Η Τουρκία κατέχει παράνομα τα Πριγκηπόννησα: Τι έχουν δηλώσει Δένδιας και Κοτζιάς

Δύο Έλληνες υπουργοί Εξωτερικών, ο Νίκος Δένδιας στις αρχές Ιουνίου 2020 και ο Νίκος Κοτζιάς στα τέλη του 2017, έχουν προειδοποιήσει την Τουρκία ότι βάσει των διεθνών συνθηκών, «εάν βγάλουμε τη μεζούρα», κατέχει παράνομα τα Πριγκηπόννησα. Στην Τουρκία κάνουν πως δεν το… ακούνε. Βεβαίως και ο ελληνικός Τύπος δεν έχει αναδείξει το θέμα όπως θα όφειλε.

Επειδή όμως τις τελευταίες ημέρες πολύ κουβέντα γίνεται για κάποιο… διάλογο με την Τουρκία (ύστερα από πιέσεις της Γερμανίας και ντόπιων φιλογερμανών), οφείλουμε να το «ζεστάνουμε» το θέμα. Εξάλλου ο Νίκος Δένδιας αναφέρθηκε μόλις πριν δύο μήνες σε αυτό, είναι δηλαδή πρόσφατη η δήλωσή του. Και είναι πολύ κρίμα που πολύ βαριές και σημαντικές δηλώσεις των Ελλήνων υπουργών Εξωτερικών δεν αναδεικνύονται.

Για παράδειγμα, μόλις πριν λίγες ημέρες ο Νίκος Δένδιας έθεσε ξανά το θέμα του Ακούγιου όπως και τήρησης της Συνθήκης του Μοντρέ. Εκτός του TRIBUNE, που τις προέβαλλε ξέχωρα, η υπόλοιπη ελληνική δημοσιογραφία έκανε πως δεν κατάλαβε. Ίσως και όντως να μην κατάλαβαν. Έχουν φαίνεται άλλες προτεραιότητες.

Πριν δύο μήνες, στις αρχές Ιουνίου, ο Νίκος Δένδιας, στη συνέντευξή του στο «Έθνος της Κυριακής», προειδοποίησε πολύ αυστηρά την Τουρκία να εγκαταλείψει τον αναθεωρητισμό γιατί μπορεί να της γυρίσει μπούμερανγκ.

Ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών είχε τονίσει ότι, ενώ το απώτατο όριο τουρκικής κυριαρχίας στο Αιγαίο είναι τα 3 ν.μ., υπάρχουν νησιά πέρα αυτών «τα οποία φέρονται ανήκοντα στην Τουρκία».

Επρόκειτο για μια σαφέστατη προειδοποίηση της ελληνικής διπλωματίας προς την Άγκυρα ότι εάν συνεχίσει την αμφισβήτηση της κυριαρχίας μας σε μια σειρά από νησιά και νησίδες, η χώρα μας είναι έτοιμη να ανοίξει ζήτημα για έκνομη κατοχή νησιών από την Τουρκία.

«Η Τουρκία ας προσέξει καλύτερα τη Συνθήκη της Λωζάννης και να την αντιμετωπίσει με σεβασμό και χωρίς αναθεωρητισμό.

»Οι αναθεωρητισμοί και τα περί γκρίζων ζωνών θα μπορούσαν να της γυρίσουν μπούμερανγκ.

»Θα μπορούσε π.χ. κάποιος να υποστηρίξει ότι, σύμφωνα με το άρθρο 12 της Συνθήκης της Λωζάννης, το απώτατο όριο τουρκικής κυριαρχίας στο Αιγαίο είναι τα 3 ν.μ., όσον αφορά τις νήσους οι οποίες εμπεριέχονται.

»Και όμως, θα μπορούσε ο ίδιος να πει, ότι υπάρχουν νησιά πέραν των 3 ν.μ. από τις τουρκικές ακτές, τα οποία δεν εμπίπτουν στις εξαιρέσεις και τα οποία φέρονται ανήκοντα στην Τουρκία».

Είχε προειδοποιήσει και ο Κοτζιάς

Ο πρώην Έλληνας υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Κοτζιάς, στα τέλη του 2017, είχε προειδοποιήσει την Άγκυρα για το ίδιο θέμα:

«Ξέρω ότι κάποιοι αμφισβητούν, εδώ και δεκαετίες και μιλούν για “γκρίζες ζώνες”, αλλά σας το λέω δημοσίως πρώτη φορά: αν εφαρμοστούν τα κριτήριά τους, μάλλον θα βρούμε “γκρίζες ζώνες” για την Τουρκία. (…) Με τα κριτήρια που κάποιοι χρησιμοποιούν -όχι η Κυβέρνηση της Τουρκίας- λέω, κάποιοι χρησιμοποιούν κριτήρια περί γκρίζων ζωνών, θα βρεθούν ορισμένες βραχονησίδες, που ανήκουν στην Τουρκία, σε αυτή την κατηγορία. Το λέω πρώτη φορά δημόσια».

Μερικές ημέρες αργότερα, καλεσμένος στην εκπομπή του Σεραφείμ Κοτρώτσου στην ΕΡΤ, ο Νίκος Κοτζιάς εξήγησε τι εννοούσε:

«Ένας εξαιρετικός συνάδελφός μου ο οποίος δεν ανήκει και στον πολιτικό μου χώρο και με τον οποίο συνεργαζόμαστε πάρα πολλά χρόνια, έχει εντοπίσει -κι είναι μια σκέψη που είχαμε από παλιά, όταν ήμουν στο Πανεπιστήμιο ακόμα- έχει εντοπίσει νησίδες και βραχονησίδες, οι οποίες, με βάση τα κριτήρια σειράς Συνθηκών, και που ανήκουν στην Τουρκία, θα μπορούσε κανείς με την ίδια λογική να πει ότι δεν ανήκουν στην Τουρκία.

»Εγώ έκανα απλώς μια διπλωματική -ας το πούμε έτσι- προαναγγελία, “μη βγάζετε αυτά τα θέματα, διότι υπάρχει κι άλλος τρόπος ανάγνωσης των διεθνών σας Συνθηκών”.

»Αυτό είναι μια θεωρία που έχω αναπτύξει εδώ και 30 χρόνια και είναι γνωστό στους συναδέλφους μου, για το ρόλο που έχουν τα αντίβαρα στην εξωτερική πολιτική.

»Δηλαδή, από τη μια μεριά πρέπει να υπερασπίζεσαι την ελληνική θέση, να αποκρούεις κάθε επιθετική ή διαστρεβλωτική ενέργεια της άλλης πλευράς, αλλά ταυτόχρονα να της ανεβάζεις το κόστος. Π.χ. είχα πει μια φορά στον Τζεμ μέσα στην Άγκυρα, το μακαρίτη, τον εξαιρετικό υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας τη δεκαετία του 1990:

»“Άκουσε να δεις, αν βάλεις τη μεζούρα, τα Πριγκιποννήσια που είναι μέσα στον κόλπο, απέναντι από την Κωνσταντινούπολη, είναι πέρα από τα 3 μίλια, θα αρχίσουμε άλλου είδους συζητήσεις”. Αυτό του είχα πει».

Πριγκηπόννησα

Τα Πριγκηπονήσια, είναι ένα σύμπλεγμα νησιών στη Θάλασσα του Μαρμαρά, νότια της Κωνσταντινούπολης, στο στόμιο του κόλπου της Νικομηδείας.

Αποτελείται από 4 μεγάλα νησιά (Πρώτη, Αντιγόνη, Χάλκη, Πρίγκηπος) και 5 μικρότερα (Πίτα, Νέανδρος, Οξειά, Πλάτη, Αντιρόβυθος).

Στο σύμπλεγμα ανήκουν επίσης οι ύφαλοι Βόρδωνες, που θεωρούνται το απομεινάρι ενός δέκατου νησιού, το οποίο καταποντίστηκε ύστερα από κάποιο σεισμό.

Στους Βόρδωνες υπήρχε το βυζαντινό μοναστήρι του Γόρδωνος ή των Αρμενιακών, στο οποίο είχε ταφεί ο Πατριάρχης Φώτιος Α΄ σύμφωνα με μία εκδοχή.

Τα νησιά απέχουν 8 ως 11 μίλια από την Κωνσταντινούπολη. Τα τέσσερα μεγάλα κατοικούνταν ανέκαθεν, ενώ τον 20ο αιώνα κατοικήθηκε και η Αντιρόβυθος.

Τα Πριγκηποννήσια μνημονεύονται για πρώτη φορά τον 4ο αιώνα π.Χ. από τον Αριστοτέλη με το όνομα «Χαλκηδόνιοι νήσοι» ή «Δημόνησοι», από το όνομα κάποιου Δημόνησου, ο οποίος πρώτος κατεργάστηκε τον υποθαλάσσιο χαλκό, που ανέσκαπταν στον παρακείμενο βυθό είλωτες εργάτες.

Τα νησιά αυτά αποτέλεσαν από ενωρίς τόπο εξόρυξης χαλκού, που ήταν πολύτιμο μετάλλευμα εκείνα τα χρόνια, από αποίκους Μεγαρείς, Αιολείς και Μιλησίους.

Η ονομασία «Δημόνησοι» επιβίωσε για πολλούς αιώνες, αφού έτσι τις αναφέρει ο Ησύχιος ο Μιλήσιος τον 6ο αιώνα μ.Χ.

Ο Στέφανος Βυζάντιος αναφέρεται στην εξόρυξη του κυανού μεταλλεύματος (δηλαδή της γαλαζόπετρας ή θειικού χαλκού) από το βυθό της θάλασσας, κάτι που σημαίνει ότι το κοίτασμα δεν είχε ακόμα εξαντληθεί.

Η σημερινή ονομασία προήλθε από την εποχή που το μεγαλύτερο νησί υπήρξε ιδιοκτησία του Ανατολικορωμαίου πρίγκηπα Ιουστίνου Κουροπαλάτη, στα 569 μ.Χ., ο οποίος έκτισε και ανάκτορο σε αυτό.

Έκτοτε το νησί ονομάστηκε «Νήσος του Πρίγκηπος» και κατ’ επέκταση τα γύρω νησιά «Πριγκηπόννησα».

Πλήθος πριγκίπων και Ρωμηών αξιωματούχων κατέφευγαν στα ειδυλλιακά αυτά νησιά για ξεκούραση και συλλογισμό.

Στη διάρκεια των γεγονότων της Άλωσης, τα Πριγκηπόννησα αντιστάθηκαν μάταια στις επιθέσεις των Οθωμανών, με αποτέλεσμα μετά την κατάκτησή τους ο Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής να πουλήσει τους κατοίκους ως σκλάβους.

Στα έρημα νησιά μετέφερε υποχρεωτικά οικογένειες από τις ακτές της Μαύρης Θάλασσας.

Οι νέοι κάτοικοι επωφελήθηκαν από τις φορολογικές απαλλαγές που είχαν τα νησιά και αναπτύχθηκαν γρήγορα.

Οι απαλλαγές αυτές προσέλκυσαν κι άλλους χριστιανούς από διάφορα μέρη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με αποτέλεσμα να πυκνώσει ο πληθυσμός τους.

Οι περιηγητές τα θεωρούσαν αμιγώς ελληνικά νησιά (Iles de Grece), αφού τα κατοικούσαν κυρίως Έλληνες.

Οι κάτοικοι ασχολούνταν κυρίως με την αλιεία και αργότερα με την εμπορική ναυτιλία συσσωρεύοντας αμύθητα πλούτη.

Σταδιακά αποικίστηκαν κι από άλλους Ρωμηούς από τη Νάξο, την Άνδρο, την Κρήτη, τη Χίο κι από άλλα νησιά.

Επίσης, από Έλληνες της Μικρασίας του Πόντου και της Θράκης.

Αναφέρονται ακόμα Μανιάτες και Τσάκωνες της Πελοποννήσου.

Όλοι αυτοί με τον καιρό συγχωνεύτηκαν και οι απόγονοί τους θεωρούσαν πια τον εαυτό τους αυτόχθονα πληθυσμό.

Τα Πριγκηπόννησα ήταν αυτοδιοικούμενα από εντόπιους προκρίτους και εκκλησιαστικά ανήκαν στη μητρόπολη Χαλκηδόνας.

Στα χρόνια πριν από την Ελληνική Επανάσταση του 1821, αποτέλεσαν ασφαλές καταφύγιο για τα μέλη της Φιλικής Εταιρείας.

Εκεί μπορούσαν χωρίς κίνδυνο να συζητούν για την προετοιμασία του αγώνα, αν και βρίσκονταν δυο βήματα από την έδρα του Σουλτάνου.

Μάλιστα συχνά τηρούνταν πρακτικά από τις συζητήσεις αυτές, τα οποία φυλάσσονταν σε ένα σιναΐτικο μετόχι ως το 1940 που τα πέταξαν αδαείς επίτροποι της μονής.

Από το 1861 τα Νησιά απετέλεσαν δημαρχιακό τμήμα (καζά) με κέντρο την Πρίγκηπο.

Ήδη είχαν εξελιχθεί σε παραθεριστικά θέρετρα για τις εύπορες οικογένειες των Ρωμηών και των Αρμενίων της Πόλης. Από τις οικογένειες αυτές εκλέγονταν κυρίως οι δήμαρχοι.

Το 1894 ταλαιπωρήθηκαν από έναν μεγάλο σεισμό, αλλά σύντομα ανέκαμψαν.

Πολλές σημαντικές οικογένειες της Πόλης προέρχονταν από εδώ ή είχαν τα εξοχικά τους: Καραθεοδωρή, Υψηλάντη, Σκυλίτση, Μαυρογένη κλπ. Την εποχή αυτή αριθμούσαν 10.250 μόνιμους Έλληνες κατοίκους.

Ο 20ός αιώνας ξεκίνησε με πολλά δεινά για τους κατοίκους των Νησιών.

Στη διάρκεια των βαλκανικών πολέμων και του Α΄ παγκοσμίου πολέμου, η υποχρεωτική στρατολόγηση των φτωχότερων κατοίκων, η κατάληψη των κοινοτικών κτιρίων (σχολών, ορφανοτροφείων κλπ) από Τούρκους στρατιωτικούς και η εγκατάσταση στρατευμάτων διαφόρων χωρών επέφερε μεγάλες καταστροφές και απώλειες σε έμψυχο και άψυχο υλικό.

Η κατάρρευση της Μεγάλης Ιδέας με τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 πάγωσε το ελληνικό στοιχείο που απέμεινε στην Τουρκία και φυσικά στα Πριγκηπόννησα.

Ως το 1955 υπήρξε μια περίοδος ηρεμίας.

Το πογκρόμ των ελληνικών περιουσιών της Πόλης που συνέβη τότε σήμανε την αρχή του τέλους, ενώ ακολούθησαν οι απελάσεις του 1964.

Η αίσθηση ανασφάλειας των υπολοίπων κατοίκων, τους οδήγησε σε σταδιακή αναχώρηση, συχνά χωρίς τη διασφάλιση της ιδιοκτησίας της ακίνητης περιουσίας τους.

Τη θέση τους πήραν μέτοικοι από τα βάθη της Μικρασίας, κυρίως Κούρδοι και Λαζοί.

Σήμερα από τους 20.000 μόνιμους κατοίκους, ελάχιστοι είναι Έλληνες.

520 ομογενείς στην Πρίγκηπο.

310 ομογενείς στη Χάλκη.

100 ομογενείς στην Αντιγόνη.

50 ομογενείς στην Πρώτη.

To 1924, επί πατριαρχείας Γρηγορίου Ζ’ ιδρύθηκε η Ιερά Μητρόπολις Πριγκηποννήσων, που περιλαμβάνει τα νησιά Πρίγκηπο, Χάλκη, Ἀντιγόνη καὶ Πρώτη.

Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης

Στα Πριγκηπόννησα, στη Χάλκη, βρίσκεται και η περιώνυμη «Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης», της οποίας η λειτουργία έχει απαγορευτεί από το τουρκικό καθεστώς.