάν ως «αυτονομιστικά συναισθήματα για τον ποταμό Αράς (Αράξης) που εκτείνεται κατά μήκος των συνόρων Ιράν-Αζερμπαϊτζάν».

Η περσική έκδοση του tweet είναι ελαφρώς διαφορετική από την αγγλική.

«Δεν είπαν στον Ερντογάν ότι το ποίημα που είπε εσφαλμένα στο Μπακού σχετίζεται με τη βίαιη απόσχιση περιοχών βόρεια του Αράς (Αράξης) από την ιρανική πατρίδα», δήλωσε ο Ζαρίφ.

Ο ποταμός Αράξης (Αράς), με κόκκινο χρώμα σημειωμένος στον χάρτη της Google. Η κοίτη του, για μεγάλη απόσταση, είναι το σύνορο μεταξύ Ιράν και Αζερμπαϊτζάν.

Ο Αράς (Αράξης) είναι ένας ποταμός που σε μεγάλο μήκος του γίνεται σύνορο μεταξύ της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν και του Ιράν και θεωρείται σύμβολο.

Το ποίημα του Ερντογάν προκάλεσε οργή σε πλατφόρμες κοινωνικών μέσων στο Ιράν, με πολλούς Ιρανούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να προειδοποιούν για τις πραγματικές φιλοδοξίες του Τούρκου ηγέτη με όχημα τον «Νεο-Οθωμανισμό» κατά της ιρανικής εδαφικής ακεραιότητας.

Κάποιοι Ιρανοί αξιωματούχοι προειδοποίησαν μάλιστα και για τον τουρκικό «επεκτατικό σχέδιο» εις βάρος του ιρανικού κράτους.

Ο Χεσαμεντίν Ασενά, σύμβουλος του Ιρανού προέδρου, κατηγόρησε τον Ερντογάν για την ύπαρξη του κέντρου Ιρανικών Σπουδών (IRAM), μια δεξαμενή σκέψης με έδρα την Άγκυρα, για την οποία υπάρχουν σοβαρές υποψίες από καθεστωτικούς Ιρανούς ότι αποσκοπεί στην διάλυση του Ιράν μέσω της διασποράς διχόνοιας μεταξύ των μειονοτήτων του. Το Ιράν είναι ένα πολυεθνικό κράτος.

Να σημειωθεί ότι ο Τουρκικός Όρκος του Έθνους, που ο Ερντογάν έχει δεσμευτεί δημόσια ότι θα υλοποιήσει, περιλαμβάνει και τα ιρανικά εδάφη του Δυτικού Αζερμπαϊτζάν [ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ].

Η Τουρκία ζητά και τα ρέστα

Η Τουρκία κάλεσε την τον Ιρανό πρέσβη για εξηγήσεις, ως αντίποινα για την κριτική της Τεχεράνης στις δηλώσεις του Ερντογάν.

«Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών εξέφρασε στον Ιρανό πρέσβη στην Άγκυρα τη δυσαρέσκειά του για τους αβάσιμους ισχυρισμούς που έκανε η Τεχεράνη εναντίον του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν», ανέφερε το τουρκικό κρατικό πρακτορείο ειδήσεων «Anadolu».

Το ιρανικό υπουργείο Εξωτερικών κάλεσε κι αυτό με την σειρά του τον Τούρκο πρέσβη στο Ιράν, για να διαμαρτυρηθεί για το αλυτρωτικό ποίημα που απήγγειλε ο Ερντογάν, το οποίο η Τεχεράνη θεώρησε ως ευθεία πρόκληση και απειλή για την εδαφική της ακεραιότητα.

Το ιρανικό υπουργείο Εξωτερικών ανακοίνωσε ότι οι δηλώσεις του Ερντογάν «απορρίπτονται αφού παρεμβαίνουν σε ιρανικές υποθέσεις, ενώ ζητά από την Άγκυρα να διευκρινίσει την πράξη του Τούρκου προέδρου».

Άδικες κατηγορίες

Το Σάββατο ο Φαχρετίν Αλτούν, διευθυντής επικοινωνίας του καθεστώτος Ερντογάν, απέρριψε τις ιρανικές διαμαρτυρίες ως «άδικες κατηγορίες» ενάντια στον πρόεδρο Ερντογάν εξαιτίας του ποιήματος που διάβασε.

Υποστήριξε ότι οι στίχοι του Αζέρου ποιητή, Μπαχτιγιάρ Βαχαμπζαντέχ (Bakhtiyar Vahabzadeh), εκφράζουν τα συναισθήματα των ανθρώπων που έπεσαν θύματα της αρμενικής κατοχής σε αζερικά εδάφη, εννοώντας το Ναγκόρνο Καραμπάχ, τονίζοντας ότι πρόκειται για τεχνητή ένταση και το όνομα του Ιράν ούτε που αναφέρεται στο ποίημα.

Ο Αλτούν, κατά την προσφιλή τακτική των Τούρκων, πουλά «τρέλα». Είναι άραγε δυνατόν οι Ιρανοί να παρερμήνευσαν σε ποια εδάφη αναφέρεται το ποίημα πως χωρίστηκαν βίαια;

Οι Ιρανοί επίσης γνωρίζουν ότι τα εδάφη αυτά διεκδικεί η Τουρκία με τον Όρκο του Έθνους.

Συνεχίζοντας το παραλήρημα δικαιολογίας ο Αλτούν «μάλωσε» το Ιράν, το οποίο αντί να χαρεί με τη δίκαιη νίκη του Αζερμπαϊτζάν επί της Αρμενίας, δυσκολεύτηκε να κατανοήσει το νόημα ενός ποιήματος, προσπαθώντας να δημιουργήσει μια ένταση χωρίς νόημα και να δείξει μια στάση που θα ευχαριστούσε την Αρμενία.

Ο Αλτούν κατέληξε λέγοντας ότι, σε μια εποχή που η ειρήνη, η σταθερότητα και η ασφάλεια της περιοχής επιβάλλουν μεγάλες ευθύνες στις δύο χώρες, είναι εξαιρετικά σημαντικό να αποφύγουμε προσεκτικά κάθε είδους στάσεις και κουβέντες που ενδέχεται να επισκιάσουν τις διμερείς σχέσεις.

«Συμβουλεύουμε τις ιρανικές Αρχές να απαλλαγούν από αυτήν την παραληρητική διάθεση το συντομότερο δυνατό και να εκμεταλλευτούν το κοινό ιστορικό παρελθόν μας και τους ισχυρούς δεσμούς μεταξύ των λαών μας για να δημιουργήσουν μια θετική ατζέντα και όχι εχθρότητα», είπε.

Η Τουρκία κατηγορεί το Ιράν για παραληρηματική διάθεση. Η αλήθεια είναι ότι δύσκολα μπορεί να διακρίνει κανείς ποιο είναι το μεγαλύτερο τρελοκομείο.

Να σημειωθεί ότι τα ιστορικά γεγονότα που σχετίζονται με τον χαρακτηρισμό του Αράξη ως συνόρου δεν έχουν καμία σχέση με την Οθωμανική Αυτοκρατορία και τη διάδοχό της Τουρκία.

Αφορούν την πολεμική σύγκρουση δύο άλλων αυτοκρατοριών. Της Ρωσικής με την Περσική.

Συνθήκη του Τουρκμεντσάι

Η συνθήκη του Τουρκμεντσάι ήταν συμφωνία μεταξύ της Περσίας (σύγχρονο Ιράν) και της ρωσικής αυτοκρατορίας, η οποία συνήφθη κατά τον Ρωσοπερσικό πόλεμο (1826-1828).

Η συμφωνία υπεγράφη στις 22 Φεβρουαρίου του 1828 στο Τουρκμεντσάι της Περσίας.

Με τη συνθήκη, η Περσία παραχώρησε στη Ρωσία τον έλεγχο πολλών τομέων του Νότιου Καυκάσου: το χανάτο Εριβάν, το χανάτο Ναχιτσεβάν και το υπόλοιπο του χανάτου Ταλίς.

Το σύνορο μεταξύ Ρωσίας και της Περσίας ορίστηκε στον ποταμό Αράς (Αράξης).

Οι περιοχές που παραχωρήθηκαν, περιλαμβάνουν τη σύγχρονη Αρμενία, τα νότια τμήματα της σύγχρονης δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν, Ναχιτσεβάν, καθώς και την επαρχία Ιγκντίρ (σήμερα τμήμα της Τουρκίας).

Η συνθήκη υπεγράφη για την Περσία από τον διάδοχο Αμπάς Μιρζά και τον Αλλάχ-Γιαρ Καν Ασάφ αλ-Νταουλά, καγκελάριο του Φαθ Αλί Σαχ (της δυναστείας Καζάρ).

Για τη Ρωσία υπεγράφη από τον στρατηγό Ιβάν Πασκίεβιτς.

Όπως και η συνθήκη του Γκουλιστάν το 1813, η παρούσα συνθήκη επιβλήθηκε από τη Ρωσία, μετά τη στρατιωτική νίκη επί των Περσών.

Ο Πασκίεβιτς απείλησε να καταλάβει την Τεχεράνη σε πέντε ημέρες, εκτός εάν υπογραφόταν η συνθήκη.

Με αυτή την τελική συνθήκη του 1828 η Ρωσία ολοκλήρωσε την κατάκτηση όλων των εδαφών του Καυκάσου από το Ιράν, στα οποία περιλαμβάνεται το σύγχρονο Νταγκεστάν, η ανατολική Γεωργία, το Αζερμπαϊτζάν και η Αρμενία, που αποτελούσαν τμήμα της Περσίας επί αιώνες.

Η περιοχή βορείως του ποταμού Αράς (Αράξης), μεταξύ των οποίων εδάφη των σύγχρονων εθνών της Γεωργίας, του Αζερμπαϊτζάν, της Αρμενίας και του Νταγκεστάν ήταν ιρανικό έδαφος, έως ότου καταλήφθηκαν από τη Ρωσία κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα.

Σε συνδυασμό με τη συνθήκη του Γκουλιστάν του 1813, μερικοί ισχυρίστηκαν ότι οι δύο προκύπτουσες εδαφικές απώλειες για το Ιράν διαίρεσαν τους Αζέρους και τους Ταλίς αδελφούς τους στο Ιράν.

Βεβαίως εκείνη την εποχή δεν υπήρχαν Αζέροι. Οι σημερινοί Αζέροι αποκαλούνταν Τούρκοι ή Τάταροι του Καυκάσου. Η εθνική ονομασία Αζέρος είναι πολύ μεταγενέστερη ιστορικά.

Ως άμεσο αποτέλεσμα και συνέπεια των δύο Συνθηκών, τα πρώην ιρανικά εδάφη έγιναν μέρος της Ρωσίας για τα επόμενα 180 χρόνια, εκτός από το Νταγκεστάν, το οποίο παρέμεινε ρωσική επικράτεια από τότε.

Λόγω της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, το μεγαλύτερο μέρος των νέων ρωσικών εδαφών θα αποτελέσει το έδαφος για τρία νέα κράτη, δηλαδή τη Γεωργία, το Αζερμπαϊτζάν και την Αρμενία.