Αυτή είναι η αλήθεια για την αιγιαλίτιδα ζώνη – Τι είναι οι ευθείες γραμμές βάσης που «χάραξε» ο Κοτζιάς

Οι αλήθειες, τα ψέματα και… οι συκοφαντίες για την επέκταση των χωρικών υδάτων που ανακοίνωσε ο Νίκος Κοτζιάς στην τελετή παράδοσης του υπ. Εξωτερικών στον Αλέξη Τσίπρα. Η κίνηση αυτή όχι μόνο είναι νόμιμη, αλλά και φέρει πολλά πλεονεκτήματα για τη χώρα, αναφέρει δημοσίευμα της Εφημερίδας των Συντακτών με τίτλο «Αιγιαλίτιδας ζώνης το ανάγνωσμα».

Η πρόσφατη ανακοίνωση από τον τέως υπουργό Εξωτερικών, Νίκο Κοτζιά, περί τμηματικής επέκτασης της αιγιαλίτιδας ζώνης, κατ’ αρχάς στο Ιόνιο πέλαγος, έδωσε λαβή σε ποικίλες αντιδράσεις και σχόλια περί της νομιμότητας ή της σκοπιμότητας της επέκτασης αυτής.

Ως συνήθως σε τέτοιες περιπτώσεις, πολλοί ήταν εκείνοι που ασχολήθηκαν με το θέμα ως «ειδικοί» του Δικαίου της Θάλασσας, δια τυπώνοντας ως επί το πλείστον πολιτικές απόψεις με την επίφαση νομομάθειας.

Το παρόν άρθρο δεν σκοπεύει να επαναλάβει ή να σχολιάσει τις διάφορες απόψεις υπέρ και κατά της μερικής επέκτασης που ακούστηκαν τις τελευταίες ημέρες, αλλά να καταδείξει τα πλεονεκτήματα που θα έχει η πρωτοβουλία αυτή για την πατρίδα μας και να φωτίσει ορισμένα σημεία τα οποία έχουν σχολιαστεί λιγότερο στη σχετική δημόσια συζήτηση.

Πρώτον, το ζήτημα των ευθειών γραμμών βάσης

Οι περισσότεροι αναλυτές στέκονται στην επέκταση στα 12 ναυτικά μίλια (ν.μ.) ως καταλυτική πράξη επέκτασης της εθνικής κυριαρχίας μας, αλλά ξεχνούν ότι η επέκταση αυτή λαμβάνει χώρα μόνο και μόνο με τη χρήση ευθειών γραμμών βάσης, αντί των κανονικών γραμμών βάσης τις οποίες η Ελλάδα χρησιμοποιούσε για τη μέτρηση της αιγιαλίτιδας ζώνης της από το 1936 έως σήμερα (βλ. A.N. 230 1936 «Περί καθορισμού αιγιαλίτιδας ζώνης της Ελλάδας»).

Η πρωτοβουλία του τ. υπουργού Νίκου Κοτζιά να προβεί uno actu και σε χάραξη ευθειών γραμμών βάσης και σε επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης ήταν ορθότατη, καθώς δεν δύνασαι να οριοθετείς το εύρος και άρα το εξωτερικό όριο της αιγιαλίτιδας ζώνης χωρίς να έχεις δηλώσει από πού εκκινείς.

Όπως ανακοίνωσε, λοιπόν, ο κ. Κοτζιάς, το σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος (Π.Δ.) ο παρών συγγραφέας είναι ένθερμος υποστηρικτής της νομιμότητας επέκτασης της αιγιαλίτιδας ζώνης και με Π.Δ., βάσει της σχετικής νομοθετικής εξουσιοδότησης που περιέχεται στο Άρθρο 2 του Κυρωτικού Νόμου της Διεθνούς Συμβάσεως των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (Ν.2321/1995) περιείχε και διάταξη περί χάραξης ευθειών γραμμών βάσης.

Σύμφωνα με τη Σύμβαση του Δικαίου Θαλάσσης, το παράκτιο κράτος δύναται να χαράξει ευθείες γραμμές βάσης είτε σε σημεία της ακτογραμμής που παρουσιάζουν έντονες εσοχές ή υφίσταται συστάδα νήσων ( «fringe of islands») εγγύς της ακτογραμμής (άρθρο 7), είτε στο άνοιγμα κόλπων που πληρούν τα κριτήρια του άρθρου 10 της Σύμβασης. Σε αυτή τη χάραξη μάλιστα το παράκτιο κράτος πρέπει να δώσει τη δέουσα δημοσιότητα, με την κατάθεση συντεταγμένων στα Ηνωμένα Έθνη (άρθρο 16).

Η άσκηση, λοιπόν, του δικαιώματος αυτού που παρέχει η Σύμβαση, η οποία για να είναι αντιτάξιμη σε άλλα κράτη πρέπει να είναι σύντομη (βλ. Διεθνές Δικαστήριο Χάγης, Υπόθεση Αλιείας, 1955), προσφέρει αφ’ εαυτής περισσότερη κυριαρχία στην Ελλάδα, καθώς αυτόματα επεκτείνεται και το εξωτερικό όριο της αιγιαλίτιδας ζώνης (έστω και με τα 6 ν.μ. σήμερα), ενώ τα ύδατα εσωτερικά των γραμμών καθίστανται εσωτερικά ύδατα και άρα υπό την πλήρη κυριαρχία της Ελλάδας.

Δέον η ελληνική πολιτεία να πράξει το ίδιο, πάντα με σεβασμό στους σχετικούς κανόνες δικαίου, και στα υπόλοιπα τμήματα της ελληνικής επικράτειας, οποτεδήποτε προβεί σε σχετική επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης.

Δεύτερον, η διεθνής ναυσιπλοΐα

Έχει ακουστεί στη σχετική κριτική πρόσφατα ότι η επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης δημιουργεί μείζον ζήτημα στη διεθνή ναυσιπλοΐα. Η απάντηση είναι αρνητική.

Ως προς τα εσωτερικά ύδατα μεν, π.χ. μελλοντικά τα ύδατα εντός του Κόλπου της Κέρκυρας, το άρθρο 8 παράγραφος 2 της Σύμβασης Δικαίου Θαλάσσης προβλέπει ότι όλα τα κράτη συνεχίζουν να απολαμβάνουν το δικαίωμα της αβλαβούς διέλευσης, άρα δεν αλλάζει τίποτε για τα πλοία τρίτων κρατών.

Ως προς τη νέα αιγιαλίτιδα ζώνη δε, το δικαίωμα της ναυσιπλοΐας μπορεί να μην ασκείται υπό τη νομική μορφή της ελευθερίας της ανοικτής θάλασσας (άρθρα 87 και 90), αλλά θα συνεχίσει να ασκείται ως «αβλαβής διέλευση».

Το δικαίωμα της αβλαβούς διέλευσης υπόκειται μεν σε συγκεκριμένους κανόνες κατά τα άρθρα 18 επ. της Σύμβασης, αλλά σε κα μία περίπτωση δεν επηρεάζεται η ουσία της διεθνούς ναυσιπλοΐας, η οποία είναι η ελευθερία του εμπορίου και το jus communicationis.

Μόνο η ελευθερία υπερπτήσεως χάνεται για τα τρίτα κράτη στην αιγιαλίτιδα ζώνη (με εξαίρεση κατά την άσκηση του δικαιώματος πλου διέλευσης σε στενά διεθνούς ναυσιπλοΐας, εν προκειμένω, ενδεχομένως στα Κύθηρα Αντικύθηρα), αλλά και πάλι οι διεθνείς εμπορικές πτήσεις δεν πρόκειται να επηρεαστούν.

Τρίτον, αποκλειστικά δικαιώματα αλιείας

Ενώ, όπως ελέχθη ανωτέρω, η διεθνής ναυσιπλοΐα ελαχίστως θα επηρεαστεί, τα δικαιώματα αλιείας κρατών μελών της Ε.Ε. και άλλων τρίτων κρατών θα επηρεαστούν δραστικά.

Είναι γνωστό στους παροικούντες την Ιερουσαλήμ ότι πολλές περιοχές στο Ιόνιο πέλαγος και κάτω από την Κρήτη, ιδίως ανάμεσα στα 6 και 12 ν.μ. από τις ελληνικές ακτές, γίνονται βορά για αλλοδαπούς αλιείς, ιδίως Ιταλούς, οι οποίοι με τράτες αλιεύουν από κόκκινη γαρίδα μέχρι τόνους και άλλα πελαγικά είδη.

Είναι κι αυτός ένας ή ο σημαντικότερος λόγος που καθυστερεί η συμφωνία οριοθέτησης πολλαπλών χρήσεων με την Ιταλία.

Με την επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης μας, η Ελλάδα θα δύναται να έχει αποκλειστική χρήση των αλιευμάτων εντός 12 ν.μ. σύμφωνα και με τις διατάξεις του Κανονισμού 1380 2013 της Ε.Ε. περί Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής (άρθρο 5), προς όφελος των Ελλήνων αλιέων, ενώ θα έχει ευθύνη και για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος στις περιοχές αυτές.

Τέταρτον, συμφωνίες οριοθέτησης

Η επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης και η χρήση του συστήματος ευθειών γραμμών βάσης θα έχει πολλά οφέλη, όπως έχει σημειωθεί ήδη και από τον ίδιο τον κ. Ν. Κοτζιά και από σχολιαστές, και για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών μας με την Αλβανία και ενδεχομένως με την Ιταλία ή, εφόσον προβούμε και σε αντίστοιχες πράξεις νοτίως της Κρήτης, με την Αίγυπτο και τη Λιβύη.

Επεκτείνοντας την αιγιαλίτιδα ζώνη και χαράσσοντας ευθείες γραμμές βάσης, και «μειώνεις» την προς οριοθέτηση υφαλοκρηπίδα ΑΟΖ, η οριοθέτηση των οποίων πρέπει να καταλήγει σε μια «ευθύδικη λύση» σύμφωνα με τα άρθρα 74 και 83 της Σύμβασης, και επηρεάζεις σημαντικά υπέρ σου τα σημεία βάσης (π.χ. κόλπους) για τη χάραξη της προσωρινής μέσης γραμμής.

Εν κατακλείδι, λοιπόν, η χρήση ευθειών γραμμών βάσης και η επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης έχει πολλαπλά οφέλη, όχι μόνο θεωρητικώς, αλλά, όπως προσπαθήσαμε να καταδείξουμε, και πρακτικώς για την Ελλάδα και ευκταίο θα ήταν να λάβει χώρα σύντομα.

Η δε τμηματική επέκταση νομικώς ουδόλως δημιουργεί πρόβλημα, ιδίως από τη στιγμή που η Ελλάδα Θα επιφυλαχθεί ότι θα ασκήσει τα δικαιώματά της που απορρέουν από τη Σύμβαση οποτεδήποτε εκείνη επιθυμεί και στα υπόλοιπα τμήματα της επικράτειάς της.

Τα δικαιώματα αυτά, ως μονομερή δικαιώματα, δεν είναι ούτε χρονικά περιορισμένα ούτε οφείλουν να ασκηθούν άπαξ. Όποιος νομίζει το αντίθετο αρκεί να κοιτάξει τι κάνουν τα περισσότερα κράτη της Μεσογείου με τις ζώνες δικαιοδοσίας τους…