3η Σεπτέμβρη 1974: «Το ΠΑΣΟΚ ιδρύθηκε για να υπηρετεί τον λαό και την πατρίδα»

Σαν Σήμερα, 3η Σεπτέμβρη 1974, ο Ανδρέας Παπανδρέου ιδρύει το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό κίνημα, εν συντομία ΠΑΣΟΚ.

Πίστευε πως η Ελλάδα χρειαζόταν την ύπαρξη ενός σοσιαλιστικού πατριωτικού κόμματος.

Σκοπός του ΠΑΣΟΚ, σύμφωνα με την ιδρυτική του διάταξη ήταν, Εθνική Ανεξαρτησία, Λαϊκή Κυριαρχία, Κοινωνική Απελευθέρωση και Δημοκρατική διαδικασία.

Για να συμβεί αυτό έπρεπε κάποια βασικά πράγματα να αποφασιστούν.

Ένα από αυτά ήταν το όνομα του κόμματος. Με τον Ανδρέα Παπανδρέου να προτείνει το «Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα για την Αναγέννηση της Ελλάδας».

Στην πορεία όμως οι περισσότεροι δεν ήθελαν να υπάρχει ο όρος «Αναγέννηση».

Κάποιοι τον θεωρούσαν απαρχαιωμένο, ενώ άλλοι πίστευαν πως μοιάζει με τα συνθήματα της χούντας.

Η πρόταση επίσης του Αντώνη Λιβάνη για αντικατάσταση του «σοσιαλιστικό» με τη λέξη «δημοκρατικό» επίσης απορρίφθηκε.

Επίσης θέμα συζήτησης ήταν αν θα ονομάζεται «κόμμα» ή «κίνημα», με το δεύτερο να παίρνει με διαφορά τις περισσότερες ψήφους.

Με σκοπό ο νέος πολιτικός σχηματισμός να τονίζει τον αντιγραφειοκρατικό χαρακτήρα του.

Τέλος το σήμα που τελικά επιλέχθηκε ήταν ένας πράσινος ανατέλλων ήλιος.

Έτσι πραγματοποιήθηκε η παρουσίαση του, στις 3 Σεπτεμβρίου 1974 στο ξενοδοχείο «Κινγκ Πάλας» της Αθήνας.

Σ’ αυτήν παραβρέθηκαν 150 άτομα, που αποτέλεσαν τον ιδρυτικό πυρήνα το κόμματος.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου φορώντας ένα άσπρο πουκάμισο, αρχικά διάβασε την «διακήρυξη αρχών», ενώ στην συνέχεια την μοίρασε στους δημοσιογράφους, τυπωμένη σ’ ένα πράσινο βιβλιαράκι.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου διάβασε ο ίδιος -όρθιος, με ανοιχτόχρωμο πουκάμισο και μαύρη δερμάτινη ζώνη- ολόκληρη τη Διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη.

Το τελικό κείμενο -επτά σελίδες και 2.419 λέξεις- είχε τίτλο «Ιδρυτική Διακήρυξη Βασικών Αρχών και Στόχων».

Άρχιζε με αναφορά στην τραγωδία της Κύπρου και κατέληγε με τη φράση:

«Έτσι θα συνεχίσουμε με νέα ένταση και αποφασιστικότητα τον αγώνα για μια ανεξάρτητη, σοσιαλιστική και δημοκρατική Ελλάδα».

Το κείμενο υπέγραψαν 101 άτομα.

Το παρασκήνιο

Πολλοί από τους παλαιούς βουλευτές και πολιτευτές της Ένωσης Κέντρου έλεγαν ότι η συνέντευξη Τύπου της 3ης Σεπτέμβρη θα ήταν η πολιτική αυτοχειρία του Ανδρέα Παπανδρέου.

Τις προηγούμενες ημέρες τον πίεσαν να εγκαταλείψει τα πειράματα και να ανασυστήσει την Ένωση Κέντρου καθώς τον αναγνώριζαν ως φυσικό πολιτικό κληρονόμο του Γέρου της Δημοκρατίας.

Όσοι έζησαν την «κυοφορία» του ΠΑΣΟΚ εκ των έσω θυμούνται ότι τον Αύγουστο του 1974 υπήρχε ένα κλίμα άγχους, μια αγωνία, αλλά και μια αποφασιστικότητα να δημιουργηθεί το καινούργιο, να ιδρυθεί ένα σοσιαλιστικό κόμμα, μια νέα παράταξη και όχι να συνεχιστεί το χτες της Ένωσης Κέντρου.

Αρκετοί άλλοι ήταν αντίθετοι ή ταλαντεύονταν. Η τελική απόφαση του Ανδρέα Παπανδρέου υπέρ της δημιουργίας σοσιαλιστικού κόμματος ήταν ένα σοκ για πολλούς, οι οποίοι πίστευαν ότι στη συνείδηση των πολιτών η έννοια του σοσιαλισμού θα ταυτιζόταν με αντιδημοκρατικά σενάρια διακυβέρνησης, καταδικάζοντας το Κίνημα σε έναν μόνιμο περιορισμό της εκλογικής του εμβελείας.

Άλλωστε ακόμη και οι θιασώτες του σοσιαλισμού δεν μπορούσαν τότε να φανταστούν ότι εκείνο που θα συνέβαινε θα ήταν το ακριβώς αντίθετο.

Ποιοι έγραψαν τη Διακήρυξη

Το πρώτο σχέδιο γράφτηκε στο Μόναχο από τους Γιώργο Λιάνη, Παναγιώτη Μαντά, Θόδωρο Αγγελόπουλο, Μιχάλη Χαραλαμπίδη, Σωτήρη Κωστόπουλο, Γιώργο Τσουγιόπουλο, Γιάννη Ζαφειρόπουλο -οι οποίοι εκπροσωπούσαν τις οργανώσεις της Γερμανίας, της Βρετανίας, της Αμερικής και της Ιταλίας-, συν τους Ακη Τσοχατζόπουλο και Γιώργο Παπαγιαννόπουλο από το Εθνικό Συμβούλιο του ΠΑΚ.

Το κείμενο εστάλη στον Ανδρέα Παπανδρέου στο Λονδίνο και το έφερε μαζί του.

Στην Αθήνα το κείμενο υπέστη νέα επεξεργασία από πολλούς.

Η τελική διαμόρφωση της Διακήρυξης έγινε ακριβώς την παραμονή της ανακοίνωσής της και την ευθύνη είχαν οι Γιάννης Ζαφειρόπουλος, Μανόλης Παπαθανασόπουλος και Δαμιανός Βασιλειάδης, ενώ τη δακτυλογράφηση έκανε η Αγγέλα Κοκκόλα.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου έμεινε μαζί τους -με πολλούς άλλους- στο Καστρί εκείνη την ημέρα.

Την ώρα του γεύματος η κυρα-Μαρία, παλαιά οικονόμος του Γεωργίου Παπανδρέου, σερβίρισε φασολάδα.

Ο Ανδρέας ζήτησε «συγγνώμη» για τη λιτότητα του τραπεζιού και ο Γιάννης Ζαφειρόπουλος πετάχτηκε στο μπακάλικο για να φέρει φέτα και ελιές.

Όταν τελείωσαν το κείμενο της Διακήρυξης, ήταν περασμένα μεσάνυχτα και δεν υπήρχε φυσικά τυπογραφείο για να βγάλουν αντίγραφα για την επομένη.

Ο Γιάννης (Τζάνος) Βαλασέλλης, αντιστασιακός από την ομάδα Παναγούλη που είχε πρόσβαση στα κεντρικά γραφεία της εταιρείας Ζίροξ στον Πύργο των Αθηνών, η Αγγέλα Κοκκόλα και ο Γιώργος Παπανδρέου κατέβηκαν από το Καστρί στους Αμπελοκήπους για φωτοτυπίες

Τις επόμενες ημέρες οι Εκδόσεις Καρανάση τύπωσαν μια μικρή πράσινη μπροσούρα.

Το όνομα ΠΑΣΟΚ

Έως την τελευταία στιγμή εκκρεμούσε το όνομα του ΠΑΣΟΚ.

Υπήρχαν πολλές ιδέες, όπως Ελληνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα ή Ελληνικό Εργατικό Κόμμα, ΠΑΣΟΚΑΕ -ήτοι Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα για την Αναγέννηση της Ελλάδας.

Οι παλαιοί κεντρώοι είχαν υποψίες ότι όσοι είχαν έλθει από το εξωτερικό ήθελαν να ελέγχουν το κόμμα μέσω του τίτλου του.

Ο Αντώνης Λιβάνης ζήτησε να αντικατασταθεί ο όρος Σοσιαλιστικό από το Δημοκρατικό.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου ήθελε έναν τίτλο-φωτογραφία της ιδεολογίας του νέου κόμματος και πολλοί πιστεύουν ότι τον είχε ήδη προαποφασίσει.

Στη δήλωση που κατέθεσε στον Άρειο Πάγο με τον λογότυπο και τον ήλιο, αναφέρεται ως Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κόμμα.

Δύο ημέρες αργότερα με συμπληρωματική δήλωση το τροποποιεί σε Κίνημα.

Αρχικά στις εφημερίδες το νέο κόμμα θα αναφέρεται ως ΠΣΚ.

Το ακρωνύμιο ΠΑΣΟΚ καθιερώθηκε από τον τότε πολιτικό συντάκτη του «Βήματος» Σταύρο Ψυχάρη.

ΠΑΣΟΚ: Σημαντικές ημερομηνίες

18 Οκτωβρίου 1981: Το ΠΑΣΟΚ κερδίζει τις εθνικές εκλογές με ποσοστό 48,07% και 172 έδρες. Ο Ανδρέας Παπανδρέου στη δήλωσή του το βράδυ των εκλογών αναφέρει: «Γιορτάζουμε την νίκη της Αλλαγής. Και θα ήθελα να σας παρακαλέσω, μέσα στην γιορτή σας και στην χαρά σας, να μην ξεχάσετε πως το ΠΑΣΟΚ είναι κυβέρνηση όλων των Ελλήνων, πως το ΠΑΣΟΚ ζητά τώρα από τον λαό μας συμφιλίωση. Λήθη στο παρελθόν: όλοι μαζί εμπρός για το μεγάλο, αξιόλογο έργο της οικοδόμησης της Νέας Ελλάδας».

2 Ιουνίου 1985: Το ΠΑΣΟΚ κερδίσει και πάλι τις εκλογές με ποσοστό 48,07% των ψήφων και 161 έδρες.

10 Οκτωβρίου 1993: Το ΠΑΣΟΚ γίνεται και πάλι κυβέρνηση με τη συντριπτική νίκη του 46,88% και 170 έδρες.

18 Ιανουαρίου 1996: Ο Κώστας Σημίτης εκλέγεται πρωθυπουργός της Ελλάδας από την Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠΑΣΟΚ, μετά την παραίτηση του Ανδρέα Παπανδρέου επειδή είχε προβλήματα υγείας.

23 Ιουνίου 1996: Ο Ανδρέας Παπανδρέου φεύγει από την ζωή σε ηλικία 77 ετών.

22 Σεπτεμβρίου 1996: Το ΠΑΣΟΚ με αρχηγό τον Κώστα Σημίτη γίνεται πρώτο κόμμα, με ποσοστό 41,49% και 162 έδρες.

9 Απριλίου 2000: Νέα νίκη για το ΠΑΣΟΚ και παραμένει πρωθυπουργός ο Κώστας Σημίτης με ποσοστό 43,79% και 158 έδρες.

8 Φεβρουαρίου 2004: Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ αναδεικνύεται ο Γιώργος Παπανδρέου από ανοιχτή μαζική διαδικασία.

11 Νοεμβρίου 2007: Στις εσωκομματικές εκλογές του ΠΑΣΟΚ, Πρόεδρος του κινήματος αναδεικνύεται ο Γιώργος Παπανδρέου με ποσοστό 55.91%.

4 Οκτωβρίου 2009: Το ΠΑΣΟΚ κερδίζει τις εκλογές με ποσοστό 43,92% και 160 έδρες. Ο Γιώργος Παπανδρέου γίνεται πρωθυπουργός.

14 Ιουνίου 2015: Η Φώφη Γεννηματά εκλέγεται πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ από εκλογές.

16 Μαρτίου 2018: Ιδρύεται το Κίνημα Αλλαγής.