Foreign Policy: Αμερικανικό Πανεπιστήμιο έδιωξε καθηγήτρια που έδειξε εικόνα του Μωάμεθ – Η αλήθεια για τις εικόνες στο Ισλάμ

Είναι απόδειξη της παράξενης σύγχρονης κουλτούρας της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στις Ηνωμένες Πολιτείες ότι ένα ιδιωτικό πανεπιστήμιο δήλωσε πρόσφατα ότι η εμφάνιση μιας εικόνας του Προφήτη Μωάμεθ, που περιέχεται σε ένα πολύτιμο περσικό χειρόγραφο του 14ου αιώνα, ζωγραφισμένο από έναν μουσουλμάνο λόγιο για έναν μουσουλμάνο κυβερνήτη και ο εορτασμός της γέννησης του Ισλάμ, είναι «αναμφισβήτητα απρόσεκτος, ασεβής και ισλαμοφοβικός».

Η Erika López Prater, επίκουρη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Hamline, η παλαιότερη στη Μινεσότα, που διέπραξε αυτή την υποτιθέμενη ακαδημαϊκή θηριωδία, απολύθηκε αφού μουσουλμάνοι φοιτητές στην πανεπιστημιούπολη έκαναν τον αμφίβολο ισχυρισμό ότι η καθηγήτρια προσέβαλε την πίστη τους παραβιάζοντας ένα δόγμα στο Ισλάμ που απαγορεύει την εμφάνιση εικόνων θρησκευτικών και αγίων μορφών.

Αλλά βοηθήθηκαν στις προσπάθειές τους από τους διευθυντές του ίδιου του πανεπιστημίου και έναν εξωπανεπιστημιακό επαγγελματία μουσουλμάνο ακτιβιστή που συνεργάστηκαν για να δημιουργήσουν ένα αφήγημα ισλαμοφοβίας εξαπολύοντας μια εξωφρενική επίθεση στην ακαδημαϊκή ελευθερία.

Η López Prater ενημέρωσε τους μαθητές στο μάθημα της ιστορίας της τέχνης στο αναλυτικό πρόγραμμα της τάξης ότι θα έδειχνε εικόνες θρησκευτικών προσωπικοτήτων όπως ο Προφήτης Μωάμεθ και ο Βούδας και τους ζήτησε να επικοινωνήσουν μαζί της εάν είχαν επιφυλάξεις. Κανένας δεν αντέδρασε.

Πριν αποκαλύψει τον πίνακα, έδωσε στους μαθητές μια τελευταία ευκαιρία να εξαιρεθούν από το μάθημα.

Το πιο σημαντικό, τους είπε: «Σας δείχνω αυτή την εικόνα για έναν λόγο.

»Και αυτό είναι ότι υπάρχει αυτή η κοινή σκέψη ότι το Ισλάμ απαγορεύει εντελώς, κατηγορηματικά, οποιαδήποτε εικονιστική απεικόνιση ή οποιαδήποτε απεικόνιση ιερών προσώπων.

»Ενώ πολλοί ισλαμικοί πολιτισμοί αποδοκιμάζουν έντονα αυτή την πρακτική, θα ήθελα να σας υπενθυμίσω ότι δεν υπάρχει κανένας, μονολιθικός ισλαμικός πολιτισμός».

Στη συνέχεια έδειξε δύο εικόνες του Μωάμεθ, μία από την οθωμανική εποχή του 16ου αιώνα που δείχνει τον Μωάμεθ με το πρόσωπό του καλυμμένο και ένα φωτοστέφανο πάνω από το κεφάλι του, και τον περσικό πίνακα, που προκάλεσε τον σάλο.

Ο πίνακας [κεντρική εικόνα] απεικονίζει έναν όρθιο φτερωτό και εστεμμένο Αρχάγγελο Γαβριήλ να παραδίδει στον Μωάμεθ την πρώτη αποκάλυψη του Θεού που θα συμπεριληφθεί στο Κοράνι.

Τίποτα δεν θα μπορούσε να είναι πιο αφοσιωμένο στον Μωάμεθ από το να τον απεικονίζει τη στιγμή της γέννησης της θρησκείας του Ισλάμ.

Τα διακριτικά χρώματα, η αντιπαράθεση των δύο μορφών και οι εξορθολογισμένες πινελιές που δημιουργούν τα γύρω βουνά κάνουν τον πίνακα μια από τις πιο υπέροχες εκφράσεις της υψηλής περσικής τέχνης.

Δυσκολεύεται κανείς να καταλάβει πώς οι φοιτητές και οι ακαδημαϊκοί σε ένα ίδρυμα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης των ΗΠΑ -όπου η μάθηση, η λογική, η ακαδημαϊκή ελευθερία, οι ανοιχτές συζητήσεις και η αμφισβήτηση των δογμάτων και των ταμπού πρέπει να ασκούνται και να τιμώνται- θα μπορούσαν να ισχυριστούν ότι έγινε επίθεση από την απλή αποκάλυψη της εξαιρετικής τέχνης.

Για αιώνες, το Ισλάμ θεωρήθηκε από πολλούς δυτικούς μελετητές -και, δυστυχώς, από τη συντριπτική πλειοψηφία των ίδιων των Μουσουλμάνων- ως ένα στατικό, ακίνητο, αδιαφοροποίητο και αμετάβλητο σώμα.

Ο μουσουλμανικός κόσμος ήταν πάντα τόσο διαφοροποιημένος πολιτικά και πολιτιστικά όσο ο Χριστιανικός κόσμος ανά πάσα στιγμή.

Ας ξεκινήσουμε με τον ψευδή ισχυρισμό ότι το Ισλάμ απαγορεύει το σχέδιο ή τη ζωγραφική θρησκευτικών ή ιερών μορφών.

Δεν υπάρχει απολύτως καμία τέτοια εντολή στο Κοράνι και η Περσική και η Οθωμανική αυτοκρατορία, καθώς και διάφορα μουσουλμανικά βασίλεια στην Ινδία, μας έχουν αφήσει μια εκπληκτικά πλούσια κληρονομιά από σχέδια και πίνακες που απεικονίζουν το εγκόσμιο του επίγειου και το υπέροχο του ουράνιου.

Σε αυτά τα σχέδια και τους πίνακες, βλέπουμε τον Μωάμεθ να οδηγεί τους άνδρες του στη μάχη, την ανάληψή του στον ουρανό με το άλογό του, μόνος ή με τον Αρχάγγελο Γαβριήλ, μιλώντας με τους συντρόφους του στη Μεδίνα.

Πετώντας μαζί με τον Γαβριήλ πάνω από τις κοιλάδες της κόλασης, παρατηρώντας ανήθικες γυναίκες κρεμασμένες από τη γλώσσα ή το στήθος τους και να καταναλώνονται από την αιώνια φωτιά, ή στον παράδεισο, που αποδίδεται με ένα καταπράσινο τοπίο γεμάτο με ανθισμένα δέντρα, πολύχρωμα πουλιά, καμήλες και άλογα.

Σε έναν πίνακα του Μωάμεθ στον παράδεισο, βρίσκεται στο κέντρο, περιτριγυρισμένος από πιστούς ενώ απευθύνεται σε μια γυναίκα, πιθανότατα μια από τις συζύγους του, αφού το κεφάλι της, όπως και του Μωάμεθ, περιβάλλεται από το ιερή φλεγόμενη αύρα.

Οι πολιτικές και θρησκευτικές διαμάχες στο Ισλάμ είναι τόσο παλιές όσο και η ίδια η θρησκεία.

Από την αυγή του Ισλάμ, οι θρησκευτικές αιρέσεις που ισχυρίζονταν ότι κατέχουν αποκλειστικά τα κλειδιά της ουσίας της πίστης άκμασαν και συγκρούστηκαν.

Ριζοσπαστικά και βίαια πολιτικά κινήματα φύτρωσαν, μαζί με διάφορες μυστικιστικές σχολές όπως ο σουφισμός και άλλες μορφές πνευματικού ασκητισμού.

Από την πρώιμη διαίρεση μεταξύ Σουνιτών και Σιιτών, το Ισλάμ έπαψε να είναι μονολιθική θρησκεία.

Το Ισλάμ αναπτύχθηκε και επεκτάθηκε με πολύ διαφορετικούς τρόπους στις πολυάριθμες γεωγραφικές περιοχές στις οποίες διείσδυσαν οι μουσουλμανικοί στρατοί και οι άμαχοι που τους συνόδευαν, και αργότερα οι έμποροι με τα καραβάνια τους που διέσχιζαν γνωστούς αρχαίους εμπορικούς δρόμους, ενώ έκοβαν νέα μονοπάτια σε άγνωστες περιοχές στο ταχέως αναπτυσσόμενο βασίλειο του Ισλάμ.

Οι πρώτοι μουσουλμάνοι Άραβες επηρεάστηκαν σε μεγάλο βαθμό πολιτικά, πολιτιστικά και διοικητικά από τις πιο εξελιγμένες βυζαντινές και περσικές αυτοκρατορίες που πολέμησαν κατά τη διάρκεια της βασιλείας των Ουμαγιάδων, της πρώτης δυναστείας στο Ισλάμ.

Οι μουσουλμάνοι, είτε στην Ισπανία είτε στην Ινδία, προσαρμόστηκαν στους τοπικούς πολιτισμούς και ενσωμάτωσαν ντόπιους τεχνίτες, γραφειοκράτες και ελίτ στις δικές τους ανερχόμενες πολιτικές δομές.

Η ισλαμική αρχιτεκτονική αφηγείται την ιστορία αυτών των τοπικών επιρροών καλύτερα από κάθε αφηγητή.

Όπως ο γοτθικός καθεδρικός ναός στον Χριστιανικό κόσμο ήταν η αποθήκη του δυτικού πολιτισμού (αρχιτεκτονική, πίνακες ζωγραφικής, γλυπτική, μουσική), το τζαμί είναι η αποθήκη διαφόρων μουσουλμανικών πολιτισμών (αρχιτεκτονική, αραβουργήματα, υπέροχα μοτίβα, γεωμετρικά μοτίβα και πίνακες με κεραμίδια).

Στην Αφρική, ορισμένα τζαμιά είναι κτίρια από τούβλα και λάσπη που υποστηρίζονται από ξύλινα δοκάρια σε απόλυτη αρμονία με το περιβάλλον και το περιβάλλον τους.

Τα μεγάλα τζαμιά της Βόρειας Αφρικής, με τους χαρακτηριστικούς μεγάλους και τετράγωνους μιναρέδες τους, διαφέρουν από την αμηχανία του πλούτου της Αιγύπτου όταν πρόκειται για την αρχιτεκτονική των τζαμιών.

Τα περσικά τζαμιά, με τους σχετικά κοντούς, πλούσια σχεδιασμένους μπλε μιναρέδες και τις εισόδους τους και τους εκτυφλωτικούς τιρκουάζ τρούλους τους, διαφέρουν από τα οθωμανικά τζαμιά με τους λεπτούς και ψηλούς μιναρέδες τους, σαν να είναι τα μεταμφιεσμένα χέρια των πιστών που προσπαθούν να αγγίξουν το πρόσωπο του Θεού.

Οι μεγάλοι, χαριτωμένοι θόλοι και οι καμάρες των οθωμανικών τζαμιών -ιδιαίτερα ο τρόπος με τον οποίο οι κύριοι θόλοι δίνουν τη θέση τους στους δευτερεύοντες θόλους- αποτελούν ένα έξυπνο έργο τέχνης.

Η μεγαλοπρέπεια του οθωμανικού τζαμιού δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί χωρίς την Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία, που αποτελεί παράδειγμα της μητέρας όλων αυτών των εκκλησιών, της Αγίας Σοφίας, η οποία στέκεται στην καρδιά της Κωνσταντινούπολης για σχεδόν 1.700 χρόνια.

Όσον αφορά το στυλ και την τοποθεσία, δεν υπάρχει σχεδόν τίποτα κοινό μεταξύ του μεγάλου τζαμιού των Ουμαγιάδων στην Κόρδοβα, με τις διπλές καμάρες και το δάσος από κολώνες και το εκπληκτικό μιχράμπ, και το Μεγάλο Τζαμί της Σαμάρας του Ιράκ, με τον υπέροχο, σπειροειδή πύργο και τον μιναρέ Μαλγουίγια.

Το Ισλάμ των Μουγκάλ στη Νότια Ασία, επηρεασμένο σε μεγάλο βαθμό από την περσική γλώσσα, την τέχνη και την αρχιτεκτονική, αναπτύχθηκε πολιτισμικά και θρησκευτικά με τρόπους διαφορετικούς από τους τρόπους με τους οποίους οι μουσουλμάνοι ανέπτυξαν τα βασίλειά τους στην υποσαχάρα Αφρική.

Στο Ιράν, το Ισλάμ εξελίχθηκε πολιτικά, δογματικά και πολιτισμικά με πολύπλοκους και πλούσιους τρόπους που είναι εντελώς ξένοι με τους αυστηρούς, άκαμπτους τρόπους των Σουνιτών στην καρδιά της Αραβικής Χερσονήσου, ιδιαίτερα κάτω από το αταβιστικό, μισαλλόδοξο κίνημα του Ουαχαμπισμού.

Η Οθωμανική Αυτοκρατορία, ακόμη και στο ζενίθ της, ταλαντευόταν μεταξύ του εναγκαλισμού και της οπισθοχώρησης στην επιρροή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας που νίκησε.

Το Ισλάμ που καθιέρωσαν οι Ουμαγιάδες στην Ανδαλουσία, στη σύγχρονη Ισπανία, ιδιαίτερα στους πρώτους αιώνες της, είναι αναμφισβήτητα το πιο διαφωτισμένο πολιτικά και κοινωνικά και το πιο εκθαμβωτικό πολιτιστικά και καλλιτεχνικά στους μεσαιωνικούς χρόνους.

Τον 9ο και τον 10ο αιώνα, η Κόρδοβα ήταν η πιο εκλεπτυσμένη και κοσμοπολίτικη πόλη της Ευρώπης, όπου Μουσουλμάνοι, Εβραίοι και Χριστιανοί ασκούσαν όλοι τις πίστεις τους και ζούσαν σε σχετική ειρήνη. Μαϊμωνίδης. Ξεκινώντας το 1009 και τελειώνοντας το 1031, αυτό το στολίδι μιας πόλης που ονομαζόταν «Στολίδι του Κόσμου» λεηλατήθηκε από κύματα επιδρομών Μουσουλμάνων Βερβέρων που προσβλήθηκαν από την κοσμική μεγαλοπρέπεια των ανακτόρων, των βιβλιοθηκών και των δημοσίων λουτρών της πόλης, φέρνοντας στο τέλος την εποχή του διαφωτισμού της Κόρδοβα.

Στην Κόρδοβα, πριν ξεκινήσει η πνευματική ερημοποίηση, όπως και σε άλλα κέντρα μάθησης όπως η Βαγδάτη, το Κάιρο και άλλες πόλεις στην Περσία και την Ασία, οι μελετητές περιστασιακά συμμετείχαν σε ανοιχτές και ριψοκίνδυνες συζητήσεις για θεολογικά ζητήματα, πολιτική εξουσία και νομιμότητα.

Μερικοί δεν θα δίσταζαν να αμφισβητήσουν τα κυρίαρχα δόγματα, ακόμα κι όταν ήξεραν ότι θα έπρεπε να πληρώσουν ένα τίμημα.

Η λεηλασία της Κόρδοβας από ριζοσπαστικούς αντιδραστικούς μουσουλμάνους είναι εμβληματική μιας μεγαλύτερης μουσουλμανικής ασθένειας.

Το καθιερωμένο μουσουλμανικό πολίτευμα μαστιζόταν πάντα από τον αταβισμό και τον πολεμικό πουριτανισμό, με την περιστασιακή άνοδο ενός αυτοαποκαλούμενου Μαχντί που διεκδικεί το μανδύα του προφήτη για να βάλει τη μουσουλμανική ούμα, ή κοινότητα, για άλλη μια φορά στο δίκαιο μονοπάτι.

Αυτό ίσχυε για τους Χαριτζίτες που επαναστάτησαν βίαια ενάντια στους χαλίφηδες που διαδέχθηκαν τον Μωάμεθ, όπως ακριβώς ίσχυε και στην περίπτωση των ορδών που λεηλάτησαν την Κόρδοβα, όπως ήταν αλήθεια στην περίπτωση του πολιτικού και θρησκευτικού κινήματος al-Mahdiyyah στο Σουδάν στα τέλη του 19ου αιώνα.

Το κίνημα των Ουαχαμπιτών που εμφανίστηκε τον 18ο αιώνα στην κεντρική Αραβία -και έγινε ο κύριος ιδεολογικός πυλώνας πάνω στον οποίο οικοδομήθηκε το σύγχρονο κράτος της Σαουδικής Αραβίας- είχε μια διαρκή επιρροή στα περισσότερα σουνιτικά αντιδραστικά κινήματα που μόλυναν τη σύγχρονη Μέση Ανατολή, συμπεριλαμβανομένης της οργάνωσης που ονομάζεται Ισλαμικό Κράτος, που συνεχίζει μέχρι σήμερα να ροκανίζει το σώμα της πολιτικής του Ιράκ και της Συρίας.

Αυτή είναι, κατά μία έννοια, η αιώνια μάχη μεταξύ της αυστηρής, σκληρής, αφιλόξενης ερήμου και της μουσουλμανικής πόλης (ειδικά όταν τη διασχίζει ένα ποτάμι, όπως στην Κόρδοβα και τη Βαγδάτη), με τα υπέροχα παλάτια, τις πλούσιες βιβλιοθήκες, τα πολυσύχναστα δημόσια λουτρά, και δυνατές ταβέρνες όπου τραγουδιόταν ποίηση και μουσική και το κρασί έρεε εύθυμα και ηδονικά όλη τη νύχτα.

Οι μεγάλοι Άραβες ποιητές πριν και μετά το Ισλάμ έχουν αναπτύξει ένα ολόκληρο υπέροχο λογοτεχνικό είδος που ονομάζεται khamriat, Khamriyyat (από το Khamr, αραβικά για το κρασί) που γιορτάζει την τέχνη της παρασκευής και της απόλαυσης του κρασιού.

Στα νεανικά μου χρόνια στην κοσμοπολίτικη Βηρυτό, οι θορυβώδεις φίλοι μου κι εγώ πίναμε κρασί και τραγουδούσαμε ολόκληρα μεσαιωνικά και σύγχρονα αραβικά ποιήματα εξυμνώντας τις απολαύσεις και τις αρετές του κρασιού.

Αυτός είναι ο πολύπλοκος, πολύπλευρος, εκλεπτυσμένος και βασανισμένος κόσμος στον οποίο κατοικούν οι Μουσουλμάνοι για περισσότερους από 14 αιώνες.

Σίγουρα δεν είναι μονοδιάστατο και σίγουρα δεν είναι μονολιθικό ως προς το δόγμα, την πολιτεία ή τον πολιτισμό.

Αυτός είναι ακριβώς ο κόσμος που η διοίκηση του Πανεπιστημίου Hamline και η κοινότητα των θιγόμενων Μουσουλμάνων στην πανεπιστημιούπολη και πέραν αυτής, αρνήθηκαν να αναγνωρίσουν όταν αρνήθηκαν στη Λόπεζ Πράτερ το δικαίωμα να εξηγήσει τι είπε και τι έκανε στην τάξη της.

Το πανεπιστήμιο διοργάνωσε ένα δημόσιο φόρουμ για τη διαμάχη, αλλά αρνήθηκε να προσκαλέσει τον López Prater στη συνάντηση.

Η συγκλονιστική γκάφα του Πανεπιστημίου Hamline ήταν να εξισώσει την προβολή ευλαβικών εικόνων του Προφήτη Μωάμεθ για ειδικά παιδαγωγικούς σκοπούς με τις διαβόητες γελοιογραφίες που κοροϊδεύουν τον Μωάμεθ που δημοσίευσε το γαλλικό σατιρικό περιοδικό Charlie Hebdo το 2012 και το 2013, μια πράξη που προκάλεσε μια θανατηφόρα επίθεση κατά των προσωπικό του περιοδικού.

Ο πρόεδρος του πανεπιστημίου Hamline, Fayneese S. Miller, είχε το θράσος να συνυπογράψει ένα email προς τους φοιτητές που ισχυριζόταν ότι ο σεβασμός των ευαισθησιών των μουσουλμάνων φοιτητών «θα έπρεπε να έχει αντικαταστήσει την ακαδημαϊκή ελευθερία».

Είναι ανησυχητικό το γεγονός ότι ένας πρόεδρος ενός αμερικανικού πανεπιστημίου το 2022 θα επέλεγε να μην υπερασπιστεί την αρχή της ακαδημαϊκής ελευθερίας.

Το πιο λυπηρό είναι ότι προφανώς δεν καταλαβαίνει ότι μια τέτοια ελευθερία δεν έρχεται σε αντίθεση με το πνεύμα της θρησκείας που ισχυρίζεται ότι υπερασπίζεται.

Η αόριστη και απρόθυμη παραδοχή αυτής της εβδομάδας από το Πανεπιστήμιο Hamline ότι διέπραξε κάποια «λάθη» στον χειρισμό της διαμάχης δεν αξίζει να ληφθεί σοβαρά υπόψη.

Το ασαφές mea culpa του Πανεπιστημίου ήρθε μόνο αφού ο López Prater μήνυσε το Πανεπιστήμιο ζητώντας αποζημίωση για «θρησκευτικές διακρίσεις» και «δυσφήμηση» και μετά από έναν χείμαρρο διαμαρτυριών από την κοινωνία των πολιτών και τον ακαδημαϊκό κόσμο. Αυτή η κουτσή ομολογία δεν μετριάζει το προπατορικό αμάρτημα.

Πηγή: Hisham Melhem, Foreign Policy