Financial Times: Μην σας τρομάζει η Ευρώπη πολλών ταχυτήτων

Η απόφαση του Ντέιβιντ Κάμερον να διεξάγει δημοψήφισμα για την παραμονή του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ε.Ε. αποτέλεσε, ηθελημένα ή αθέλητα, το έναυσμα για μια ευρύτερη πολιτική κίνηση αναδιοργάνωσης της Ε.Ε. γράφει σε άρθρο του ο Martin Sandbu στους Financial Times.

Σημειώνει επίσης ότι ο Φρανσουά Ολάντ μόλις χρησιμοποίησε μια συνέντευξη (στο γερμανικό ταμπλόιντ Bild) για να διαμηνύσει πως όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα στις 23 Ιουνίου, πρέπει να ξεκινήσουν διαδικασίες για ένα πιο ευέλικτο μοντέλο ευρωπαϊκής ενοποίησης, όπου αυτοί που θέλουν λιγότερη Ε.Ε. δεν θα μπορούν να κρατούν πίσω όσους θέλουν βαθύτερη συνεργασία.

Η συζήτηση για μια Ευρώπη πολλών ταχυτήτων γίνεται φυσικά εδώ και αρκετό καιρό. Αλλά ποτέ πριν δεν είχε υιοθετηθεί από τόσες πολλές από τις βασικές δυνάμεις πίσω από το ευρωπαϊκό εγχείρημα.

Αυτό δείχνει και την επιτυχία μιας συνειδητής καμπάνιας από την Ιταλία. Για τους τελευταίους έξι μήνες περίπου, η Ρώμη προωθεί το όραμα των «ομόκεντρων κύκλων» στην Ε.Ε. Τον Οκτώβριο, ο υπουργός Εξωτερικών της έγραψε μια επιστολή προς τα άλλα πέντε ιδρυτικά μέλη της Ε.Ε. για να προτείνει ένα τέτοιο σχέδιο, όπου ένας βασικός πυρήνας θα ενοποιηθεί όχι μόνο σε οικονομικά θέματα αλλά και σε αμυντικά.

Αυτός είναι και ο λόγος που η Ιταλία δεν είναι εχθρική στις βρετανικές απαιτήσεις για επαναδιαπραγμάτευση της σχέσης με την Ε.Ε., όπως αποτυπώνεται και σε κοινό άρθρο των υπουργών εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ιταλίας τον περασμένο Δεκέμβριο.

Η στήριξη της Ιταλίας σε μια ταυτόχρονα πιο χαλαρή και πιο βαθιά ενοποίηση μπορεί να φαίνεται κάπως παράδοξη, αλλά έχει νόημα. Το σκεπτικό είναι πως αν επιτραπεί σε όσους το θέλουν μια πιο χαλαρή σχέση, όσοι είναι πιο δεσμευμένοι θα μπορέσουν να προχωρήσουν προς την κατεύθυνση που οδηγεί σε μια ομοσπονδία. Στην κατεύθυνση για παράδειγμα των επίσημων προτάσεων του Ιταλού υπουργού Οικονομικών για περισσότερη ενοποίηση μεταξύ των κρατών της ευρωζώνης.

Σε αυτό το σημείο είναι που η όλη κίνηση εμφανίζει περιορισμένη φαντασία. Το ιταλικό όραμα των ομόκεντρων κύκλων φαίνεται να προβλέπει μόνο τον μικρότερο δυνατό αριθμό –δύο: έναν εσωτερικό κύκλο για τις χώρες που χρησιμοποιούν το ευρώ και έναν εξωτερικό για αυτές που δεν το χρησιμοποιούν.

Αυτή είναι φυσικά η συμβατική άποψη, που βασίζεται στον ισχυρισμό ότι η νομισματική ένωση μπορεί να λειτουργήσει μόνο αν αποτελείται από μια δημοσιονομική και πολιτική ένωση. Αυτή η άποψη είναι βαθιά προβληματική. Αλλά επίσης αποκλείει χωρίς λόγο και όλους τους άλλους σχηματισμούς βαθύτερων ενοποιήσεων που είναι δυνατοί, με περισσότερους από δύο κύκλους για να επεκτείνουμε την ιταλική μεταφορά ή με επάλληλους αντί για ομόκεντρους σχηματισμούς.

Άλλωστε υπάρχουν ήδη περισσότεροι από δύο κύκλοι και ένας βαθμός επικάλυψης. Η ευρωπαϊκή τραπεζική ένωση είναι μεγαλύτερη από την ευρωζώνη αλλά μικρότερη από την Ε.Ε. Η Σένγκεν περιλαμβάνει όλα τα κράτη μέλη του ευρώ, αλλά όχι όλα τα μη κράτη μέλη του ευρώ και επεκτείνεται και σε ορισμένες χώρες που είναι εκτός Ε.Ε.

Εν τω μεταξύ, υπάρχει ήδη ένας μηχανισμός για «ενισχυμένη συνεργασία» όπου μια υποομάδα κρατών μελών της Ε.Ε. μπορούν να προχωρήσουν σε βαθύτερη ενοποίηση χωρίς να παρεμποδίζονται από τα υπόλοιπα κράτη. Ένα παράδειγμα είναι ο κοινός κανονισμός για τις πατέντες, που εφαρμόζεται από μια ομάδα κρατών που υπερβαίνει τον διαχωρισμό των εντός και εκτός ευρώ.

Οι υπέρμαχοι της βαθύτερης ενοποίησης πρέπει να αποδεχθούν την λογική της άποψης τους ότι τα κράτη εκτός ευρώ δεν πρέπει να καθυστερήσουν την ενοποίηση της ευρωζώνης. Αυτό σημαίνει πως δεν πρέπει η βαθύτερη συνεργασία να επιβραδύνεται από μια τεχνητή απαίτηση να κινούνται αρμονικά, σαν τα μέλη μιας ορχήστρας, όλα τα κράτη της ευρώζωνης.

Αυτά είναι μερικά παραδείγματα όπου είναι δυνατή η επίτευξη «συμμαχιών των προθύμων».

Στην σημαντική έκθεση που συνέταξαν για τα υπουργεία Οικονομικών της Γερμανίας και της Γαλλίας, οι Henrik Enderlein και Jean-Pisani Ferry πρότειναν η Γαλλία και η Γερμανία να επιδιώξουν σε διμερές επίπεδο «τομείς χωρίς σύνορα», οι οποίοι θα έχουν κοινούς κανονισμούς και νομοθεσία.

Η κρίση της ευρωζώνης οδήγησε σε εκκλήσεις για κοινή έκδοση χρέους από τα κράτη μέλη της ευρωζώνης, για την βελτίωση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας. Αλλά τα οφέλη από μια κοινή έκδοση χρέους δεν προϋποθέτουν να είναι κάποια χώρα μέλος του ευρώ για να συμμετάσχει. Δεν υπάρχει λόγος να περιμένουν την Γερμανία. Όσοι θέλουν κοινά «ευρωομόλογα» μπορούν να απολαύσουν τα οφέλη προχωρώντας μόνοι τους.

Υπάρχουν πολλοί άλλοι τομείς – τα επιδόματα ανεργίας και η εγγύηση καταθέσεων είναι τα πρώτα που έρχονται στο μυαλό – όπου μπορούν να αναγνωριστούν «συμμαχίες των προθύμων» και να προχωρήσει η ενοποίηση χωρίς να χρειάζεται να ακολουθήσουν όλα τα κράτη μέλη.

Η επιμονή ότι μια Ευρώπη πολλών κύκλων πρέπει να είναι μια που θα περιλαμβάνει μόνο δύο ομόκεντρους κύκλους είναι σαν να κάνουμε το καλό εχθρό του καλύτερου.