Ανερχόμενη δύναμη στην Ευρώπη τα «λαϊκίστικα» κόμματα – Τα ψηφίζει ένας στους τέσσερις Ευρωπαίους

Τα λαϊκιστικά κόμματα έχουν σχεδόν τριπλασιάσει τις δυνάμεις τους στην Ευρώπη τα τελευταία 20 χρόνια εξασφαλίζοντας αρκετές ψήφους ώστε να στείλουν τους ηγέτες τους σε κυβερνητικά πόστα σε 11 χώρες προκαλώντας το πολιτικό κατεστημένο σε όλη την ήπειρο.

Η σταθερή άνοδος που παρατηρείται στις δυνάμεις των ευρωπαϊκών λαϊκιστικών κομμάτων, κυρίως δεξιών, αποκαλύπτεται μέσα από την ανάλυση των επιδόσεών τους στις εθνικές εκλογές που διεξήχθησαν σε 31 ευρωπαϊκές χώρες τις τελευταίες δύο δεκαετίες.

Την έρευνα αυτή έκανε η Guardian σε συνεργασία με τουλάχιστον 30 πολιτικούς επιστήμονες.

Τα στοιχεία δείχνουν ότι ο λαϊκισμός βρίσκεται σταθερά σε άνοδο τουλάχιστον από το 1998.

Πριν από δύο δεκαετίες τα λαϊκιστικά κόμματα βρίσκονταν ουσιαστικά στο περιθώριο και συγκέντρωναν μόλις το 7% των ψήφων σε όλη την Ευρώπη.

Στις τελευταίες ωστόσο εθνικές εκλογές, ένας στους 4 Ευρωπαίους ψήφισε λαϊκιστικό κόμμα στη χώρα του.

«Σήμερα (ο λαϊκισμός) έχει γίνει όλο και περισσότερο mainstream: ορισμένες από τις πιο σημαντικές πρόσφατες πολιτικές εξελίξεις, όπως το δημοψήφισμα για το Brexit και η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ δεν μπορούν να γίνουν κατανοητές χωρίς να ληφθεί υπόψη η άνοδος του λαϊκισμού», εξηγεί ο Ματίς Ρούντουιν, ένας πολιτικός κοινωνιολόγος του πανεπιστημίου του Άμστερνταμ, ο οποίος ηγήθηκε της έρευνας.

Η έρευνα αποκαλύπτει όλο το φάσμα του λαϊκισμού στην Ευρώπη -από δεξιούς λαϊκιστές όπως ο Βίκτορ Ορμπάν στην Ουγγαρία και ο Ματέο Σαλβίνι στην Ιταλία μέχρι τα αριστερά λαϊκιστικά κόμματα, τα οποία αναπτύχθηκαν μετά την χρηματοπιστωτική κρίση χωρίς να εξασφαλίσουν ωστόσο έδρες στο κοινοβούλιο, εκτός από την περίπτωση της Ελλάδας.

Ο λαϊκισμός γνώρισε εξάλλου άνοδο και σε Ολλανδία, Γαλλία, Πολωνία, Γερμανία, Σουηδία.

Ωστόσο δεν είναι μόνο η Ευρώπη, όπου παρατηρείται αυτό το φαινόμενο.

Λαϊκιστές έχουν εκλεγεί στην εξουσία σε πέντε από τις επτά μεγαλύτερες δημοκρατίες στον κόσμο: Ινδία, ΗΠΑ, Βραζιλία, Μεξικό και Φιλιππίνες.

Τι είναι ο λαϊκισμός

Λαϊκισμός είναι η στάση και η συμπεριφορά που συναντάται στην πολιτική και στην τέχνη και χαρακτηρίζεται από υπερβολική και μη αυθεντική λαϊκότητα.

Το επίθετο «λαϊκός» αναφέρεται σε αυτόν που προέρχεται από το λαό.

Η «λαϊκότητα» στο χώρο της πολιτικής αναφέρεται στη συμμετοχή, την παρουσία του λαού στην άσκηση της πολιτικής εξουσίας και ανύψωση του σε καθοριστικό παράγοντα της ιστορίας.

Λαϊκισμός είναι η κατ’ επίφαση λαϊκότητα, δηλαδή αυτό που δείχνει λαϊκό ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι.

Ο λαϊκισμός ως μία μορφή πολιτικής ιδεολογίας αντιπαραβάλει τα συμφέροντα και τις επιθυμίες της μάζας του λαού ενάντια στις ελίτ.

Το λεξικό Cambridge ορίζει το λαϊκισμό ως «πολιτική ιδέα και δράση που στοχεύει στην αντιπροσώπευση των επιθυμιών και των αναγκών του απλού λαού».

Επειδή σε πολλές περιοχές του Τρίτου Κόσμου, κυρίως στη Λατινική Αμερική, λαϊκιστές ηγέτες πολεμούσαν τα Δυτικά συμφέροντα, ο χαρακτηρισμός «λαϊκιστής» απέκτησε αρνητική χροιά στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, και η λιτανική καταγγελία του «ανεύθυνου λαϊκισμού» ανήκε στο ιδεολογικο-πολιτικό οπλοστάσιο της αμερικανικής κυβέρνησης και των κυβερνήσεων των άλλων χωρών του ΝΑΤΟ, που ήθελαν να αποτρέψουν την εθνικοποίηση πλουτοπαραγωγικών πηγών.

Όμως ο λαϊκισμός είχε αξιόλογη παρουσία και στις ίδιες τις ΗΠΑ με το Κόμμα του Λαού (People’s Party) στα τέλη του 19ου αιώνα, και φιγούρες όπως ο Huey Long, κυβερνήτης της Λουιζιάνα το 1928-1932, με σύνθημα του «every man a king» (κάθε άνθρωπος βασιλιάς), ο οποίος τελικά δολοφονήθηκε.

Σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι ευρωσκεπτικιστές συχνά χαρακτηρίζονται λαϊκιστές από τους υποστηρικτές της Ενωμένης Ευρώπης.

Κατά την ακραία αρνητική του εκδοχή, ο λαϊκισμός στηρίζεται στην εσκεμμένη ανειλικρίνεια (π.χ. στη διάδοση κάποιου θέματος που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα).

Επίσης, ο λαϊκιστής πολιτευτής θέτει σκοπίμως ψευτοδιλήμματα, όπως «εχθροί ή φίλοι», «ταραξίες ή φιλήσυχοι», «αλλογενείς ή γηγενείς», με απώτερο σκοπό την καλλιέργεια ανασφάλειας στο λαό, και την αυτοπροβολή του ίδιου σαν προστάτη και σωτήρα.

Κοντινές έννοιες είναι η δημαγωγία, η κολακεία των αδυναμιών και ελαττωμάτων του λαού και η υιοθέτηση θέσεων και τάσεων που τον ευχαριστούν και απαντούν στο συναίσθημά του χωρίς να τον ωφελούν ή που να τον βλάπτουν μακροπρόθεσμα, με μοναδικό πάντα σκοπό την εξασφάλιση της εύνοιάς του.

Μορφή λαϊκισμού αποτελεί και η προπαγάνδα.