Ο φόβος του προσφυγικού ντόμινο στη Μέση Ανατολή

Η Ευρώπη των πεντακοσίων εκατομμυρίων κατοίκων έπαθε υστερία για ένα εκατομμύριο πρόσφυγες το 2015, η Άγκυρα απειλεί και παζαρεύει με την τύχη ακόμη δύο – τριών εκατομμυρίων ανθρώπων που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη φλεγόμενη Συρία. Αλλά στον Λίβανο και στην Ιορδανία το προσφυγικό αληθινά απειλεί την έτσι κι αλλιώς εύθραυστη πολιτική σταθερότητα,σύμφωνα με όσα γράφει στο www. avgi.gr ο Στράτος Αγγελής.

Στην Τουρκία, που έχει πληθυσμό σχεδόν 80 εκατομμύρια, οι αρχές κατέγραψαν 2,6 εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες. Σε αυτόν το αριθμό δεν περιλαμβάνονται τα καραβάνια από το Ιράκ, ούτε οι άνθρωποι που ξεκινούν από το Αφγανιστάν, το Πακιστάν, το Ιράν και οδηγούνται από τους διακινητές μέχρι τα παράλια του Αιγαίου μαζί με άλλους πρόσφυγες και μετανάστες από τη βόρεια Αφρική.

Τα στοιχεία που συγκέντρωσε η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) στα μέσα του περασμένου Φεβρουαρίου είναι δραματικά για την κατάσταση στις δύο αραβικές χώρες που γειτονεύουν με τη Συρία και έχουν δεχτεί δυσανάλογα μεγάλες ροές σε σχέση με τον πληθυσμό τους, ενώ γονάτισαν οι κοινωνικές υποδομές. Στον Λίβανο, χώρα με πληθυσμό 4,5 εκατομμυρίων, προστέθηκαν πάνω από ένα εκατομμύριο πρόσφυγες. Στην Ιορδανία, οι καταγεγραμμένοι πρόσφυγες από τη Συρία είναι περίπου 650.000. Ολόκληρος ο πληθυσμός της Ιορδανίας είναι 6,5 εκατομμύρια, οι μισοί από αυτούς Παλαιστίνιοι πρόσφυγες προηγούμενων πολέμων και απόγονοί τους, ενώ θα πρέπει να προστεθούν στο μωσαϊκό και εκατοντάδες χιλιάδες από το Ιράκ.

Είναι αλήθεια ότι οι περισσότεροι πρόσφυγες από τη Συρία οραματίζονται ένα καλύτερο αύριο στην Ευρώπη, μακριά από το καθεστώς Άσαντ και τους τζιχαντιστές, τους οποίους στήριξαν άλλα αραβικά καθεστώτα. Γιατί άλλωστε να φύγουν από τον ένα πόλεμο για να βρεθούν αύριο στη μέση κάποιου άλλου στη Μέση Ανατολή; Οι Παλαιστίνιοι έχουν τη χειρότερη εμπειρία, πήραν δυο και τρεις φορές τον δρόμο της προσφυγιάς. Εξάλλου οι Σύροι που μπορούσαν να φύγουν νωρίτερα βρίσκονται ήδη στην Ευρώπη και στον αραβικό κόσμο. Εκτός από την «κλασική» χερσαία διαδρομή μέσω τουρκικού εδάφους, υπάρχουν παραλλαγές. Τον Νοέμβριο συνάντησα στη Μυτιλήνη οικογένειες που μου είπαν ότι από τη Συρία πήγαν πρώτα στη Βηρυττό, εκεί μπήκαν σε πλοίο για την Τουρκία και μετά έφτασαν οδικώς στη Σμύρνη.

Η βοήθεια των αραβικών καθεστώτων στους πρόσφυγες

Τι κάνουν όμως οι πλούσιες αραβικές χώρες για τους πρόσφυγες από τη Συρία; Ελάχιστα πράγματα, είναι η κρατούσα άποψη, αλλά η κατάσταση είναι περίπλοκη, καθώς οι χώρες του Κόλπου δεν έχουν υπογράψει τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τους πρόσφυγες, ενώ υποστηρίζουν ότι φιλοξενούν… εκατομμύρια. Εδώ γίνεται ακόμη ένα παιχνίδι με λέξεις και αριθμούς, καθώς αθροίζονται άδειες εργασίας και παραμονής σε μετανάστες, από τη Συρία που ζούσαν στις χώρες αυτές πριν ξεσπάσει ο πόλεμος ή έφυγαν από τη Συρία στην αρχή των συγκρούσεων.

Στα καθεστώτα του Κόλπου υπάρχουν ειδικοί όροι για τα εργασιακά, όροι «φιλοξενίας» αδελφών Αράβων και μουσουλμάνων, συμβάσεις με τις εταιρείες που αναλαμβάνουν μικρά ή μεγάλα έργα, καθώς κι ένα ασφυκτικό πλαίσιο για τους οικονομικούς μετανάστες, οι οποίοι κάνουν δουλειές που δεν κάνουν οι ντόπιοι και αμείβονται με 100-150 δολάρια τον μήνα. Οι μη Άραβες έχουν σε γενικές γραμμές κατώτερες θέσεις από Αιγύπτιους, Σύρους, Φιλιππινέζους κ.λπ. που έχουν με τη σειρά τους σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ τους. Οι δυτικοί (μηχανικοί, τραπεζικοί κ.ά.) είναι βέβαια ξεχωριστή κατηγορία.

Πρόσφυγες και «φιλοξενούμενοι»

Το περασμένο φθινόπωρο, όταν φούντωσε πάλι η κριτική για αδιαφορία στο δράμα των Αράβων αδελφών, το βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας απάντησε ότι φιλοξενεί 2,5 εκατομμύρια ανθρώπους από τη Συρία, αλλά δεν τους χαρακτηρίζει πρόσφυγες «από σεβασμό». Σαουδάραβας αξιωματούχος είπε ότι χορηγήθηκαν 100.000 άδειες παραμονής με δικαιώματα στην εκπαίδευση, στην υγεία και στην εργασία, ενώ η χώρα διέθεσε περισσότερα από 700 εκατομμύρια δολάρια για ανθρωπιστική βοήθεια και τη στήριξη φιλανθρωπικών οργανώσεων στην ευρύτερη περιοχή. Με παρόμοια επιχειρήματα τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα υποστηρίζουν ότι φιλοξενούν πάνω από 100.000 ανθρώπους και το Κουβέιτ περισσότερους από 120.000, ενώ ξοδεύουν εκατοντάδες εκατομμύρια για την ανακούφιση των Αράβων αδελφών. Βέβαια, μεγάλο μέρος της οικονομικής βοήθειας δίνεται σε μουσουλμανικές οργανώσεις που υποστηρίζουν τους αντιπάλους του Άσαντ.

Τα καθεστώτα αυτά θέλουν να κρατήσουν μακριά από τα σύνορά τους βετεράνους ξένους πολεμιστές του Ισλαμικού Κράτους και άλλους τζιχαντιστές. Έχουν ήδη αρκετούς δικούς τους υπηκόους που πήγαν για τζιχάντ σε Συρία και Ιράκ (όπως παλιότερα στο Αφγανιστάν) και επιστρέφουν με «φουσκωμένα μυαλά» για να αλλάξουν τα πράγματα (δηλαδή τα δικά τους καθεστώτα). Αν προστεθεί σε αυτή την κατάσταση ο «ξεχασμένος» πόλεμος στην Υεμένη, η παρατεταμένη κρίση στο Κέρας της Αφρικής, η καταπίεση των (φιλοϊρανών) Σιιτών στα κράτη του Κόλπου καθώς και η καταστολή των Αδελφών Μουσουλμάνων στην Αίγυπτο, προκύπτει ένα εκρηκτικό μίγμα. Το βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας και οι μικρότερες αλλά πλούσιες χώρες της περιοχής δοκιμάζονται πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά.

Υπό το πρίσμα αυτό, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον μια μάχη που έγινε στη βόρεια Ιορδανία στα μέσα της εβδομάδας. Στο δεύτερο μεγαλύτερο αστικό κέντρο της χώρας, στην Ιρμπίντ των 400.000 κατοίκων, οι ειδικές δυνάμεις της Ιορδανίας έδωσαν μάχη με τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους που ετοίμαζαν επιθέσεις κατά πολιτικών και στρατιωτικών στόχων για να αποσταθεροποιήσουν τη χώρα, όπως ανακοίνωσε το καθεστώς του βασιλιά Αμπντάλα. Ο Ιορδανός μονάρχης έχει στείλει πολεμικά αεροπλάνα να βομβαρδίσουν το Ισλαμικό Κράτος στη Συρία μαζί με τα άλλα αραβικά καθεστώτα, τους Γάλλους και τους Βρετανούς, υπό την ηγεσία των ΗΠΑ.

Μια διάχυση των συγκρούσεων από τη Συρία σε γειτονικές χώρες-μωσαϊκά όπως η Ιορδανία και ο Λίβανος, όπου οι προσφυγικές ροές άλλαξαν τα δημογραφικά χαρακτηριστικά, θα έδινε ακόμη πιο εφιαλτικές διαστάσεις στο σημερινό προσφυγικό δράμα, πολύ περισσότερο εάν συνδυαστεί με έκρηξη του κουρδικού στην Τουρκία.