Η απόφαση της Ελλάδας για χωρικά ύδατα έως 12 μίλια και η αγωνία της Τουρκίας

Η Ελλάδα επιτέλους είναι αποφασισμένη να εφαρμόσει τα δικαιώματά της που απορρέουν από τις διεθνείς συμφωνίες. Η Τουρκία αμήχανη αναμασά casus belli του παρελθόντος.

Η απόφαση όμως είναι ειλημμένη. Η χώρα μας θα ασκήσει τα κυριαρχικά της δικαιώματα και θα επεκτείνει τμηματικά τα χωρικά της ύδατα έως τα 12 ναυτικά μίλια σύμφωνα με τη Σύμβαση του Δικαίου της θάλασσας (Σύμβαση του Μοντέγκο Μπέι) του 1982.

Είναι η ίδια Σύμβαση που στο άρθρο 121, παράγραφος 2, αναφέρει πως όλα τα νησιά έχουν ΑΟΖ, δηλαδή και το «επίμαχο» Καστελόριζο.

Casus Belli

Η Σύμβαση του Μοντέγκο Μπέι υπογράφηκε το 1982 από τον τότε υφυπουργό Εξωτερικών της Ελλάδας Κάρολο Παπούλια και κυρώθηκε από την ελληνική Βουλή το 1995.

Δίχως να ικανοποιεί πλήρως την Ελλάδα, είναι τέτοια που περιέχει τέτοιες διατάξεις που οπωσδήποτε δεν ικανοποιεί την Τουρκία. Για αυτό και η χώρα μας την υπέγραψε, ενώ η Τουρκία όχι.

Γιατί από το 1995 έως σήμερα καμία ελληνική κυβέρνηση δεν επέκτεινε την αιγιαλίτιδα ζώνη μας από τα 6 ναυτικά μίλια έως τα 12; Την απάντηση δίνει η ιστοσελίδα του υπουργείου Εξωτερικών:

«Η Ελλάδα κατά την κύρωση της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας (ν. 2321/1995) δήλωσε ρητά ότι επιφυλάσσεται να ασκήσει σε οιονδήποτε χρόνο το δικαίωμά της να επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη της μέχρι τα 12 ν.μ. Ως αντίδραση προς τη νόμιμη αυτή θέση της Ελλάδας, η τουρκική Βουλή εξουσιοδότησε με ψήφισμά της (8/6/1995) την τουρκική κυβέρνηση, εν λευκώ και στο διηνεκές, να κηρύξει πόλεμο (casus belli) στην Ελλάδα (εξουσιοδότηση για χρήση και στρατιωτικών μέσων κατά της Ελλάδας) σε περίπτωση που η τελευταία επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη της πέραν των 6 ν.μ.».

Βιασύνη Βενιζέλου

Η απειλή πολέμου λοιπόν ήταν η αιτία που η Ελλάδα «επιφυλασσόταν» και όχι τα μπουρδουκλωμένα «επιχειρήματα» της αντιπολίτευσης, ότι τάχα «μερική επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης εκτός Αιγαίου, με τα χωρικά ύδατα στο Αιγαίο να παραμένουν στα 6 μίλια, σημαίνει αποδοχή, πρώτον, του θεμελιώδους τουρκικού επιχειρήματος περί “ειδικών συνθηκών” στο Αιγαίο και, δεύτερον, της τουρκικής πρακτικής, καθώς η Τουρκία έχει διαφοροποιημένο μήκος χωρικών υδάτων», όπως ισχυρίστηκε ο Ευάγγελος Βενιζέλος.

Το «επιχείρημα» του πρώην προέδρου του ΠΑΣΟΚ καταλύεται εξάλλου και από την τουρκική αντίδραση.

Ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου, στην προγραμματισμένη του συνάντηση με τον Έλληνα πρέσβη στην Άγκυρα, Πέτρο Μαυροειδή, προειδοποίησε με αιτία πολέμου (casus belli) εάν επεκτείνουμε τα χωρικά μας ύδατα έως 12 ναυτικά μίλια στο Ιόνιο, όπως έκανε γνωστό ο εκπρόσωπος του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών, Χαμί Ακσόι.

«Στον Έλληνα Πρέσβη υπενθύμισαν την απόφαση της τουρκικής Εθνοσυνέλευσης για το casus belli», είπε χαρακτηριστικά.

Η Τουρκία προφανώς και δεν συμμερίζεται την άποψη του κ. Βενιζέλου ότι η ελληνική κυβέρνηση, με την τμηματική επέκταση που εξήγγειλε, αποδέχεται το τουρκικό επιχείρημα περί «ειδικών συνθηκών».

Ήταν μάλιστα «τουλάχιστον ατυχής», όπως μας επισήμαναν άνθρωποι με βαθιά γνώση της γεωπολιτικής, «η βιασύνη του υπουργού Εξωτερικών του Αντώνη Σαμαρά να καταλογίσει στην κυβέρνηση αποδοχή τουρκικής θέσης» και «ευτυχώς», όπως μας τόνισαν, η τουρκική παρορμητικότητα υπήρξε μεγαλύτερη, με αποτέλεσμα το «δώρο» του Ευάγγελου Βενιζέλου στην Άγκυρα να μη φτάσει εγκαίρως, υπερισχύοντας η αλαζονεία του casus belli.

«Βεβαίως», όπως σχολίασαν οι ίδιοι κύκλοι, «η βιασύνη του Ευάγγελου Βενιζέλου είναι γνωστή και πάντα καταλήγει εις βάρος του. Μικρό το κακό, αρκεί να το πληρώνει ο ίδιος και όχι ο τόπος».

Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι Ευάγγελος Βενιζέλος και Μεβλούτ Τσαβούσογλου συμφωνούν σε κάτι. Αμφότεροι κατηγόρησαν την ελληνική κυβέρνηση για δημαγωγία.

«Η Ελλάδα κάνει τέτοιου είδους δηλώσεις για να προκαλέσει ένταση ή για λαϊκισμό. Για εκείνους ο λαϊκισμός προηγείται πάντοτε των πραγματικοτήτων», είπε ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών.

«Τέτοιες κινήσεις που απασχολούν την εθνική πολιτική επί σαράντα πέντε χρόνια ούτε εξαγγέλλονται υπό τέτοιες ενδοκυβερνητικές συνθήκες, ούτε, πολύ περισσότερο, γίνονται έτσι, ως επικοινωνιακό αντίβαρο», είπε ο Ευάγγελος Βενιζέλος. Εντυπωσιακή ταύτιση απόψεων, δεν συμφωνείτε;

Απτόητη η Ελλάδα

Στην τουρκική απειλή πολέμου η απάντηση της Αθήνας ήταν άμεση. Ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών, Αλέξανδρος Γεννηματάς, διαμήνυσε ότι «η επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης αποτελεί νόμιμο και αναφαίρετο κυριαρχικό δικαίωμα της Ελλάδος, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.

»Η σχετική απόφαση για επέκταση εναπόκειται αποκλειστικά στην Ελλάδα, η οποία έχει το δικαίωμα να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα όποτε και όπως η ίδια κρίνει.

»Το δικαίωμα αυτό ισχύει απαρεγκλίτως και δεν τίθεται υπό αμφισβήτηση ή υπό διαπραγμάτευση με τρίτους. Το αυτό ισχύει ασφαλώς για όλη την επικράτεια.

»Αυθαίρετες ερμηνείες του διεθνούς δικαίου και απειλές βίας από την πλευρά της Τουρκίας, όπως και η αμφισβήτηση των νομίμων δικαιωμάτων της χώρας μας, ούτε αλλάζουν το γεγονός αυτό, αλλά ούτε συμβάλλουν στις σχέσεις καλής γειτονίας».

Ναυμαχίες

Οι Τούρκοι είχαν αποφασίσει να κλιμακώσουν την ένταση από τις 17 Οκτωβρίου, όταν έστειλαν το «Μπαρμπαρός» στα Οικόπεδα 4 και 5 της κυπριακής ΑΟΖ.

Με εντολή του πρωθυπουργού, ο οποίος βρισκόταν στις Βρυξέλλες και μόλις είχε αναλάβει το υπουργείο Εξωτερικών, κατέπλευσε στην περιοχή η φρεγάτα «Νικηφόρος Φωκάς», με τέσσερα αμερικανικά αντιτορπιλικά «πλάτη».

Στις 18 Οκτωβρίου το πρωί οι Τούρκοι προσπάθησαν να στήσουν πολεμική ατμόσφαιρα με δημοσιεύματα και στη συνέχεια διέδωσαν ψευδή είδηση περί θερμού επεισοδίου.

Τελικά το «Μπαρμπαρός» ανέκρουσε πρύμναν. Στις 19 Οκτωβρίου, ο υπουργός Ενέργειας της Τουρκίας, Φατίχ Ντονμέζ, για να δικαιολογήσει κάπως την αποτυχημένη πειρατική τους απόπειρα, διαβεβαίωσε την τουρκική κοινή γνώμη ότι «το Μπαρμπαρός θα συνεχίσει τα καθήκοντά του στη Μεσόγειο».

Στις 20 Οκτωβρίου, στην τελετή παράδοσης παραλαβής του υπουργείου Εξωτερικών, ο Νίκος Κοτζιάς ανακοίνωσε ενώπιον του Αλέξη Τσίπρα την τμηματική επέκταση του συνόλου των χωρικών μας υδάτων, αρχής γενομένης από το Ιόνιο.

Στην Άγκυρα επικράτησε ταραχή. Συνέδεσαν τα γεγονότα και κατέληξαν στο εξής συμπέρασμα.

«Οι Έλληνες είναι αποφασισμένοι να κυριαρχήσουν στις θάλασσες, πρέπει να τους σταματήσουμε».

Αρχικά έβαλαν τον γνωστό σύμβουλο του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, τον περιβόητο Γιγίτ Μπουλούτ, να πει ότι Ελλάδα, Ελληνοκύπριοι και Ισραήλ επιδιώκουν ένα «βρώμικο παιχνίδι» στη Μεσόγειο, νομίζοντας ότι έχουν πίσω τους και τους «μεγάλους αδελφούς», τονίζοντας ότι η Ελλάδα γίνεται ξανά όργανο της ιμπεριαλιστικής τάξης.

Ασθμαίνοντας παρενέβη και ο Τούρκος υπουργός Άμυνας, Χουλουσί Ακάρ, για να απειλήσει εκ μέρους της κυβέρνησής του πως «όλοι πρέπει να γνωρίζουν ότι κανένα έργο στο Αιγαίο ή στη Μεσόγειο, στο οποίο δεν συμμετέχει, περιλαμβάνεται η Τουρκία και η Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου, δεν έχει την ευκαιρία να επιβιώσει».

Μην βλέποντας κανείς να «πτοείται» από τα «τελεσίγραφά» τους, έθεσαν «αιτία πολέμου» στον Έλληνα Πρέσβη, αλλά και πάλι η Ελλάδα δεν έδειξε να «ταράζεται».

Η στάση της Δύσης

Απαντώντας ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ σε ερώτηση για την πρόθεση της Ελλάδας να επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη της, δήλωσε ότι «η πολιτική μας για τα θέματα αυτά δεν έχει αλλάξει: η Τουρκία και η Ελλάδα έχουν εδώ και καιρό εδραιωμένες διπλωματικές οδούς για την αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων.

»Ως αρχή, οι Ηνωμένες Πολιτείες υποστηρίζουν την κυριαρχία των χωρών της περιοχής, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας και της Τουρκίας».

Αυτή η στάση θεωρήθηκε ως «ουδετερότητα» από όσους παραβλέπουν ότι επειδή οι ΗΠΑ δεν έχουν υπογράψει τη Σύμβαση του Μοντέγκο Μπέι, οπότε λάθος ερωτήθηκαν δημόσια, δεν μπορούσαν να δώσουν άλλη απάντηση.

Από την άλλη, η Ευρωπαϊκή Ένωση παραμένει προσηλωμένη στις σχέσεις καλής γειτονίας και στον σεβασμό των διεθνών συμφωνιών, δήλωσε στο Euractiv.com εκπρόσωπος της ΕΕ, όπου «σεβασμός των διεθνών συμφωνιών» αφορά τη Συνθήκη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, βάσει της οποίας η επέκταση αυτή μπορεί να γίνει, ενώ η αναφορά στις «σχέσεις καλής γειτονίας» αποτελεί μομφή προς τις θέσεις της Τουρκίας, η οποία θεωρεί αιτία πολέμου οποιαδήποτε επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων.

Στη Βουλή η αιγιαλίτιδα

Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, σε σύσκεψη την Τρίτη στο υπουργείο Εξωτερικών υπό τον Αλέξη Τσίπρα, συζητήθηκε το θέμα της σταδιακής επέκτασης της αιγιαλίτιδας ζώνης, αρχής γενομένης από το Ιόνιο. Ειδικότερα, αποφασίστηκε να εξεταστεί πώς θα γίνει ενημέρωση και διάλογος με τα πολιτικά κόμματα για την πρόθεση της κυβέρνησης να προχωρήσει συντεταγμένα στην άσκηση του κυριαρχικού δικαιώματος της χώρας, ενώ θα εξεταστεί η σύγκληση του ΕΣΕΠ, ενδεχομένως και σε διευρυμένη σύνθεση.

Όπως σημείωσαν διπλωματικές πηγές, ο πρωθυπουργός έδωσε εντολή η διαδικασία να μην προχωρήσει με Προεδρικό Διάταγμα, όπως είχε ανακοινώσει ο Νίκος Κοτζιάς, αλλά με την κατάθεση σχετικού νομοσχεδίου στη Βουλή. Όπως έγινε ακόμα γνωστό, ο πρωθυπουργός αποφάσισε τη σύγκληση του Επιστημονικού Συμβουλίου του υπουργείου Εξωτερικών προκειμένου να συζητηθούν οι πτυχές του θέματος.