Σικελικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών: Ο ελληνικός πολιτισμός στη Σικελία

Η Σικελία ήταν για αιώνες σταυροδρόμι πολιτισμών, γι’ αυτό και είναι ένα νησί με πολλές όψεις.

Μία από αυτές, ίσως η πιο εντυπωσιακή, είναι η βυζαντινή.

Εκκλησίες, ψηφιδωτά, εικόνες, τοιχογραφίες, χειρόγραφα συνθέτουν την εικόνα της βυζαντινής Σικελίας.

Με στόχο τη μελέτη και διάδοση του βυζαντινού και μεταβυζαντινού πολιτισμού της Σικελίας, αλλά και του νεοελληνικού ιδρύθηκε, το 1960, στο Παλέρμο, το Σικελικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών.

Ιδρυτής του ήταν ο ελληνιστής Μπρούνο Λαβανίνι (1898-1992) ο οποίος δίδασκε στο Πανεπιστήμιο του Παλέρμο Αρχαία Ελληνική Φιλολογία (1929-1968) και Νεοελληνική Φιλολογία (1951-1967).

Σήμερα πρόεδρος του Ινστιτούτου είναι ο καθηγητής Βιντσέντσο Ρότολο και γενικός γραμματέας η καθηγήτρια Ρενάτα Λαβανίνι

«Η παρουσία του Βυζαντίου είναι εμφανής στα λαμπρά ψηφιδωτά της εποχής των Νορμανδών (12ος αι.) που βλέπουμε σε εκκλησίες του Παλέρμο, στην Καπέλα Παλατίνα και στη Μαρτοράνα, αλλά και σε ναούς μικρών πόλεων, στο Ντουόμο του Μονρεάλε και στον καθεδρικό της Τσεφαλού», λέει στο Αθηναϊκό Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η κ. Λαβανίνι και προσθέτει:

«Γι’ αυτό και πολλές εκδόσεις του Ινστιτούτου είναι αφιερωμένες σε αυτές τις εκκλησίες και στα ψηφιδωτά τους.

»Είναι πασίγνωστα μνημεία, που αποσπούν τον θαυμασμό χιλιάδων επισκεπτών απ’ όλο τον κόσμο, όχι μόνο για την τεχνοτροπία τους, αλλά και για την εποχή στην οποία ανάγονται.

»Το Βυζάντιο επιζεί στη Σικελία και με τα ίχνη που άφησε σε πολλά τοπωνύμια, αλλά και στη ζωντανή τοπική διάλεκτο».

Έρευνες, εκδόσεις, διαλέξεις, συνέδρια, είναι μερικές από τις δραστηριότητες του Ινστιτούτου.

Ένα από τα πιο σημαντικά εκδοτικά επιτεύγματά του είναι το Νεοελληνικό-Ιταλικό Λεξικό, που βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών το 1993.

Συντάχθηκε από ομάδα Ιταλών και Ελλήνων, μεταξύ των οποίων ήταν και ο ποιητής Νικηφόρος Βρεττάκος, που ζούσε αυτοεξόριστος στο Παλέρμο από το 1970 έως το 1974.

Προς τιμήν του ποιητή ο δήμος του Παλέρμο τοποθέτησε πρόσφατα αναμνηστική πλάκα στο σπίτι όπου έμενε.

Επίσης, ένα σημαντικό, όπως σημειώνει η κ. Λαβανίνι, βιβλίο με τίτλο «Σικελία και Ελλάδα.

Η παρουσία της νεότερης Ελλάδας στον σικελικό πολιτισμό του 19ου αι.» κυκλοφόρησε τον περασμένο Δεκέμβριο.

Πρόκειται για μια έρευνα του Φραντσέσκο Σκαλόρα για τις πολιτισμικές σχέσεις Σικελίας-Ελλάδας στην εποχή του Φιλελληνισμού.

Τον Φεβρουάριο αναμένεται να κυκλοφορήσουν τα Πρακτικά του Συνεδρίου «Αναζητώντας το Βυζάντιο» και ο «Βίος του Αγ. Βίτου».

Συνολικά, το Ινστιτούτο έχει εκδώσει περισσότερα από πενήντα βιβλία, που έχουν γράψει έγκριτοι επιστήμονες, όπως οι Krumbacher, Rohlfs, Κυριακίδης, Duicev, Kitzinger, Guillou.

Η βιβλιοθήκη του Ινστιτούτου, μια μεγάλη πηγή πληροφοριών για τους ερευνητές, διαθέτει περισσότερους από 20.000 τόμους, μεταξύ των οποίων υπάρχουν αρκετά παλαιότυπα βιβλία, και περίπου 6.000 τεύχη και ανάτυπα. Είναι η πλουσιότερη, σε βυζαντινή και νεοελληνική θεματολογία, βιβλιοθήκη στη νότια Ιταλία.

Πλούσιο όμως είναι και το πρόγραμμα εκδηλώσεων του Ινστιτούτου.

Από τις πιο πρόσφατες εκδηλώσεις του ξεχώρισε η έκθεση έργων της γλύπτριας Βένιας Δημητρακοπούλου που πραγματοποιήθηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Παλέρμο από τις 15.11.2018 έως τις 3.02.2019, με πρωτοβουλία του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού Ιταλίας.

Νωρίτερα, τον περασμένο Οκτώβριο, είχε πραγματοποιηθεί σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο του Παλέρμο συνέδριο με θέμα «Η Σικελία και η Μεσόγειος στην ύστερη αρχαιότητα και στο Μεσαίωνα», και τον Μάρτιο του 2018, η Ημερίδα «Ένας Έλληνας ποιητής στο Παλέρμο: Νικηφόρος Βρεττάκος (1970/1974)».

Το Σικελικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών προσφέρει σημαντικό έργο σε μια περιοχή στην οποία η παρουσία του ελληνικού στοιχείου ήταν στο παρελθόν έντονη, σε μια πόλη όπου υπάρχει ενδιαφέρον για τη νεοελληνική λογοτεχνία.

Στο Πανεπιστήμιο του Παλέρμο λειτουργούν δυο έδρες Νεοελληνικής Φιλολογίας στα τμήματα Φιλολογίας και Ξένων Γλωσσών της Φιλοσοφικής Σχολής, επισημαίνει η κ. Λαβανίνι και τονίζει ότι «το ενδιαφέρον της σικελικής διανόησης για τη νεοελληνική παιδεία είναι θερμό». Είναι άλλη μια όψη της Σικελίας.