Τα πρώτα «θύματα» των αποκαλύψεων από το σκάνδαλο Panama Papers

Οι αποκαλύψεις από τη διαρροή των αποκαλούμενων “Εγγράφων του Παναμά” βύθισαν σε πολιτική κρίση την Ισλανδία, την ώρα που ο Βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον δέχεται τα σφοδρά πυρά της αντιπολίτευσης που τον κατηγορεί ότι επιτρέπει σε μια μικρή, πλούσια ελίτ να φοροδιαφεύγει.

Παράλληλα, οι ηγέτες πολλών χωρών, συμπεριλαμβανομένου και του Κινέζου προέδρου Σι Τζινπίνγκ, μπαίνουν στο στόχαστρο, ο κατάλογος των προσώπων που εμπλέκονται στην υπόθεση αυτή μακραίνει, ρίχνοντας φως στις “αδιαφανείς” μεθόδους που χρησιμοποιούν ορισμένοι πολιτικοί, αθλητές ή επιχειρηματίες. Παραιτήθηκε ο Ισλανδός πρωθυπουργός Το πρώτο “θύμα” της διαρροής ήταν ο πρωθυπουργός της Ισλανδίας Σίγκμουντουρ Νταβίντ Γκουνλάουγκσον, ο οποίος, υπό την πίεση των διαδηλωτών, ζήτησε αρχικά από τον πρόεδρο της χώρας να διαλύσει το κοινοβούλιο και, όταν ο τελευταίος αρνήθηκε, ανακοίνωσε στους βουλευτές του κόμματός του ότι παραιτείται από το αξίωμά του. Η παραίτηση του Ισλανδού πρωθυπουργού είναι μέχρι στιγμής η σημαντικότερη πολιτική εξέλιξη μετά τις αποκαλύψεις της Διεθνούς Κοινοπραξίας Ερευνητών Δημοσιογράφων (ICIJ) η οποία απέκτησε πρόσβαση σε περισσότερα από 11 εκατομμύρια έγγραφα του παναμέζικου νομικού γραφείου Μοσάκ Φονσέκα.

Δύο ακόμη παραιτήσεις

Τις παραιτήσεις τους έχουν υποβάλει άλλα δύο πρόσωπα, όχι όμως τόσο γνωστά. Ο ένας ήταν ο Γκονσάλο Ντελαβό, ο πρόεδρος της μη κυβερνητικής οργάνωσης “Χιλή Διαφάνεια” –μέλος της Διεθνούς Διαφάνειας που ασχολείται με την καταπολέμηση της διαφθοράς – και ο δεύτερος ήταν ο Λάζλο Μπολντβάι, ένα τοπικό στέλεχος του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Ουγγαρίας.

Σε δύσκολη θέση ο Κάμερον

Σε δύσκολη θέση, όχι όμως παρόμοια με αυτή του Γκουνλάουγκσον, βρίσκεται και ο Βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον. Ο πατέρας του, Ίαν, ήταν επικεφαλής ενός επενδυτικού ταμείου με έδρα τις Μπαχάμες, τα έσοδα του οποίου δεν φορολογούνταν στη Βρετανία. Ο επικεφαλής των Εργατικών Τζέρεμι Κόρμπιν ζήτησε να γίνει “μια έρευνα σε βάθος” και κάλεσε την κυβέρνηση να σταματήσει να επιτρέπει στην πλούσια ελίτ να φοροδιαφεύγει. “Δεν μπορεί να υπάρχουν άλλοι κανόνες για την πλούσια ελίτ και άλλοι για εμάς τους υπόλοιπους. Η αδικία και η εξαπάτηση πρέπει να σταματήσουν”, τόνισε. Ο Κόρμπιν επισήμανε ότι η Βρετανία φέρει τεράστια ευθύνη γιατί πολλοί φορολογικοί παράδεισοι, όπως οι βρετανικές Παρθένες Νήσοι ή τα Νησιά Κέιμαν, είναι υπερπόντια εδάφη της ενώ άλλοι, όπως το Νησί Μαν, είναι κτήσεις του Βρετανικού Στέμματος. Σύμφωνα με τα μέσα ενημέρωσης που έχουν δει τα έγγραφα της δικηγορικής εταιρείας, από τις 200.000 εταιρείες που σύστησε η Μοσάκ Φονσέκα, πάνω από τις μισές έχουν έδρα στις βρετανικές Παρθένες Νήσους, όπου δεν είναι υποχρεωτικό να δηλώνονται στις αρχές οι ιδιοκτήτες τους. Ο ίδιος ο Κάμερον διέψευσε σήμερα ότι είναι ιδιοκτήτης οποιασδήποτε εξωχώριας εταιρείας ή επενδυτικού ταμείου.

Ερευνες σε πολλές χώρες

Η Ρωσία, η Βρετανία, η Γαλλία, η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία, η Αυστρία, η Σουηδία, η Ολλανδία και το Πακιστάν είναι μεταξύ των χωρών που έχουν ήδη ξεκινήσει προκαταρκτικές έρευνες για την υπόθεση. Ο Πακιστανός πρωθυπουργός Ναουάζ Σαρίφ, η οικογένεια του οποίου φέρεται να εμπλέκεται στο σκάνδαλο των “Εγγράφων του Παναμά”, ανακοίνωσε ότι επικεφαλής της επιτροπής που θα αναλάβει “να διερευνήσει την αλήθεια” των καταγγελιών θα είναι ένας συνταξιούχος δικαστής του Ανωτάτου Δικαστηρίου.

Στη Ρωσία, οι εισαγγελικές αρχές θα ερευνήσουν τις πληροφορίες σύμφωνα με τις οποίες εξέχουσες προσωπικότητες της Ρωσίας ήταν δικαιούχοι εξωχώριων εταιρειών, προκειμένου να διαπιστώσουν αν οι πολίτες που αναφέρονται στα “Έγγραφα του Παναμά” παραβίασαν τη νομοθεσία.

Την Δευτέρα το Κρεμλίνο απέρριψε τις πληροφορίες που μεταδόθηκαν από μέσα ενημέρωσης και έφεραν τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν να σχετίζεται με συναλλαγές ύψους πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων μέσω εξωχώριων εταιρειών. Σύμφωνα με τη Μόσχα, οι κατηγορίες αυτές είχαν ως στόχο να δυσφημίσουν τον Ρώσο ηγέτη. Ο υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας Μισέλ Σαπέν ανακοίνωσε ότι το Παρίσι θα ξαναβάλει τον Παναμά στη “μαύρη λίστα” των μη συνεργαζόμενων φορολογικών παραδείσων, “με ό,τι συνέπειες μπορεί να υπάρχουν για εκείνους που έχουν δοσοληψίες” με τη χώρα αυτή.

Η δραστηριότητα του Μοσάκ Φονσέκα

Το δικηγορικό γραφείο Μοσάκ Φονσέκα, που ίδρυσε περισσότερες από 240.000 εταιρείες για πελάτες του σε όλον τον κόσμο, αρνείται ότι διέπραξε κάποιο αδίκημα και υποστηρίζει ότι είναι “θύμα” μιας εκστρατείας για την κατάργηση του δικηγορικού απορρήτου. Το γραφείο της εταιρείας στο Χονγκ Κονγκ ανέφερε σήμερα ότι ουδέποτε ασκήθηκε δίωξη ή έγινε επίσημη έρευνα σε βάρος του στα σχεδόν 40 χρόνια της λειτουργίας του. “Δεν παρέχουμε συμβουλές στους πελάτες για το πώς θα διοικούν τις επιχειρήσεις τους. Δεν συνδεόμαστε καθ’ οιονδήποτε τρόπο με τις εταιρείες που βοηθάμε να ιδρυθούν. Εκτός από την αμοιβή που λαμβάνουμε, δεν χειριζόμαστε τα χρήματα των πελατών, ούτε έχουμε καμία σχέση με οικονομικές πλευρές που σχετίζονται με τη λειτουργία των επιχειρήσεων αυτών”, τόνισε στην ανακοίνωσή του.

Στην Κίνα

Τα μέσα ενημέρωσης που έχουν στην κατοχή τους τα έγγραφα υποστηρίζουν επίσης ότι εξωχώριες εταιρείες σχετίζονται με τις οικογένειες του Κινέζου προέδρου Σι Τζινπίνγκ και άλλων υψηλόβαθμων στελεχών του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας. Ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών Χονγκ Λέι, όταν ρωτήθηκε αν θα ερευνηθούν οι φορολογικές υποθέσεις των προσώπων που αναφέρονται στα έγγραφα, είπε στους δημοσιογράφους ότι δεν σχολιάζει “αυτές τις αβάσιμες κατηγορίες”.

Στην Ευρώπη

Η γαλλική εφημερίδα Le Monde, που είναι μέλος της ICIJ, έβαλε στο στόχαστρό της το περιβάλλον της Μαρίν Λεπέν, της προέδρου του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου.

Ο Φρεντερίκ Σαντιγιόν, ένα από τα πρόσωπα που κατονομάζονται από την εφημερίδα, διαμαρτυρήθηκε κάνοντας λόγο για “απόλυτη νομιμότητα” των πράξεών του. Στην Ολλανδία, η εφημερίδα Trouw υποστηρίζει σήμερα ότι μεταξύ των εκατοντάδων Ολλανδών που χρησιμοποίησαν τις υπηρεσίες των Παναμέζων δικηγόρων για να ιδρύσουν εταιρείες σε φορολογικούς παραδείσους ήταν και ο πρώην διεθνής ποδοσφαιριστής Κλάρενς Ζέεντορφ.

Η Monde αναφέρει εξάλλου ότι εκτός από τις τράπεζες HSBC, UBS και Credit Suisse, και η γαλλική Société Générale προσέφυγε στο γραφείο Μοσάκ Φονσέκα για να ιδρύσει εξωχώριες εταιρείες. Πάντως η ίδρυση μιας εξωχώριας εταιρείας δεν συνιστά παράνομη πρακτική και ο πρόεδρος-διευθύνων σύμβουλος της Credit Suisse Τιτζάν Τιάμ δήλωσε στο πρακτορείο Μπλούμπεργκ ότι η τράπεζά του εγκρίνει μόνο “νόμιμες” επιχειρήσεις.

Και έμποροι όπλων

Ορισμένα ονόματα που αναφέρονται στα έγγραφα προκαλούν ανησυχίες που ξεπερνούν τα όρια της απλής φοροδιαφυγής.

Σύμφωνα με την Trouw ο έμπορος όπλων Τζον Μπρέντενκαμπ ίδρυσε “τουλάχιστον 13 εταιρείες” μέσω της Μοσάκ Φονσέκα. Από αυτές, “τουλάχιστον πέντε περιλαμβάνονται σε διεθνείς λίστες κυρώσεων για την εμπλοκή τους στην πώληση όπλων στον πρόεδρο της Ζιμπάμπουε”, τον Ρόμπερτ Μουγκάμπε.

Τα βρετανικά μέσα ενημέρωσης BBC και The Guardian ανέφεραν ότι μια εταιρεία-βιτρίνα της Βόρειας Κορέας που χρησιμοποιήθηκε για τη χρηματοδότηση του πυρηνικού προγράμματος της Πιονγκγιάνγκ περιλαμβάνεται στους πελάτες του δικηγορικού γραφείου. Η DCB Finance καταχωρήθηκε το 2006 στις βρετανικές Παρθένες Νήσους και η Μοσάκ Φονσέκα σταμάτησε να την εκπροσωπεί το 2010. Από τον Ιούνιο του 2013 έχουν επιβληθεί κυρώσεις στην εταιρεία από τις ΗΠΑ καθώς υπήρχαν υποψίες ότι παρείχε “χρηματοοικονομικές υπηρεσίες” σε δύο άλλες βορειοκορεατικές εταιρείες που έπαιζαν “κεντρικό ρόλο” στην ανάπτυξη του πυρηνικού και του βαλλιστικού προγράμματος της Βόρειας Κορέας. Στην Τυνησία, το διαδικτυακό περιοδικό Inkyfada που έχει αναλάβει να χειριστεί τα έγγραφα που αφορούν τη χώρα, ανακοίνωσε σήμερα ότι δέχτηκε “σοβαρή επίθεση” από χάκερ, λίγες ώρες αφότου αναρτήθηκαν στις σελίδες του οι πρώτες πληροφορίες.

Απέναντι σ’ αυτή τη χιονοστιβάδα αποκαλύψεων, ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Φρανς Τίμερμανς δήλωσε από τη Βαρσοβία όπου βρίσκεται ότι “δεν θα πρέπει να πληρώνουν φόρους μόνο οι απλοί πολίτες αλλά και εκείνοι που έχουν πολλά χρήματα, εκείνοι που κερδίζουν πολλά χρήματα”.