Αυτοψία Μενδώνη στο έργο στερέωσης και συντήρησης στον ναό του Ολυμπίου Διός

Αυτοψία στο έργο «στερέωσης και συντήρησης του Ναού του Ολυμπίου Διός» πραγματοποίησε η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη.

Η υπουργός, συνοδευόμενη από τον Γενικό Γραμματέα Πολιτισμού Γιώργο Διδασκάλου και υπηρεσιακά στελέχη του ΥΠΠΟΑ, επιθεώρησε το πρόσφατα ολοκληρωμένο ικρίωμα ύψους 17 μέτρων, στον δυτικότερο κίονα του Ναού του Ολυμπίου Διός στην Αθήνα.

Το ικρίωμα, κατασκευάστηκε στο πλαίσιο του προγράμματος στερέωσης και συντήρησης των ιστάμενων τμημάτων του μνημείου από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών.

Το ικρίωμα επιτρέπει να αποτυπωθεί, για πρώτη φορά από κοντά, η πραγματική κατάσταση ευστάθειας του κίονα ύψους 17μ., δίνοντας την δυνατότητα λεπτομερούς τεκμηρίωσης στο ζήτημα της δομικής παθολογίας του και της υλοποίησης του προγράμματος δομητικής στερέωσης και συντήρησής του.

Η κα Μενδώνη κατά την αυτοψία της στον αρχαιολογικό χώρο του Ολυμπιείου δήλωσε ότι «πρόκειται για ένα έργο με πολλές δυσκολίες και προβλήματα, τα οποία σε πολλές περιπτώσεις εμφανίζονται κατά την εξέλιξή του.

»Οι αρμόδιες Υπηρεσίες του Υπουργείου καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια, ώστε το έργο να πραγματοποιηθεί και να ολοκληρωθεί μέσα στο προγραμματισμένο χρονοδιάγραμμα.

»Δεδομένων των δυσκολιών και των απροβλέπτων είμαστε εδώ για να δώσουμε άμεσα λύσεις και να συντονίσουμε τους εμπλεκόμενους στην υλοποίηση και την διαχείριση του έργου».

Η Υπουργός ζήτησε από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών την εντατικοποίηση των εργασιών και την τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων.

Σε ένα μνημείο τόσο μεγάλης κλίμακας, το οποίο έχει διαγνωσμένα χρόνια προβλήματα δομικής ευστάθειας και επιδείνωσης της φθοράς του υλικού του, ο μόνος τρόπος εξακρίβωσης των άμεσων, αλλά και των μεσοπρόθεσμων μέτρων προστασίας του μπορεί να γίνει μόνο με την κατασκευή ικριώματος, επιτρέποντας με αυτό τον τρόπο την εκ του σύνεγγυς πρόσβαση και εξέταση της κατάστασής του.

Γι’ αυτό τον λόγο, ακολουθεί τις επόμενες ημέρες, η κατασκευή ικριωμάτων βαρέως τύπου στο σύνολο των ιστάμενων κιόνων και επιστυλίων που σώζονται στην νοτιοανατολική γωνία του μνημείου και εμφανίζουν σοβαρά προβλήματα, έτσι ώστε να ξεκινήσουν άμεσα οι προγραμματισμένες εργασίες συντήρησης και καταβίβασης των μελών.

Ο αδριάνειος Ναός του Ολυμπίου Διός στην Αθήνα, κορινθιακού ρυθμού, κατασκευασμένος από πεντελικό μάρμαρο, ήταν από τους μεγαλύτερους του αρχαίου κόσμου.

Είχε μήκος 110,35μ., πλ. 43,68μ., δύο σειρές από 20 κίονες στις μακρές πλευρές και τρεις σειρές από 8 κίονες στις στενές, ύψους 17μ.

Δέσποζε στο μέσο ενός μεγάλου ορθογωνίου περιβόλου με πρόπυλο στα βόρεια.

Ο σηκός στέγαζε δύο υπερμεγέθη χρυσελεφάντινα αγάλματα του Δία και του αυτοκράτορα Αδριανού που λατρεύονταν εδώ ως σύμβωμοι, ενώ πλήθος αγαλμάτων και αναθημάτων κοσμούσαν τον περίβολο.

Το Πρόγραμμα του Έργου «Στερέωση και Συντήρηση του Ναού του Ολυμπίου Διός στην Αθήνα», είναι ενταγμένο, από τον Ιούνιο 2018, στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Αττική 2014-2021», με χρονικό ορίζοντα λήξης το τέλος του 2023 και προϋπολογισμό 3.425.870,00 ευρώ.

Περιλαμβάνει εργασίες δομητικής Στερέωσης, Αποκατάστασης και Συντήρησης των ιστάμενων μαρμάρινων κιόνων και επιστυλίων του Ναού και διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου του.

Στο πλαίσιο του ιδίου προγράμματος γίνεται αρχαιολογική έρευνα στα ανάντη του δυτικού περιβόλου του αρχαίου Ιερού.

Η οικοδόμηση και καταστροφή

Ο Αριστοτέλης αναφέρει ότι ο Πεισίστρατος ξεκίνησε την ανέγερση του ναού ακολουθώντας τη γνωστή τακτική πολλών άλλων τυράννων, οι οποίοι κρατούσαν τον πληθυσμό απασχολημένο, ώστε να μην εξεγείρεται ενάντια στη σκληρή διακυβέρνηση.

Σύμφωνα με τον περιηγητή Παυσανία όμως, τον ναό είχε θεμελιώσει ο Δευκαλίωνας, ο γενάρχης των Ελλήνων, για να τιμήσει το Δία που τον έσωσε από τον κατακλυσμό.

Με την πτώση της τυραννίας του Πεισίστρατου, η ανέγερση του ναού διακόπηκε.

Λέγεται μάλιστα, ότι κομμάτια του χρησιμοποιήθηκαν για να χτιστεί το τείχος του Θεμιστοκλή, γύρω στα 479 π.Χ.

Στα πρώιμα χρόνια του Μεγάλου Αλεξάνδρου (γ΄ τέταρτο 4ου αι. π.Χ.), ο Λυκούργος, ο τελευταίος Αθηναίος ιδρυτής οικοδομημάτων, επιχείρησε να ολοκληρώσει τον ναό, οι προσπάθειές του όμως δεν ευοδώθηκαν.

Οι εργασίες για την ανοικοδόμησή του επαναλήφθηκαν στα ελληνιστικά χρόνια από τον Αντίοχο Δ΄ τον Επιφανή (175-163 π.Χ.), πάνω σε σχέδια του Ρωμαίου αρχιτέκτονα Κοσσούτιου· ωστόσο, ο ναός δεν είχε τελειώσει όταν πέθανε ο Αντίοχος, με αποτέλεσμα να παραμείνει ημιτελής έως την εποχή της Ρωμαιοκρατίας.

Έπειτα από την επιδρομή του 86 π.Χ. στην Αθήνα, ο Σύλλας μετέφερε κίονες του ναού στην Ρώμη για την διακόσμηση του ναού του Καπιτωλίου Διός.

Στους χρόνους του Οκταβιανού Αυγούστου (63 π.Χ.-14 μ.Χ.) έγιναν ανανεωτικές εργασίες σε περιορισμένο βαθμό με πρωτοβουλία ελασσόνων ηγεμόνων του διαλυμένου τότε συριακού βασιλείου (των Σελευκιδών), οι οποίοι θέλησαν να αφιερώσουν τον ναό στο genius του Ρωμαίου αυτοκράτορα.

Ο αυτοκράτορας Αδριανός επισκέφτηκε την Αθήνα το 130-131 μ.Χ. όπου και παρέμεινε για αρκετούς μήνες.

Η άφιξή του συνδυάστηκε με ένα λαμπρό γεγονός. Εγκαινίασε τον Ναό του Ολυμπίου Διός την κατασκευή του οποίου χρηματοδότησε.

Έτσι ο ναός ολοκληρώθηκε με καθυστέρηση 600 περίπου χρόνων.

Την ίδια εποχή, οι Αθηναίοι για να τιμήσουν την άφιξη του αυτοκράτορα, ανέγειραν δίπλα στο Ολυμπιείο μία αψίδα, την γνωστή σήμερα Πύλη του Αδριανού.

Ο Αδριάνειος ναός, από τους μεγαλύτερους του αρχαίου κόσμου, Κορινθιακού ρυθμού, είχε μήκος 110,35μ., πλ. 43,68μ., δύο σειρές από 20 κίονες στις μακρές πλευρές και τρεις σειρές από 8 κίονες στις στενές.

Ο ναός ερημώθηκε όταν έπαθε σοβαρές ζημιές από τους Ερούλους το 267 μ.Χ.

Στη συνέχεια απετέλεσε λατομείο καθώς το μάρμαρό του χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή ασβέστη.

Από το 500 μ.Χ. ο ναός σταδιακά ερειπώθηκε και οι κολόνες άρχισαν να πέφτουν.

Το 1436 από τους 104 κίονες είχαν απομείνει 21.

Στις 27 Απριλίου 1759 ο Τούρκος διοικητής της Αθήνας Τσισδαράκης ανατίναξε έναν ακόμα κίονα για να παρασκευάσει ασβέστη για το τζαμί που κατασκεύαζε.

Μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα όρθιες στέκονταν μόλις 16.

Όμως μια φοβερή καταιγίδα το 1852 έριξε άλλη μία, η οποία κείται στην ίδια θέση μέχρι σήμερα.

Η σταδιακή καταστροφή του Ολυμπιείου στις περιόδους που ακολούθησαν οφειλόταν μάλλον σε φυσικά αίτια (σεισμούς), ενώ σοβαρότατες βλάβες προξένησαν και οι Τούρκοι(Οθωμανοί), οι οποίοι μετέβαλαν τους κίονες σε ασβέστη για την αντιμετώπιση οικοδομικών αναγκών.

Στους τελευταίους χρόνους της Τουρκοκρατίας ένας μοναχός, γνωστός ως Στυλίτης, είχε εγκαταστήσει επάνω στο επιστύλιο των δυτικότερων κιόνων της νοτιοδυτικής γωνίας του ναού το κελί του, τα ερείπια του οποίου ήταν ορατά έως την εποχή του Όθωνος.