Ευρώπη ώρα μηδέν: Διελκυστίνδα τρόμου για τον πόλεμο της λιτότητας

Εάν η διακήρυξη του Σουμάν στα μέσα του περασμένου αιώνα αποτέλεσε την πρώτη αποτύπωση ενός κοινού ευρωπαϊκού οράματος, εξήντα έξι χρόνια μετά μία άτυπη Σύνοδος Κορυφής στη Μπρατισλάβα της Σλοβακίας καλείται να αποφασίσει κατά πόσο θα μπει ταφόπλακα στο ευρωπαϊκό όραμα.

Κατά πόσο θα ενισχυθούν με γεωμετρική πρόοδο οι φυγόκεντρες δυνάμεις που αναπτύσσονται στο εσωτερικό της ή μέσα από μία αλλαγή ρότας θα επιχειρηθεί να κερδιθεί το χαμένο έδαφος των τελευταίων ετών και να ανακάμψει η Γηραιά Ήπειρος στις λησμονημένες αξίες της κοινωνικής ανάπτυξης και ευημερίας.

Κάτι λιγότερο από δύο χρόνια μετά την εκλογή του Αλέξη Τσίπρα στο τιμόνι της χώρας, οι αρχικές “αυταπάτες” για αλλαγή συσχετισμών στην Ευρώπη που οδήγησαν στην επώδυνη συμφωνία του Ιουλίου του 2015, με αργά αλλά σταθερά βήματα μοιάζουν να αποκτούν σάρκα και οστά.

Για πρώτη φορά μία Σύνοδος Κορυφής της ΕΕ διεξάγεται σε τόσο ηλεκτρισμένο, σχεδόν ναρκοθετημένο έδαφος.

Οι ηγέτες της ΕΕ, επί της ουσίας διχασμένοι στα στρατόπεδα του Βερολίνου και των ανατολικών δορυφόρων του και του μεσογειακού “προβληματικού” Νότου καλούνται να λάβουν αποφάσεις για το μέλλον της Ευρώπης στη βαριά σκιά του Brexit, το οποίο αποτέλεσε θρυαλλίδα εξελίξεων στη διελκυστίνδα της λιτότητας απέναντι στην ανάπτυξη και την κοινωνική δικαιοσύνη.

Στο κυβερνητικό επιτελείο παρατηρούν προσεκτικά όλες τις καταιγιστικές εξελίξεις στην ευρωπαϊκή σκακιέρα, οι οποίες μάλιστα έχουν ενταθεί σε πρωτόγνωρο επίπεδο μετά την Ευρωμεσογειακή Σύνοδο κατόπιν πρωτοβουλίας του Αλέξη Τσίπρα.

Η θετική έκβαση των τριών κορυφαίων συναντήσεων (Διάσκεψη για την Ασφάλεια και την Σταθερότητα που συγκάλεσε ο Υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς, το Med Group και η Συνάντηση στην Αθήνα των Σοσιαλιστών Υπουργών Ευρωπαϊκών Υποθέσεων) που έλαβαν χώρα την περασμένη εβδομάδα στην Ελλάδα έχουν σημάνει συναγερμό στη βόρεια Ευρώπη και το Βερολίνο.

Την ίδια ώρα πάντως, τόσο οι προτάσεις του επικεφαλής της Κομισιόν, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, ο οποίος κινήθηκε σχεδόν στο μοτίβο της… δίκαιης ανάπτυξης της ΔΕΘ και της Διακήρυξης των Αθηνών, όσο και τα αλλεπάλληλα γερμανικά δημοσιεύματα – που εκθέτουν τον εγχώριο Τύπο που ασχολήθηκε επιδερμικά με το θέμα προς εξυπηρέτηση πολιτικών σκοπιμοτήτων – για την διπλωματική απομόνωση του Βερολίνου και την επίδειξη ισχύος από τους Τσίπρα, Ολάντ και Ρέντσι μονάχα απαρατήρητα δεν έχουν περάσει από τους κυβερνητικούς αξιωματούχους στην Ηρώδου Αττικού.

Συγκρατημένα χαμόγελα σκόρπισε στο Μαξίμου η τοποθέτηση του ισχυρού άνδρα της Κομισιόν ενώπιον του Ευρωκοινοβουλίου, καθώς η «ευφυής ευελιξία» στην εφαρμογή του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, η δέσμευση της Επιτροπής να κάνει πρώτη προτεραιότητά της την αντιμετώπιση της φτώχειας, της ανεργίας και της φοροδιαφυγής, η προώθηση μίας πιο κοινωνικής ατζέντας, η ανακοίνωση για τον διπλασιασμού των πόρων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων και η ανάγκη για αλληλεγγύη και δίκαιη κατανομή των βαρών της προσφυγικής κρίσης ανάμεσα στα κράτη μέλη αποτελούν επί της ουσίας την ατζέντα της Ευρωμεσογειακής Συνόδου.

Προς την ίδια κατεύθυνση αναφορικά με την οικονομική πολιτική της Ευρώπης πιέζει εξάλλου και η ΕΚΤ του Μάριο Ντράγκι που για πρώτη φορά αμφισβήτησε ευθέως τη μονεταριστική πολιτική του Βερολίνου και προέκρινε την κοινωνική ατζέντα για την στήριξη των αδυνάμων.

Στο ίδιο μήκος κύματος και ο αμερικανικός παράγοντας, με την ηχηρή παρέμβαση του Τζακ Λιου υπέρ της ανάπτυξης και τον τερματισμό της λιτότητας να αποτελεί σαφές μήνυμα στο Βερολίνο και επί της ουσίας τον Γερμανό ομόλογό του, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε.

«Η αντιπαράθεση ανάμεσα σε λιτότητα και ανάπτυξη τελείωσε. Αυτή την στιγμή όλοι συμφωνούν ότι πρέπει να υποστηριχθεί η ανάπτυξη» σημείωσε χαρακτηριστικά ο Αμερικανός υπουργός Οικονομικών στην ιταλική La Stampa.

Όλες αυτές οι παρεμβάσεις αποτελούν μία de facto δικαίωση της ρητορικής του Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος από “μαύρο πρόβατο” της Ευρώπης βλέπει τα επιχειρήματα που έχει επιστρατεύσει εδώ και δύο χρόνια να “κοσμούν” πλέον τις φαρέτρες των – όχι και τόσο αριστερών για να είμαστε ειλικρινείς – Γιούνκερ, Λιου, Ντράγκι.

Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνει πως τα όσα ισχυρίζεται η ελληνική κυβέρνηση δεν αποτελούν κάποιο κατάλοιπο της αριστερής ιδεολογίας αλλά την κοινή λογική για την επιστροφή στην ανάπτυξη και τον τερματισμό της λιτότητας που ως σαράκι τρώει τα σωθικά της Ευρώπης.

Παράλληλα, στους εν δυνάμει συμμάχους για την αλλαγή ρότας της ΕΕ λογίζονται και οι προοδευτικές δυνάμεις των Ευρωπαίων Σοσιαλδημοκρατών, με τους οποίους ο Έλληνας πρωθυπουργός συντηρεί το “φλερτ”. Ενδεικτική είναι η ριζοσπαστική τοποθέτηση του Αυστριακού Καγκελαρίου, Κρίστιαν Κερν, οποίος ζήτησε τον τερματισμό της λιτότητας.

Τούτων δοθέντων, συνεργάτες του Αλέξη Τσίπρα εκτιμούν πως ο Έλληνας πρωθυπουργός για πρώτη φορά μεταβαίνει τόσο ενισχυμένος σε μία Σύνοδο Κορυφής, που εκλαμβάνεται ως το πρώτο και σημαντικότερο κρας τεστ των νέων ισορροπιών που διαμορφώνονται στην Ευρώπη.

Παράλληλα, από το περιβάλλον του πρωθυπουργού υπογραμμίζουν πως δεν είναι στις προθέσεις των χωρών της Μεσογείου μια διαιρεμένη Ευρώπη ή η δημιουργία ενός λόμπι κρατών που θα κινούνται εναντίον κάποιων άλλων, αλλά η αποκατάσταση και ενίσχυση της ενότητας και της δημοκρατίας στο πλαίσιο της Ε.Ε.

Ωστόσο, ουδείς τρέφει φρούδες ελπίδες πως αυτό μπορεί να γίνει χωρίς συγκρούσεις και σκληρή αντιπαράθεση εντός του ευρωπαϊκού κεκτημένου, ενώ σε ρόλο αγνώστου “χ” βρίσκεται η επίδραση που θα έχουν στο όλο εγχείρημα του Νότου τα σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι χώρες αυτές στο εσωτερικό τους.

Ουδείς πάντως στο κυβερνητικό επιτελείο παραγνωρίζει πως οβιδιακές αλλαγές από τη μία μέρα στην άλλη αποτελούν όνειρο θερινής νυκτός.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το θέμα παρουσιάζει η ανάλυση του γεωπολιτικού ινστιτούτου Stratfor που απηχεί τις θέσεις της Ουάσιγκτον, η οποία κυκλοφόρησε στα μέσα του Αυγούστου και ασχολήθηκε εκτενώς με την Ευρωμεσογειακή Σύνοδο και την επικείμενη σύγκρουση με το Βερολίνο.

Σε αυτήν τονίζεται πως “στη Μπρατισλάβα, τα μέλη της ΕΕ μπορεί να συζητήσουν για τα μέτρα αντιμετώπισης της τρομοκρατίας, ίσως ακόμη και για την καταπολέμηση της ανεργίας, αλλά οποιαδήποτε ουσιαστική αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η Ευρωπαϊκή Ένωση και στις προτεραιότητές της είναι κάτι δύσκολο να συμβεί. Αντ ‘αυτού, η νότια Ευρώπη μπορεί να ελπίζει μέσα στο επόμενο έτος για μικρές τακτικές νίκες, ο αντίκτυπος των οποίων στην αρχή τουλάχιστον θα είναι περιορισμένος”.