Βέτο Πολωνού προέδρου στο νομοσχέδιο για έλεγχο της δικαστικής εξουσίας

Ο πρόεδρος της Πολωνίας Αντρέι Ντούντα δήλωσε την Δευτέρα πως θα θέσει βέτο σε δύο από τρία νομοσχέδια που ενέκρινε το κοινοβούλιο, στο πλαίσιο μιας μεταρρύθμισης του δικαστικού συστήματος που έχει προκαλέσει διαδηλώσεις σε όλη τη χώρα και ανησυχίες σε ΕΕ και ΗΠΑ για πολιτικοποίηση της δικαιοσύνης.

Ο Ντούντα είναι σύμμαχος του κυβερνώντος δεξιού, ευρωσκεπτικιστικού κόμματος Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS) και, παρότι είχε απειλήσει ότι θα ανέπεμπε ένα από τα νομοσχέδια, το βέτο του σε ένα δεύτερο νομοσχέδιο αποτέλεσε έκπληξη.

«Αποφάσισα να αναπέμψω στη Σεζμ (κάτω βουλή του κοινοβουλίου) –το οποίο σημαίνει πως θα θέσω βέτο– στο νομοσχέδιο για το Ανώτατο Δικαστήριο, καθώς και σε εκείνο για το Εθνικό Δικαστικό Συμβούλιο», δήλωσε ο Ντούντα.

Το Σάββατο η άνω βουλή έδωσε την τελική έγκρισή της σε ένα νομοσχέδιο το οποίο προβλέπει την άμεση απομάκρυνση όλων των δικαστών του Ανώτατου Δικαστηρίου εκτός εκείνων που έχουν επιλεγεί από τον υπουργό Δικαιοσύνης.

Το κοινοβούλιο είχε εγκρίνει νωρίτερα νομοσχέδιο που του δίνει την εξουσία να διορίζει τα περισσότερα μέλη του Εθνικού Δικαστικού Συμβουλίου, το οποίο θα προτείνει στο εξής στον πρόεδρο υποψηφίους για διορισμό στο Ανώτατο Δικαστήριο.

«Είμαι απολύτως ένας υποστηρικτής της μεταρρύθμισης αυτής, αλλά μιας σοφής μεταρρύθμισης», είπε ο Ντούντα σε σύντομη δήλωση που μεταδόθηκε απευθείας από την τηλεόραση. «Ως πρόεδρος, αισθάνομαι βαθιά μέσα στην ψυχή μου πως αυτή η μεταρρύθμιση με αυτή τη μορφή δεν θα αυξήσει το αίσθημα της ασφάλειας και της δικαιοσύνης.»

Η μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος, μαζί την προσπάθεια του PiS να επεκτείνει τις εξουσίες του και σε άλλα πεδία, περιλαμβανομένου και του ελέγχου των ΜΜΕ, έχει προκαλέσει κρίση στις σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση και μία από τις μεγαλύτερες πολιτικές διαμάχες μετά την ανατροπή του κομμουνισμού στην Πολωνία το 1989.

Επί πολλές ημέρες, δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές συγκεντρώνονταν στις πόλεις, περιλαμβανομένης της Βαρσοβίας, της Κρακοβίας και του Πόζναν, για ολονυκτίες με κεριά, ζητώντας από τον Ντούντα να θέσει βέτο στις μεταρρυθμίσεις.
Η αντιπολίτευση και οι περισσότεροι νομικοί λένε πως οι αλλαγές παραβιάζουν το πολωνικό Σύνταγμα.

Όμως η κυβέρνηση αντικρούει τις κατηγορίες ότι τείνει προς την απολυταρχική διακυβέρνηση. Το PiS υποστηρίζει πως οι αλλαγές είναι απαραίτητες ώστε να διασφαλιστεί πως τα δικαστήρια εξυπηρετούν όλους τους Πολωνούς και όχι μόνο τις «ελίτ».

Ο βουλευτής του PiS Γιάτσεκ Σάσιν είπε πως εξεπλάγη από την κίνηση του Ντούντα.«Φοβάμαι πως η απόφαση του προέδρου μπορεί να σημαίνει ότι θα πρέπει να περιμένουμε πολύ περισσότερο για τη μεταρρύθμιση, μια πραγματική μεταρρύθμιση του πολωνικού δικαστικού συστήματος, δυστυχώς», δήλωσε στη δημόσια ραδιοτηλεόραση TVP Info.

Ο ηγέτης του PiS Γιάροσλαβ Κατσίνσκι αρνήθηκε να απαντήσει σε ερωτήσεις των δημοσιογράφων καθώς κατευθυνόταν σε μια συνάντηση της ηγεσίας του κόμματος που συνήλθε για να συζητήσει το απροσδόκητο βέτο.

Η Καταρζίνα Λουμπνάουερ, πρόεδρος της κοινοβουλευτικής ομάδας του αντιπολιτευόμενου κόμματος Nowoczesna, χαιρέτισε την απόφαση του Ντούντα: «Αυτό που είχαμε δεν ήταν μεταρρύθμιση αλλά σφετερισμός της δικαιοσύνης. Συγχαίρω όλους τους Πολωνούς – είναι μια μεγάλη επιτυχία».

Η Άνα Ματέρσκα, πολιτική επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας, δήλωσε πως η κίνηση του Ντούντα, που εμφανιζόταν προηγουμένως να έχει στενή σύνδεση με το κόμμα, να αποστασιοποιηθεί από μια μείζονα πολιτική του PiS «απαιτούσε θάρρος, όμως ο πρόεδρος ήταν με την πλάτη στον τοίχο και δεν είχε άλλη επιλογή. Αυτή είναι μια σημαντική στιγμή στα γεγονότα των τελευταίων μηνών, ίσως των τελευταίων ετών».

Υψηλόβαθμη πηγή του PiS που ζήτησε να μην κατονομαστεί είπε: «Αυτό δείχνει πως ο πρόεδρος θέλει να είναι κάποιος που λαμβάνει αποφάσεις. Θα σκεφθούμε τι θα συμβεί στη συνέχεια, θα υπάρξουν συζητήσεις μέσα στο κόμμα».

Ο Ντούντα είπε ωστόσο πως θα επικυρώσει ένα μέρος των μεταρρυθμίσεων, ένα νομοσχέδιο το οποίο δίνει στον υπουργό Δικαιοσύνης την εξουσία να αποπέμπει τους δικαστές κατώτερων δικαστηρίων.

Το προεδρικό βέτο μπορεί θεωρητικά να ανατραπεί στο κοινοβούλιο, αλλά απαιτείται πλειοψηφία δύο τρίτων, την οποία το PiS και οι σύμμαχοί του δεν θεωρείται πιθανό να μπορέσουν να συγκεντρώσουν.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έδωσε την περασμένη Τετάρτη προθεσμία μίας εβδομάδας στην Πολωνία για την αναστολή των μεταρρυθμίσεων, με τις Βρυξέλλες να κρίνουν ότι τα δικαστήρια τίθενται υπό άμεσο κυβερνητικό έλεγχο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, ο πιο σημαντικός σύμμαχος της Πολωνίας στο ΝΑΤΟ, εξέφρασε επίσης ανησυχία. Αξίζει να σημειωθεί ότι στα γεγονότα στην Πολωνία είχε αναφερθεί και η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων στην τελευταία παρέμβαση της, χαρακτηρίζοντας τα ουσιαστικά ως αρνητικό παράδειγμα για την χώρα μας.

Σήμερα, ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Μαργαρίτης Σχοινάς, ερωτηθείς στις Βρυξέλλες μετά την ανακοίνωση του προεδρικού βέτο, περιορίστηκε να πει πως η κατάσταση θα εξεταστεί από τους επιτρόπους την Τετάρτη (μεθαύριο).

«Παρακολουθούμε στενά όλα τα γεγονότα και την κατάσταση που βρίσκεται σε εξέλιξη αυτή τη στιγμή που μιλάμε», είπε, υπενθυμίζοντας πως η πρόσκληση για διάλογο που απηύθυνε ο αντιπρόεδρος της Επιτροπής Φρανς Τίμερμανς «δεν έχει προς ώρας γίνει αποδεκτή» από τη Βαρσοβία.