Η Πορτογαλία ξανά στο δρόμο προς το μνημόνιο;

Η χαλάρωση της λιτότητας στην Πορτογαλία προκαλεί νευρικότητα στις αγορές και φόβους για αναζωπύρωση της κρίσης. Οι Πορτογάλοι έρχονται σε επαφή με διαδηλώσεις και βίαια επεισόδια μόνο μέσω της τηλεόρασης -συνήθως με εικόνες κλιμάκωσης της διαμαρτυρίας για τη λιτότητα στην Ελλάδα.

Στην Πορτογαλία η ζωή κυλάει κατά κανόνα ήρεμα. Οι τουρίστες έρχονται αυξάνονται, οι καφετέριες είναι γεμάτες. Οι εικόνες στους δρόμους της Λισαβόνας συχνά δεν θυμίζουν σε τίποτα τη χώρα που προ ετών επλήγη σοβαρά από την οικονομική κρίση.

Ωστόσο, το ειδυλλιακό σκηνικό είναι απατηλό για την πραγματική κατάσταση της Πορτογαλίας. Κορυφαίοι πολιτικοί αξιωματούχοι στις Βρυξέλλες και το Βερολίνο δεν κρύβουν την ανησυχία τους για τις οικονομικές εξελίξεις, χωρίς ωστόσο να την εκδηλώνουν ανοιχτά.

Καθόλου φειδωλός στις δηλώσεις του είναι ο πρώην συντηρητικός πρωθυπουργός Πέδρο Πάσους Κοέλιο. Η νέα κυβέρνηση υπό τον σοσιαλιστή πρωθυπουργό Αντόνιο Κόστα «βυθίζει το κεφάλι της στην άμμο», κάτι που «θα στοιχίσει ακόμη περισσότερο στην Πορτογαλία», προειδοποίησε προ ημερών, μιλώντας για επανάληψη ενός παρόμοιου σεναρίου με αυτό της προ πενταετίας παραίτησης του σοσιαλιστή Ζοζέ Σόκρατες εν μέσω της χρηματοοικονομικής κρίσης που είχε πλήξει τη χώρα, για να προκηρύξει στη συνέχεια εκλογές.

Η Πορτογαλία είχε υπαχθεί το 2011 σε πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής, λαμβάνοντας δάνεια 78 δισ. ευρώ από την ΕΕ και το ΔΝΤ προκειμένου να αποτραπεί η χρεοκοπία. Τρία χρόνια αργότερα η χώρα έβγαινε από τη μέγγενη του μνημονίου. Ωστόσο, η κατάσταση σήμερα είναι κάθε άλλο παρά καθησυχαστική.

Ενδεικτική είναι η ανακούφιση που προκάλεσε στο τέλος Απριλίου η απόφαση του καναδικού οίκου αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας DBRS να διατηρήσει το αξιόχρεο της χώρας πάνω από το επίπεδο των «σκουπιδιών». Ο συγκεκριμένος οίκος αξιολόγησης είναι και ο τελευταίος των «μεγάλων» που δεν έχει υποβαθμίσει ακόμη την Πορτογαλία. Σε περίπτωση που αναθεωρήσει τη στάση του η Πορτογαλία θα χάσει την πρόσβασή της στο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της ΕΚΤ. «Αυτό θα ήταν η αρχή για μια νέα μεγάλη ευρωκρίση», προειδοποίησε ο αρθρογράφος του οικονομικού πρακτορείου Bloomberg Μάρκ Γκίλμπερτ.

Αυτό που «ενοχλεί» τον Πάσους Κοέλιο, τον οίκο αξιολόγησης DBRS και ορισμένους επικεφαλής ευρωπαϊκών κυβερνήσεων είναι η απόκλιση από την πολιτική της λιτότητας. Ο νέος πρωθυπουργός μείωσε μεταξύ άλλων τον ΦΠΑ στην εστίαση, αυξάνοντας παράλληλα επιδόματα, επιδοτήσεις και τον κατώτατο μισθό, ενώ ακύρωσε τις περικοπές στα εισοδήματα των δημοσίων υπαλλήλων.

Παρόλα αυτά η Λισαβόνα δεσμεύεται να μειώσει το δημοσιονομικό έλλειμμα από 4,4% πέρσι στο 2,2% το 2016 και 1,4% το 2017. Μάλιστα, το «Πρόγραμμα Σταθερότητας 2016-2020» προβλέπει για το 2020 κάτι πρωτόγνωρο για την Πορτογαλία: καμία περαιτέρω διόγκωση του χρέους. Αυτό σχεδιάζεται να επιτευχθεί μέσω οικονομικής ανάπτυξης, συρρίκνωσης του κρατικού μηχανισμού και καταπολέμησης της φοροδιαφυγής και της κοινωνικής απάτης.

Κι ενώ ο πρωθυπουργός Κόστα υπόσχεται στις Βρυξέλλες δημοσιονομική πειθαρχία, εντός των συνόρων δεν διστάζει να δεσμεύεται απέναντι στις αριστερές πολιτικές δυνάμεις που στηρίζουν την κυβέρνηση μειοψηφίας του ότι η χαλάρωση της σκληρής λιτότητας θα συνεχιστεί με συνέπεια. Από την πλευρά τους ο κομματικός συνασπισμός πρασίνων και κομμουνιστών (CDU) και το μαρξιστικό Αριστερό Μπλοκ (BE) έχουν πάψει να ζητούν έξοδο από το ευρώ και το ΝΑΤΟ. Κι έτσι οι σοσιαλιστές προσπαθούν να γεφυρώσουν το χάσμα μεταξύ Βρυξελλών και των πολιτικών δυνάμεων που τους στηρίζουν στη Λισαβόνα.

Ωστόσο, η κατάσταση μοιάζει κάθε άλλο παρά σταθερή. Αυτό διαφαίνεται και στην τελευταία εμφάνιση της επικεφαλής του Αριστερού Μπλοκ Καταρίνα Μαρτίνς σε κομματικό συνέδριο από το βήμα του οποίου τόνισε στους παρευρισκόμενος ότι «εμείς του Αριστερού Μπλοκ θέλουμε περισσότερα. Είμαστε εδώ για να τεντώσουμε το τόξο εντελώς». Μιλώντας στο γερμανικό πρακτορείο ειδήσεων (dpa) υπογράμμισε ότι είναι ανυποχώρητη στα αιτήματά της, υπογραμμίζοντας ότι στην Πορτογαλία «ένα στα τρία παιδιά ζει στη φτώχεια και οι μισοί ηλικιωμένοι δεν έχουν επαρκή διατροφή».

Η 42χρονη Μαρτίνς επιτέθηκε στο «αχόρταγο χρηματοοικονομικό σύστημα» που «βασανίζει ολόκληρους λαούς» και υπογράμμισε ότι ένα κούρεμα χρέους είναι αναπόφευκτο και προς το συμφέρον όλης της ΕΕ.