Τι προσπαθεί να πετύχει το Ισραήλ “ομαλοποιώντας” τις σχέσεις του με την Τουρκία

Σε μακροσκελές άρθρο του Οντέντ Εράν (Oded Eran), που δημοσιεύτηκε στις 6 Δεκεμβρίου 2015 στο INSS, γίνεται μια προσπάθεια να εξηγηθεί η επαναπροσέγγιση Τουρκίας – Ισραήλ, με στόχο την ομαλοποίηση μεταξύ των δύο πλευρών και πώς αυτή μπορεί να “συνυπάρξει” με το άνοιγμα που έχει καταφέρει τα προηγούμενα χρόνια το Ισραήλ με Ελλάδα, Κύπρο και Αίγυπτο που μόνο τις καλύτερες σχέσεις δεν έχουν με την Τουρκία.

Ο αρθρογράφος ενώ παραδέχεται ότι “είναι ξεκάθαρα δύσκολο να ισορροπηθεί η ανάγκη της βελτίωσης των σχέσεων Τουρκίας – Ισραήλ από τη μια πλευρά και να αναπτυχθούν οι σχέσεις με την Ελλάδα και την Κύπρο ακόμη και την Αίγυπτο” καταλήγει στο συμπέρασμα ότι “…αλλά αυτό ακριβώς είναι το ζητούμενο…”.

Η αίσθηση που αναδύεται από το άρθρο είναι ότι το Ισραήλ φαίνεται να επιθυμεί να έχει “και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο”, όπως λέει ο ελληνικός λαός.

Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο που εξηγεί πώς βλέπουν οι Ισραηλινοί τα πράγματα:

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια αξιοσημείωτη βελτίωση στη στρατηγική, πολιτική, στρατιωτική και σύντομα ίσως οικονομική ισορροπία του Ισραήλ.

Ίσως αποτέλεσμα προσεκτικού σχεδιασμού, η τάση αυτή οφείλεται επίσης στις περιφερειακές εξελίξεις που οδήγησαν τους γείτονες του Ισραήλ να πιστεύουν πως έχει την ικανότητα να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα τους.

Γεωγραφικά το νέο τόξο εκτείνεται από νότια, την Αίγυπτο ως βορειοδυτικά, την Ελλάδα.

Η επιδείνωση των ισραηλινοτουρκικών σχέσεων μετά το 2009, ιδίως μετά την υπόθεση του Μαβί Μαρμαρά, επιτάχυνε αυτή τη διαδικασία καλλιεργώντας στενές σχέσεις ανάμεσα στην Ελλάδα, την Κύπρο και το Ισραήλ.

Παρά τη διαφορά της σημαντικότητας των σχέσεων με την Τουρκία, το Ισραήλ βλέπει τον άξονα με την Ελλάδα και την Κύπρο ως αντιστάθμισμα των απωλειών από την επιδείνωση των σχέσεων με την Άγκυρα.

Ωστόσο είναι σημαντικό το γεγονός ότι το Ισραήλ δεν εγκαταλείπει τις προσπάθειες αποκατάστασης των σχέσεων με την Τουρκία.

Είναι ξεκάθαρα δύσκολο για το Ισραήλ να ισορροπήσει την ανάγκη για βελτίωση των σχέσεων με την Άγκυρα από τη μια μεριά και την ανάγκη να αναπτύξει σχέσεις με την Αθήνα και τη Λευκωσία, ακόμη και την Αίγυπτο που βρίσκεται σε κρίση με την Τουρκία από την άλλη πλευρά.

Αλλά αυτό ακριβώς είναι το τεστ της δυναμικής στις διεθνείς σχέσεις, των οποίων ο στόχος είναι η δημιουργία της βέλτιστης στρατηγικής σφαίρας.

Η περιοχή αυτή περιλαμβάνει διάφορες έχθρες ιστορικές και μη, συμπεριλαμβανομένης της ισραηλινοπαλαιστινιακής σύγκρουσης με το προβληματικό στοιχείο της Γάζας καθώς και την αραβοϊσραηλινή διαμάχη, ειδικά στη συριακή και τη λιβανέζικη πτυχή της.

Στην Αίγυπτο οι περιφερειακές αναταραχές ιδίως οι εσωτερικοί κραδασμοί καθώς και η οικονομική επιδείνωση αναβάθμισαν τη σημαντικότητα της συμμαχίας με το Ισραήλ.

Η συνεργασία είναι ζωτικής σημασίας για την ασφάλεια, κυρίως όσον αφορά τις προσπάθειες του καθεστώτος για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας που υποκινείται από εγχώρια και ξένα ισλαμιστικά κινήματα ειδικά στη χερσόνησο του Σινά.

Το ξερίζωμα της τρομοκρατίας και η ενίσχυση του τωρινού καθεστώτος είναι στα θεμελιώδη συμφέροντα του Ισραήλ.

Ακόμη περισσότερο, η Αίγυπτος και το Ισραήλ έχουν κοινά συμφέροντα στη Λωρίδα της Γάζα παρά το γεγονός ότι δεν έχει γίνει κατορθωτή η αντιμετώπιση της τρομοκρατίας που πηγάζει από εκεί, όπως επίσης και η δημιουργία ενός οικονομικού σχεδίου που θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως πλαίσιο για μια μακροπρόθεσμη λύση στην περιοχή.

Η Αίγυπτος έχει ανάγκη να βρει εναλλακτικό προμηθευτή φυσικού αερίου μέχρι να μπορεί να αναπτύξει τις υποδομές για να εκμεταλλευτεί τα αποθέματα της.

Η συνεργασία μεταξύ Αιγύπτου και Ισραήλ στον τομέα του φυσικού αερίου όπως επίσης η οικονομική λύση για τη Λωρίδα της Γάζας θα επέτρεπε επίσης την καλή χρήση του φυσικού αερίου στην οικονομική ζώνη της Γάζας.

Λόγω της αυξανόμενης ασφάλειας και οικονομικής σημασίας της θαλάσσιας ζώνης, η σημαντικότητα της Κύπρου αυξήθηκε επίσης.

Ο Νετανιάχου έκανε την πρώτη επίσκεψη εκεί ως πρώτος πρωθυπουργός του Ισραήλ στην Κύπρο το 2012, και ακολούθησε ακόμη μία επίσκεψη μιας ημέρας τον Ιούλιο του 2015.

Το φυσικό αέριο είναι ένα βασικό θέμα των διμερών συνομιλιών εξαιτίας των ισραηλινών εταιρειών που δραστηριοποιούνται στο οικόπεδο 12 (της Κύπρου) και επειδή το κοίτασμα διαπερνά τις ΑΟΖ των δύο χωρών.

Εκτός από την ισραηλινοκυπριακή συμφωνία για την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου, η Κύπρος μπορεί να χρησιμεύσει ως βάση μεταφοράς του στην ανατολική λεκάνη της Μεσογείου λόγω της εγγύτητας της στις χώρες της περιοχής με αποθέματα φυσικού αερίου, όπως η Παλαιστινιακή αρχή, ο Λίβανος και το Ισραήλ.

Μια ισχυρή σχέση μεταξύ της Κύπρου και αυτών των κρατών, θα τη βοηθήσει να παίξει το ρόλο του διανομέα της περιοχής. Ο Κύπριος Πρόεδρος πως οι συζητήσεις με τον Νετανιάχου άγγιξαν και τον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας.

Το 2013 η ΕΕ έκανε λόγο για ηλεκτρική σύνδεση (μέσω υποθαλάσσιου καλωδίου) μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ, ένα πολύ σημαντικό πρότζεκτ.

Μια τέτοια σύνδεση θα μπορούσε να επιτρέψει την αμφίδρομη μεταφορά 2000 Μεγαβάτ σε μια απόσταση 1.580 χιλιομέτρων. Η Κυπριακή εταιρεία που ανέλαβε τη μελέτη για το έργο πήρε ήδη επιχορηγήσεις από την ΕΕ.

Η λίστα των ενεργειακών πρότζεκτ της ΕΕ περιλαμβάνει επίσης αγωγό φυσικού αερίου από Κύπρο προς Ελλάδα.

Η πρόσφατη επίσκεψη του Αλέξη Τσίπρα στο Ισραήλ αντανακλά ένα άλλο στοιχείο της στρατηγικής του Τελ Αβίβ. Βεβαίως ο Τσίπρας είναι αριστερός ηγέτης.

Ωστόσο έκρινε σκόπιμο να επισκεφθεί το Ισραήλ παρά την αυξανόμενη κριτική των Ευρωπαίων για τη συμπεριφορά του Τελ Αβίβ προς τους Παλαιστινίους, τις οδηγίες για την επισήμανση προϊόντων που προέρχονται από τη Δυτική Όχθη και τις αυξανόμενες επιθέσεις των Παλαιστινίων σε Ισραηλινούς.

Τα τελευταία χρόνια το Ισραήλ και η Ελλάδα έχουν εντείνει τη συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας – το 2015 το Ισραήλ πραγματοποίησε δύο μεγάλες ασκήσεις στον ελληνικό εναέριο χώρο και σε συνεργασία με τα ελληνικά μαχητικά σε διάφορα στρατιωτικά πλάνα.

Ο Έλληνας υπουργός Εθνικής Αμύνης δήλωσε ότι ανάλογες ασκήσεις θα γίνουν και στο μέλλον. Η επίσκεψη Τσίπρα στο Ισραήλ προέκυψε ως επιλογή συνεργασίας μεταξύ τω τριών (Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ). Επίσης αποφασίστηκε πως θα γίνει τριμερής μεταξύ των ηγετών τις επόμενες εβδομάδες και διευρυμένες διακυβερνητικές συναντήσεις στις αρχές του 2016.

Αν και η Ελλάδα και η Κύπρος δεν είναι ηγετικά κράτη στην ΕΕ, η ΕΕ χρειάζεται συναίνεση στις εξωτερικές υποθέσεις σε θέματα ασφάλειας και κάθε ψήφος κράτους έχει ίση ισχύ με εκείνη των ηγετικών κρατών.

Οι προβληματισμοί Ελλήνων και Κυπρίων σχετίζονται με το Ισραήλ σε δύο ζητήματα: Την Τουρκία και τις ΗΠΑ.

Η Ελλάδα, η Κύπρος και σε κάποιο βαθμό το Ισραήλ, θα πρέπει να προβληματίζονται για την αναβάθμιση της Τουρκίας στα μάτια της ΕΕ, η οποία απορρέει από το ρόλο που περιμένει η Ευρώπη να παίξει η Άγκυρα στη Συρία, ειδικά στη διακοπή της ροής προσφύγων προς Ευρώπη.

Κατά τη Σύνοδο ΕΕ – Τουρκίας στις 29/11/15 οι Ευρωπαίοι πραγματοποίησαν ήδη μια επιθυμία της Τουρκίας προκειμένου να παίξει αυτό το ρόλο, με τη μορφή της επιτάχυνσης των ενταξιακών συνομιλιών στην ΕΕ.

Οι συζητήσεις αυτές άρχισαν επίσημα το 2004-2005 αλλά η συνεχιζόμενη κόντρα με την Κύπρο και η συμπεριφορά της Τουρκικής κυβέρνησης σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ελευθερία του Τύπου, αλλά και ο προβληματισμός της ΕΕ στο κατά πόσον θέλει ένα μουσουλμανικό κράτος στην Ένωση και μάλιστα το μεγαλύτερο στην Ευρώπη (αν ενταχθεί), καταδίκασαν τις ελπίδες της Άγκυρας για ένταξη.

Την ίδια στιγμή η ανανέωση των συνομιλιών στα μέση Δεκέμβρη και το πλάνο για επιτάχυνση τους το πρώτο τρίμηνο του 2016, σε καμία περίπτωση δεν εξασφαλίζει την αποδοχή της Τουρκίας στην ΕΕ.

Μια ανακοίνωση που εκδόθηκε στις 29/11/2015 ανέφερε πως η επανέναρξη των συνομιλιών θα γίνει “με την επιφύλαξη της θέση των κρατών-μελών”, μια ευθεία υπόδειξη της Ελλάδας και τη Κύπρου αλλά και ίσως άλλα μέλη όπως: Η Γαλλία και η Γερμανία.

Κάθε μέλος της ΕΕ έχει δικαίωμα βέτο και η αντίδραση της κοινής γνώμης στις δημοσκοπήσεις θα μπορούσε να υποδεικνύει μαζική αντίδραση σε ένα τόσο σημαντικό βήμα.

Αλλά κανείς δεν μπορεί να απορρίψει την πιθανότητα ως μέρος μιας συνολικής διαπραγμάτευσης με την Τουρκία που δεν θα περιλαμβάνει πλήρη ένταξη, η ΕΕ να ασκήσει πίεση στα δύο ελληνικά μέλη (Ελλάδα, Κύπρος) να μαλακώσουν τη στάση τους στο Κυπριακό ευθυγραμμιζόμμενα με τις Τουρκικές θέσεις.

Προς το παρόν η επιτάχυνση των συνομιλιών με την ΕΕ έχει ικανοποιήσει τις ανάγκες και των δύο πλευρών: Σύμφωνα με την οπτική της ΕΕ, η Άγκυρα έδειξε τη διάθεση συνεργασίας, και από την οπτική της Τουρκίας, (οι συνομιλίες) απέδειξαν τη σημαντικότητα της Άγκυρας (ειδικά για εσωτερική κατανάλωση).

Ωστόσο είναι σημαντικό το Ισραήλ να μην εγκαταλείψει τις προσπάθειες να αποκαταστήσει τις σχέσεις με την Τουρκία και να παραμείνει σοβαρός παίκτης στην περιοχή.

Η αποτελεσματικότητα των Τουρκικών δραστηριοτήτων – αρνητικών υπό την οπτική του Ισραήλ – σε μουσουλμανικούς πληθυσμούς είναι εντυπωσιακά.

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πως η Τουρκία θα διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στη διαμόρφωση του μελλοντικού καθεστώτος στη Συρία.

Επίσης η Τουρκία είναι σημαντική για το Ισραήλ όχι μόνο οικονομικά, όχι μόνο εμπορικά αλλά επειδή είναι γέφυρα που μεταφέρει το πετρέλαιο που ρέει προς το Ισραήλ από την Κεντρική Ασία. Ακόμη κι αν η κατάσταση μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας φτιάξει σύντομα, η Τουρκία θα παραμένει στο δρόμο του Ισραήλ ως εμπόδιο.

Πέρα από το ότι η σχέση του Ισραήλ με τη Ρωσία είναι σημαντική, το Τελ Αβίβ θα ήθελε να δει την επιρροή της Μόσχας στην περιοχή να περικόπτεται.

Ως εκ τούτου ιδού μια άλλη οπτική της σημαντικότητας των τουρκοϊσραηλινών σχέσεων: Είναι ξεκάθαρα δύσκολο να ισορροπηθεί η ανάγκη της βελτίωσης των σχέσεων Τουρκίας Ισραήλ από τη μια πλευρά και να αναπτυχθούν οι σχέσεις με την Ελλάδα και την Κύπρο ακόμη και την Αίγυπτο. Αλλά αυτό ακριβώς είναι το ζητούμενο…