Ορθόδοξοι, Λατίνοι, Αρμένιοι: Σε ποιον ανήκει η Βηθλεέμ;

Σε ποιον ανήκει η Βηθλεέμ; Ένα σουλτανικό φιρμάνι του 1852 ρυθμίζει τα συμβιωτικά προβλήματα των τριών χριστιανικών κοινοτήτων: Ελληνορθόδοξοι (Ρουμ – Ρωμιοί, δηλαδή Ρωμαίοι – Βυζαντινοί), Φραγκισκανοί (Λατίνοι) και Αρμένιοι (Μονοφυσίτες), καθορίζοντας τα διαχειριστικά θέματα της περιοχής του ιερού σπηλαίου.

Το δικαίωμα του σαρώθρου

Καθώς η Παλαιστίνη ανήκε τότε στη δικαιοδοσία της Υψηλής Πύλης, ο σουλτάνος, δρώντας ως ετερόδοξος διαιτητής, εξέδωσε το φιρμάνι αυτό (τον Φεβρουάριο του 1852) για να θέσει ένα τέλος στις πολύχρονες ενδοχριστιανικές συγκρούσεις, που δεν ήταν μόνο θρησκευτικές, αλλά και πολιτισμικές, γλωσσολογικές, εθνικές, ακόμη και φυλετικές.

Το δικαίωμα του σαρώθρου (της σκούπας), δηλαδή σε ποιους χώρους έχουν δικαιοδοσία καθαριότητας οι εκκλησίες, είναι ένας από τους όρους του φιρμανίου.

Το κλειδί της θύρας εισόδου κρατείται από τους ορθοδόξους.

Οι πενήντα τέσσερις φανοί και ο πολυέλαιος της Βασιλικής καθώς και όλες οι εικόνες που είναι αναρτημένες σ’ αυτήν ανήκουν στους ορθοδόξους.

Οι ταπισερί με τις οποίες είναι σκεπασμένα τα τοιχώματα του σπηλαίου ανήκουν στους Λατίνους.

Τα τρία καντηλέρια που υπάρχουν στη συμβολή των δύο κλιμάκων που οδηγούν στη Φάτνη είναι μοιρασμένα στις τρεις κοινότητες: το κεντρικό ανήκει στους ορθοδόξους, το αριστερό στους Λατίνους και το δεξιό στους Αρμενίους.

Το φιρμάνι καθορίζει ακόμη τις ώρες των Θείων Λειτουργιών, τους χώρους δικαιοδοσίας κάθε κοινότητας για τις λιτανείες και τα προσκυνήματά της, ακόμη και την ποσότητα του θυμιάματος που θα καεί σε κάθε παρεκκλήσιο.

Δικαίωμα τελέσεως της Θείας Λειτουργίας στη Βασιλική της Γεννήσεως έχουν οι ορθόδοξοι.

Οι καθολικοί τελούν τις λειτουργίες τους, ακόμη κι αυτή της νύχτας των Χριστουγέννων, στη φραγκισκανική εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης.

Είναι φανερό ότι ο άπιστος Τούρκος όχι μόνο χαρτογράφησε, μέτρησε, κωδικοποίησε τα δώδεκα χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα του αγίου τόπου της Βηθλεέμ, αλλά ευνόησε κάποιες κοινότητες. Ποιος να ‘ταν άραγε ο νομοθέτης του σουλτάνου; Μήπως κάποιος φαναριώτης νομομαθής της Υψηλής Πύλης;

Ο πόλεμος του άστρου

Από το 1347 Λατίνοι και φραγκισκανοί έχουν την αποκλειστική δικαιοδοσία της Βηθλεέμ. Εναν αιώνα μετά, η δικαιοδοσία περνάει αποκλειστικά στους ελληνορθοδόξους. Το 1690 πάλι οι Λατίνοι γίνονται κύριοι του ιερού σπηλαίου. Το 1757 είναι η σειρά των ελληνορθοδόξων.

Το 1810 εμφανίστηκαν και Αρμένιοι που διεκδίκησαν με τη σειρά τους και το πέτυχαν­ ένα μερίδιο πνευματικότητας στη Βηθλεέμ.

Αυτή την ατέλειωτη διαδοχή κυριότητας έρχεται να ταράξει ο περίφημος πόλεμος του άστρου. Αφορμή του πολέμου ήταν η αφαίρεση από τους Λατίνους, το 1717, ενός ασημένιου αστεριού που είχαν τοποθετήσει οι ορθόδοξοι στη σπηλιά, στο σημείο όπου κατά την παράδοση είχε γεννηθεί ο Ναζωραίος.

Οι Λατίνοι στη θέση του ορθόδοξου αστεριού τοποθέτησαν το δικό τους. Εκατόν τριάντα χρόνια αργότερα, το αστέρι περιέρχεται πάλι στους ορθοδόξους. Μετά από μια σύντομη λατινική περίοδο, που οφείλεται στην παρέμβαση, το 1853, της γαλλικής κυβέρνησης, προστάτιδας των Αγίων Τόπων, προς την Υψηλή Πύλη, το αστέρι πέρασε πάλι στην κυριότητα των ορθοδόξων, στους οποίους ανήκει ως σήμερα.