Νew York Times: Ο Ερντογάν θέλει τη δική του πυρηνική βόμβα

Ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον ρεπορτάζ που τεκμηριώνει το τρόπο με τον οποίο η Τουρκία, εδώ και χρόνια μεθοδικά κινείται προς την απόκτηση τεχνολογίας για την κατασκευή πυρηνικής βόμβας, φιλοξενούν οι New York Times.

Στο άρθρο των δημοσιογράφων David E. Sanger και William J. Broad αναλύονται αρχικά οι προθέσεις του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και στη συνέχεια όλες οι κινήσεις που έχουν γίνει από την Τουρκία την τελευταία δεκαετία.

Ο πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, θέλει κάτι περισσότερο από τον έλεγχο ενός μέρους της Συρίας κατά μήκος των συνόρων της χώρας. Λέει ότι θέλει τη βόμβα.

Τις εβδομάδες που προηγήθηκαν από την επιχείρηση για να καθαρίσει τις κουρδικές περιοχές, ο κ. Ερντογάν δεν έκρυβε τις μεγαλύτερες φιλοδοξίες του.

Ορισμένες χώρες έχουν πυραύλους με πυρηνικές κεφαλές, δήλωσε σε συνάντηση του κυβερνώντος κόμματος τον Σεπτέμβριο.

«Αλλά η Δύση επιμένει ότι δεν μπορούμε να τους έχουμε», είπε.

«Αυτό, δεν μπορώ να δεχτώ. Με την Τουρκία πλέον σε ανοιχτή αντιπαράθεση με τους συμμάχους της στο ΝΑΤΟ, έχοντας παίξει και κερδίσει το στοίχημα ότι θα μπορούσε να διεξάγει στρατιωτική εισβολή στη Συρία και να ξεφύγει από αυτήν», η απειλή του κ. Ερντογάν αποκτά νέο νόημα.

Εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπόρεσαν να εμποδίσουν τον Τούρκο ηγέτη να διώξει τους Κούρδους συμμάχους τους, πώς μπορούν να τον εμποδίσουν να κατασκευάσει ένα πυρηνικό όπλο ή να ακολουθήσει το Ιράν στη συλλογή της τεχνολογίας για να το κάνει;

Δεν ήταν η πρώτη φορά που ο κ. Ερντογάν μίλησε για την άρση των περιορισμών στις χώρες που έχουν υπογράψει τη Συνθήκη περί μη διάδοσης των πυρηνικών όπλων και κανείς δεν είναι σίγουρος για τις πραγματικές του προθέσεις.

Οι Τούρκοι έχουν πει εδώ και χρόνια ότι θα ακολουθήσουν όσα κάνει το Ιράν, δήλωσε ο John J. Hamre, πρώην αναπληρωτής γραμματέας άμυνας ο οποίος τώρα διαχειρίζεται το Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών στην Ουάσινγκτον.

Αλλά αυτή τη φορά είναι διαφορετικά. Ο Ερντογάν έχει διευκολύνει την υποχώρηση της Αμερικής από την περιοχή.

Οι ειδικοί λένε πως είναι αμφίβολο ότι ο κ. Ερντογάν θα μπορούσε να κατασκευάσει ένα όπλο μυστικά.

Και οποιαδήποτε δημόσια κίνηση σε αυτό το επίπεδο θα προκαλέσει μια νέα κρίση: η χώρα του θα γίνει το πρώτο μέλος του ΝΑΤΟ που θα ξεφύγει από τη συνθήκη.

Ήδη η Τουρκία έχει τα συστατικά ενός προγράμματος κατασκευής βόμβας: αποθέματα ουρανίου και ερευνητικούς αντιδραστήρες – καθώς και μυστηριώδεις δεσμούς με το πιο διάσημο μαύρο μάρκετινγκ του πυρηνικού κόσμου Abdul Qadeer Khan του Πακιστάν.

Κατασκευάζει επίσης τον πρώτο αντιδραστήρα μεγάλης ισχύος για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με τη βοήθεια της Ρωσίας.

Αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει ανησυχία επειδή ο κ. Ερντογάν δεν έχει πει πως θα χειριστεί τα πυρηνικά του απόβλητα, τα οποία θα μπορούσαν να παράσχουν το καύσιμο για ένα όπλο.

Η Ρωσία δημιούργησε επίσης τον αντιδραστήρα Bushehr του Ιράν.

Οι εμπειρογνώμονες δήλωσαν ότι θα χρειαστούν αρκετά χρόνια για να μπορέσει η Τουρκία να αποκτήσει πυρηνικά όπλα, εκτός εάν ο κ. Ερντογάν αγοράσει ένα.

Και ο κίνδυνος για τον κ. Ερντογάν θα ήταν σημαντικός.

Ο Ερντογάν παίζει σε ένα αντι-αμερικανικό εθνοτικό κοινό με την πυρηνική του ρητορική, αλλά είναι εξαιρετικά απίθανο να αποκτήσει πυρηνικά όπλα, δήλωσε η Jessica C. Varnum, εμπειρογνώμονας για την Τουρκία στο Middlebury James Martin Center για Μελέτες Μη Διάδοσης στην Καλιφόρνια.

«Θα υπήρχε τεράστιο οικονομικό κόστος και φήμη για την Τουρκία, γεγονός που θα έπληττε τα οικονομικά των ψηφοφόρων του Ερντογάν».

Υπάρχει ένα άλλο στοιχείο σε αυτό το διφορούμενο ατομικό μείγμα:

Η παρουσία περίπου 50 αμερικανικών πυρηνικών όπλων, αποθηκευμένων στο τουρκικό έδαφος.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες ποτέ δεν αναγνώρισαν ανοιχτά την ύπαρξή τους, μέχρι την Τετάρτη, όταν ο κ. Τραμπ έκανε ακριβώς αυτό.

Ερωτηθείς για την ασφάλεια των εν λόγω όπλων, στην αεροπορική βάση Ινσιρλίκ, ο κ. Τραμπ είπε:

«Είμαστε σίγουροι και έχουμε μια μεγάλη αεροπορική βάση εκεί, μια πολύ ισχυρή αεροπορική βάση».

Αλλά δεν είναι όλοι τόσο σίγουροι, επειδή η αεροπορική βάση ανήκει στην τουρκική κυβέρνηση.

Εάν οι σχέσεις με την Τουρκία επιδεινωθούν, η αμερικανική πρόσβαση στη βάση αυτή δεν είναι εξασφαλισμένη.

Η Τουρκία αποτελεί βάση για τα αμερικανικά πυρηνικά όπλα για περισσότερο από έξι δεκαετίες.

Αρχικά, αποσκοπούσαν να αποτρέψουν τη Σοβιετική Ένωση και ήταν περίφημα ένα διαπραγματευτικό ατού όταν ο Πρόεδρος Κένεντι συμφώνησε κρυφά να αφαιρέσει πυραύλους από την Τουρκία σε αντάλλαγμα για τη Μόσχα να κάνει το ίδιο στην Κούβα. Όμως τα όπλα τακτικής έχουν παραμείνει.

Με την πάροδο των ετών, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι εξέφρασαν συχνά νευρικότητα για τα όπλα, τα οποία έχουν ελάχιστη στρατηγική χρήση έναντι της Ρωσίας τώρα, αλλά αποτελούν μέρος μιας στρατηγικής του ΝΑΤΟ για να κρατήσουν τον έλεγχο των περιφερειακών παραγόντων – και να αποτρέψουν την Τουρκία από την ανάγκη για μια δική της βόμβα.

Όταν ο κ. Ερντογάν κατέστειλε την απόπειρα στρατιωτικού πραξικοπήματος τον Ιούλιο του 2016, η κυβέρνηση Ομπάμα κατάρτισε ένα εκτεταμένο σχέδιο έκτακτης ανάγκης για την κατάργηση των όπλων από τον Ιντσιρλίκ, σύμφωνα με πρώην κυβερνητικούς αξιωματούχους.

Ωστόσο, δεν τέθηκε ποτέ σε εφαρμογή, εν μέρει λόγω φόβων ότι η κατάργηση των αμερικανικών όπλων, ίσως θα έδινε στον κ. Ερντογάν δικαιολογία για να φτιάξει το δικό του οπλοστάσιο.

Για δεκαετίες, η Τουρκία έχει αντισταθμίσει τα στοιχήματά της. Από το 1979 άρχισε να λειτουργεί μερικούς μικρούς ερευνητικούς αντιδραστήρες και από το 1986 κατέστησε καύσιμο αντιδραστήρων σε πιλοτικό εργοστάσιο στην Κωνσταντινούπολη.

Το συγκρότημα της Κωνσταντινούπολης χειρίζεται επίσης τα αναλωμένα καύσιμα και τα ιδιαίτερα ραδιενεργά απόβλητα.

Αυξάνουν την πυρηνική τους τεχνογνωσία, δήλωσε σε συνέντευξή του ο Όλι Χεϊόνενεν, ο πρώην επικεφαλής επιθεωρητής της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας.

Είναι υψηλής ποιότητας πράγματα.

Πρόσθεσε ότι η Άγκυρα μπορεί να «φτάσει στο κατώφλι» της βόμβας σε τέσσερα ή πέντε χρόνια, ή νωρίτερα, με ουσιαστική ξένη βοήθεια.

Ο κ. Heinonen σημείωσε ότι η Μόσχα διαδραματίζει τώρα ολοένα και σημαντικότερο ρόλο στα τουρκικά πυρηνικά έργα και στον μακροχρόνιο σχεδιασμό.

Το πρόγραμμα της Τουρκίας, όπως και του Ιράν, χαρακτηρίστηκε ως μια προσπάθεια ανάπτυξης πυρηνικής ισχύος πολιτών.

Η Ρωσία συμφώνησε να κατασκευάσει τέσσερις πυρηνικούς αντιδραστήρες στην Τουρκία, αλλά η προσπάθεια παρουσιάζει σοβαρές καθυστερήσεις.

Ο πρώτος αντιδραστήρας, ο οποίος αρχικά είχε προγραμματιστεί να τεθεί σε λειτουργία φέτος, θα λειτουργήσει πιθανότατα το 2023.

Πυρηνικοί εμπειρογνώμονες συμφωνούν ότι το πιο δύσκολο μέρος της απόκτησης βόμβας είναι η απόκτηση του καυσίμου.

Η Τουρκία έχει αποθέματα ουρανίου -την υποχρεωτική πρώτη ύλη- και εδώ και δεκαετίες έχει δείξει μεγάλο ενδιαφέρον για την εκμάθηση των τεράστιων δεξιοτήτων που απαιτούνται για τον καθαρισμό του ουρανίου καθώς και για την μετατροπή του σε πλουτώνιο, τα δύο κύρια καύσιμα των βομβών ατόμων.

Μια έκθεση του 2012 από το Carnegie Κίνημα για τη Διεθνή Ειρήνη, «Τουρκία και η βόμβα», σημείωσε ότι η Άγκυρα έχει αφήσει ανοιχτές τις πυρηνικές επιλογές της.

Ο Hans Rühle, ο επικεφαλής του σχεδιασμού στο γερμανικό Υπουργείο Άμυνας από το 1982 έως το 1988, προχώρησε περαιτέρω.

Σε μια έκθεση του 2015, ανέφερε ότι «η κοινότητα των δυτικών υπηρεσιών πληροφοριών συμφωνεί σε μεγάλο βαθμό ότι η Τουρκία εργάζεται τόσο σε πυρηνικά όπλα όσο και στα μέσα μεταφοράς τους».

Σε μια μελέτη του 2017, το Ινστιτούτο Επιστήμης και Διεθνούς Ασφάλειας, της Ουάσινγκτον που παρακολουθεί την εξάπλωση της βόμβας, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι προσπάθειες του κ. Ερντογάν για εδραίωση της εξουσίας και για αύξηση του περιφερειακού καθεστώτος της Τουρκίας αυξάνουν «τον κίνδυνο η Τουρκία να αναζητήσει ικανότητες πυρηνικών όπλων».

Σε απάντηση στο γερμανικό ισχυρισμό και άλλες παρόμοιες εκτιμήσεις, η Τουρκία έχει επανειλημμένα αρνηθεί μια μυστική προσπάθεια πυρηνικών όπλων, με το υπουργείο εξωτερικών να σημειώσει ότι η Τουρκία είναι μέρος του συλλογικού αμυντικού συστήματος του ΝΑΤΟ.

Ωστόσο, οι πρόσφατες δηλώσεις του κ. Ερντογάν ήταν αξιοσημείωτες για το γεγονός ότι δεν μίλησε για το ΝΑΤΟ και για την έκφραση της μακρόχρονης διαφωνίας του ότι απαγορεύτηκε στη χώρα να διαθέτει δικό της οπλοστάσιο.

Η Τουρκία υπερασπίστηκε σθεναρά αυτό που ονομάζει το δικαίωμά της με ειρηνική παγκόσμια συμφωνία για τον εμπλουτισμό του ουρανίου και την επανεπεξεργασία του αναλωμένου καυσίμου, τα κρίσιμα βήματα για μια βόμβα στη διοίκηση του Τραμπ επιμένει ότι το Ιράν πρέπει να παραδοθεί.

Οι δεξιότητες του ουρανίου στην Τουρκία τονίσθηκαν στη δεκαετία του 2000 όταν οι διεθνείς πειρατές το βρήκαν ως ένα συγκεκαλυμμένο βιομηχανικό κόμβο για την πυρηνική μαύρη αγορά του κ. Χαν, «οικοδόμου» του οπλοστασίου του Πακιστάν.

Ο αδίστακτος επιστήμονας – ο οποίος κατάφερε να διοργανώσει το μεγαλύτερο παράνομο δακτύλιο πυρηνικής διάδοσης στην ιστορία – πώλησε βασικό εξοπλισμό και σχέδια στο Ιράν, τη Λιβύη και τη Βόρεια Κορέα. Τα σημαντικότερα αντικείμενα ήταν φυγοκεντρητές.

Τα ψηλά μηχανήματα περιστρέφονται με υπερηχητικές ταχύτητες για τον καθαρισμό του ουρανίου και οι κυβερνήσεις χαρακτηρίζουν συνήθως τα σχέδιά τους ως άκρως απόρρητα.

Η παραγωγή τους, ανάλογα με το επίπεδο εμπλουτισμού, μπορεί να τροφοδοτήσει αντιδραστήρες ή βόμβες ατόμων.

Σύμφωνα με την έκθεση για το δίκτυο Khan από το Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών, μια ομάδα σκέψης του Λονδίνου, οι εταιρείες στην Τουρκία βοήθησαν τη συγκεκαλυμμένη προσπάθεια εισάγοντας υλικά από την Ευρώπη, κάνοντας τα εξαρτήματα φυγοκεντρητών και την αποστολή τελικών προϊόντων στους πελάτες.

Ένα γρίφο μέχρι σήμερα είναι το αν το δίκτυο Khan είχε έναν τέταρτο πελάτη.

Ο κ. Rühle, πρώην αξιωματικός της γερμανικής άμυνας, δήλωσε ότι οι πηγές πληροφοριών πιστεύουν ότι η Τουρκία θα μπορούσε να διαθέτει «σημαντικό αριθμό φυγοκεντρητών άγνωστης προέλευσης».

Η ιδέα ότι η Άγκυρα θα μπορούσε να είναι ο τέταρτος πελάτης, πρόσθεσε, «δεν φαίνεται υπερβολικά».

Αλλά δεν υπάρχουν δημόσιες αποδείξεις για τέτοιες διευκολύνσεις.

Είναι σαφές ότι κατά την ανάπτυξη του πυρηνικού του προγράμματος, η Τουρκία έχει βρει έναν εταίρο: τον πρόεδρο της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν της Ρωσίας.

Τον Απρίλιο του 2018, ο κ. Πούτιν ταξίδεψε στην Τουρκία για να σηματοδοτήσει την επίσημη έναρξη κατασκευής πυρηνικού σταθμού αξίας 20 δισ. δολαρίων στις μεσογειακές ακτές της χώρας.

Μέρος του κινήτρου της Ρωσίας είναι οικονομικό.

Η κατασκευή πυρηνικών σταθμών είναι μία από τις πιο κερδοφόρες εξαγωγές της χώρας.

Αλλά εξυπηρετεί επίσης ένα άλλο σκοπό:

Όπως η εξαγωγή ενός συστήματος αεροπορικού αμυντικού συστήματος S-400 στην Άγκυρα από τον κ. Πούτιν – και πάλι, πάνω σε αμερικανικές αντιρρήσεις – η κατασκευή του εργοστασίου θέτει ένα μέλος του ΝΑΤΟ εν μέρει στο στρατόπεδο της Ρωσίας, εξαρτώμενο από αυτό για την τεχνολογία.

Πηγή: Νew Υork Τimes