“Ανεύθυνο το δημοψήφισμα και το Brexit καταστροφικό”

Ας υποθέσουμε ότι το στρατόπεδο υπέρ της αποχώρησης, το οποίο μπορεί να αποκαλέσει κανείς «Project Ψέμα», κερδίσει το δημοψήφισμα την επόμενη εβδομάδα. Πόσο άσχημες μπορεί να είναι οι οικονομικές συνέπειες τα επόμενα χρόνια; Δυστυχώς, μπορεί να είναι πραγματικά πολύ άσχημες, γράφει στο σημερινό του άρθρο στους Financial Times ο Martin Wolf.

Σημειώνει ότι ο Μαρκ Κάρνεϊ, διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας, επισήμανε κατά την παρουσίαση της έκθεσης για τον πληθωρισμό το Μάιο: «Η Επιτροπή Νομισματικής Πολιτικής κρίνει ότι τα πιο σημαντικά ρίσκα στις προβλέψεις της αφορούν το δημοψήφισμα». Ακόμα περισσότερο, πρόσθεσε, «μια ψήφος για την αποχώρηση από την Ε.Ε. θα μπορούσε να έχει απτές οικονομικές επιπτώσεις – στην συναλλαγματική ισοτιμία, την ζήτηση και τις προοπτικές της προσφοράς – που θα μπορούσαν να επηρεάσουν την ρύθμιση της νομισματικής πολιτικής».

Η τελευταία έκθεση για τον πληθωρισμό προσθέτει πως η καμπάνια για το δημοψήφισμα έχει ήδη προκαλέσει υποτίμηση της στερλίνας.

Το υπουργείο Οικονομικών του Ηνωμένου Βασιλείου έχει προσφέρει εκτενή ανάλυση για τα βραχυπρόθεσμα ρίσκα. Αναμφίβολα η ανάλυση είναι αμφιλεγόμενη. Αλλά πρέπει να λάβει υπόψη του κανείς ότι του υπουργείο είναι εξαιρετικά επιφυλακτικό απέναντι στην Ε.Ε.

Το βασικό του σενάριο είναι πως μετά από δύο χρόνια το ΑΕΠ θα είναι 3,6% χαμηλότερο σε σχέση με το επίπεδο που θα βρισκόταν αν το Ηνωμένο Βασίλειο ψήφιζε υπέρ της παραμονής, οι άνεργοι 520.000 περισσότεροι και η στερλίνα 12% φθηνότερη.

Με βάση το χειρότερο δυνατό σενάριο, το ΑΕΠ θα ήταν 6% χαμηλότερο, οι άνεργοι 820.000 περισσότεροι και η στερλίνα 15% φθηνότερη.

Το Ινστιτούτο Δημοσιονομικών Σπουδών έχει προσθέσει πως αντί για βελτίωση 8 δισ. στερλίνες τον χρόνο στην δημοσιονομική θέση αν υποχωρούσε η καθαρή συνεισφορά στην Ε.Ε. – το δημοσιονομικό έλλειμμα θα ήταν 20 με 40 δισ. στερλίνες μεγαλύτερο την περίοδο 2019-2020.

Πολύ πιο σημαντική από αυτές τις αναπόφευκτα αβέβαιες προβλέψεις είναι η ανάλυση των τριών καναλιών μέσω των οποίων θα διαχυθούν οι συνέπειες του Βrexit βραχυπρόθεσμα. Αυτά είναι το «φαινόμενο μετάβασης», το οποίο θα εκδηλωθεί από την εκτίμηση ότι το Ηνωμένο Βασίλειο έχει γίνει πολύ πιο φτωχό. Το «φαινόμενο της αβεβαιότητας», που θα προέλθει από την αναπόφευκτη άγνοια για το μετά το Brexit καθεστώς και τέλος το «φαινόμενο των χρηματοοικονομικών συνθηκών» το οποία θα δράσει μέσω της αίσθησης πως το Ηνωμένο Βασίλειο είναι ένα λιγότερο ελκυστικό και πιο επικίνδυνο μέρος για να επενδύσει κανείς.

Ένα σημαντικό ερώτημα είναι κατά πόσον οι προβλέψεις αυτές αποτυπώνουν όλους τους κινδύνους. Η απάντηση είναι πως όχι.

Το υπουργείο εκτιμά πως η οικονομία μπορεί να φτάσει σε ένα «σημείο καμπής» μετά από το οποίο θα ακολουθήσουν χειρότερα αποτελέσματα, όπως «ένα σοκ στην στερλίνα που θα μπορούσε να προκαλέσει απότομη συρρίκνωση του δανεισμού σε συνάλλαγμα στις τράπεζες του Ηνωμένου Βασιλείου». Από την στιγμή που περίπου η μισή βραχυπρόθεσμη χρηματοδότηση των τραπεζών είναι σε ξένο νόμισμα, η μειωμένη πρόσβαση στην χρηματοδότηση αυτή θα μπορούσε να προκαλέσει σημαντική χρηματοπιστωτική αστάθεια.

Μια ξεκάθαρη πηγή αστάθειας είναι το τεράστιο έλλειμμα ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Στο τελευταίο τρίμηνο του 2015 έφτασε στο 7% του ΑΕΠ. Ο κ. Κάρνεϊ έχει δηλώσει ότι το Ηνωμένο Βασίλειο βασίζεται στην «καλοσύνη των ξένων» για την διατήρηση του σημερινού υψηλού επιπέδου διαβίωσης. Ειδικότερα, βασίζεται στην εμπιστοσύνη τους.

Το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών δημιουργεί κινδύνους ακόμα και σε καιρούς σταθερότητας. Αλλά η αβεβαιότητα που προκαλεί το Brexit μπορεί να επιφέρει μια απότομη μεταστροφή στις κεφαλαιακές ροές.

Οι καθαρές άμεσες ξένες επενδύσεις μπορεί να καταρρεύσουν για παράδειγμα. Το αποτέλεσμα μπορεί να είναι μια απότομη πτώση την στερλίνα, πτώση στις τιμές των ομολόγων που αποτιμώνται σε στερλίνα και άλμα στον πληθωρισμό.

Αν αυτά προκαλούνταν μόνο από ένα αρνητικό σοκ στη ζήτηση, η Επιτροπή Νομισματικής Πολιτικής θα μπορούσε να απαντήσει με επεκτατική νομισματική πολιτική. Ακόμα και έτσι, θα αναγκαζόταν να ακολουθήσει μη συμβατικές πολιτικές, πιθανότατα εισάγοντας αρνητικά επιτόκια, δεδομένου του πόσο χαμηλά βρίσκονται τώρα. Αλλά, αν το Brexit αντιμετωπιζόταν και ως ένα αρνητικό σοκ στην προσφορά (όπως αναμφίβολα θα είναι), το αιτιολογικό για νομισματικά αντισταθμιστικά μέτρα θα είναι πιο αδύναμο. Στην περίπτωση αυτή οι υψηλότερες τιμές θα είναι ένας τρόπος για την αναγκαία περιστολή της πραγματικής ζήτησης.

Μια σημαντική πηγή αστάθειας, για την οποία το υπουργείο Οικονομικών δεν λέει τίποτα, είναι πολιτική. Μετά το δημοψήφισμα, το Ηνωμένο Βασίλειο θα σταματήσει να έχει μια αποτελεσματική κυβέρνηση. Το Συντηρητικό κόμμα, με ισχνή πλειοψηφία, θα είναι βαθιά διχασμένο ανάμεσα τις φιλοευρωπαϊκές και αντιευρωπαϊκές του πτέρυγες. Οι Εργατικοί στην αντιπολίτευση είναι ήδη βαθιά διχασμένοι για το δημοψήφισμα και πολλά άλλα ζητήματα.

Μέσα από αυτό το τέλμα πρέπει να αναδυθεί μια ικανή κυβέρνηση με ένα όραμα για το τι θέλει να επιτύχει στις πολύπλοκες διαπραγματεύσεις με την υπόλοιπη Ε.Ε. και τον κόσμο. Η κυβέρνηση αυτή θα πρέπει να διεξάγει τις διαπραγματεύσεις με εταίρους που έχουν πολλές άλλες ανησυχίες και θα αντιμετώπιζαν το Ηνωμένο Βασίλειο με ένα δηλητηριώδες μείγμα εχθρότητας και περιφρόνησης. Θα πρέπει να αποφασίσει αν θα κρατήσει ή θα τροποποιήσει τους νόμους που δημιουργήθηκαν μετά από περισσότερες από τέσσερις δεκαετίες παραμονής στην Ε.Ε. και αν επιλέξει το τελευταίο θα πρέπει να αποφασίσει πως θα το κάνει.

Θα πρέπει να διαχειριστεί τον αντίκτυπο που θα έχει ένα Brexit στην συνοχή του Ηνωμένου Βασιλείου και στις σχέσεις του με την Ιρλανδία. Ενώ θα τα κάνει όλα αυτά, θα πρέπει να διαχειριστεί την οικονομία, την δημοσιονομική θέση και τις λεπτομέρειες της πολιτικής ζωής.

Οποιοσδήποτε πιστεύει ότι οι ηγέτες της καμπάνιας του Brexit μπορούν να τα διαχειριστούν όλα αυτά είναι βέβαιο ότι παίρνει ναρκωτικά.

Επιπλέον, οι επιπτώσεις ενός Brexit δεν πρόκειται να περιοριστούν στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ο άμεσος αντίκτυπος της βρετανικής οικονομικής αστάθειας στον κόσμο μπορεί να μην είναι μεγάλος, αν και η ευρωζώνη δεν είναι σε καλή κατάσταση για να απορροφήσει αρνητικά σοκ. Αλλά οι έμμεσες επιπτώσεις μπορεί να είναι σημαντικές.

Όσοι είναι απ’ έξω μπορεί να βλέπουν την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου ως ένα σημάδια ότι η Ε.Ε. είναι ένα πλοίο που βουλιάζει. Εντός της Ε.Ε., οι εθνικιστικές και οι ξενόφοβοι θα ενισχυθούν. Το Brexit μπορεί με τον τρόπο αυτό να αποδειχθεί ένα ισχυρό χτύπημα κατά της Ε.Ε.

Στην καλύτερη περίπτωση, θα προκαλέσει μια τεράστια σπατάλη δυνάμεων.

Ωστόσο, η πιο σημαντική επίπτωση μπορεί να είναι ότι ίσως αποτελέσει ένα σήμα για την συνολική δύναμη των λαϊκιστικών δυνάμεων. Αν το Ηνωμένο Βασίλειο μπορεί να επιλέξει το Brexit, τότε ο Ντόναλντ Τραμπ μπορεί να γίνει πρόεδρος των ΗΠΑ.

Το συμπέρασμα λοιπόν είναι πως το Brexit μπορεί να αποδειχθεί ένα μεγάλο οικονομικό σοκ και όχι μόνο για το Ηνωμένο Βασίλειο. Αυτό οφείλεται κυρίως στην αστάθεια που θα το ακολουθήσει και τις πολλές αβεβαιότητες που θα ανακύψουν.

Το δημοψήφισμα είναι από μόνο του ανεύθυνο, το αποτέλεσμα μπορεί να αποδειχθεί καταστροφικό…