Ανάσα στην Ελλάδα από την Κομισιόν με αναθεώρηση του ασύλου – Τι προβλέπει

Τη συζήτηση για τη μελλοντική αναθεώρηση του Κανονισμού του Δουβλίνου άνοιξε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Οι εκπρόσωποι της Επιτροπής ξεκαθάρισαν πως κανένας αιτών άσυλο δεν θα επιστραφεί στην Τουρκία εάν δεν έχει πρώτα ασκήσει πλήρως τα δικαιώματά του ως προς τη διαδικασία ασύλου στην Ελλάδα, δηλαδή θα έχει ολοκληρωθεί η εξατομικευμένη εξέταση του αιτήματός του στην Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένης ενδεχόμενης έφεσης. Επίσης θα πρέπει υπάρχει η εγγύηση ότι έχει ήδη λάβει ή θα λάβει καθεστώς προστασίας στην Τουρκία.

H Επιτροπή παρουσίασε τις εναλλακτικές που προτείνει για ένα πιο “δίκαιο και βιώσιμο” σύστημα κατανομής αιτούντων άσυλο μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ.

Η πρώτη εναλλακτική επιλογή που προτείνει, αφορά τη διατήρηση των ισχυόντων κριτηρίων του Δουβλίνου αλλά με την προσθήκη ενός μηχανισμού “μετεγκατάστασης έκτακτης ανάγκης” που θα ενεργοποιείται σε ειδικές περιπτώσεις, όταν δηλαδή ένα κράτος-μέλος υφίσταται “δυσανάλογη πίεση”. Κοινώς, ένα κράτος σαν τη χώρα μας.

Η δεύτερη εναλλακτική επιλογή προτείνει τη μετάβαση σ’ ένα νέο σύστημα κατανομής αιτούντων άσυλο μόνιμου χαρακτήρα βασισμένο σε κριτήρια όπως είναι “το μέγεθος, ο πλούτος και η ικανότητα απορρόφησης του κάθε κράτους-μέλους”.

“Η ευθύνη δεν θα συνδέεται πλέον με το σημείο της πρώτης εισόδου”, αναφέρει η ανακοίνωση της Επιτροπής για τη δεύτερη εναλλακτική επιλογή, προσθέτοντας ότι διαφορετικές παραλλαγές αυτής της επιλογής είναι δυνατές, ανάλογα με το πόση ευθύνη επιθυμούν τα κράτη-μέλη να αναλάβει κράτος το οποίο θα δέχεται την αίτηση.

Επιπλέον η Επιτροπή, στην ανακοίνωσή της κάνει αναφορά σε μια “μακροπρόθεσμη προοπτική” κατά την οποία θα εξεταστεί η “δυνατότητα μεταβίβασης της ευθύνης για την επεξεργασία των αιτήσεων ασύλου από το εθνικό στο ευρωπαϊκό επίπεδο”.

Στο πλαίσιο των σημερινών προτάσεων η Επιτροπή εκφράζει, επίσης, την πρόθεσή της να προτείνει μέτρα πρόληψης των δευτερογενών μετακινήσεων εντός της ΕΕ που θα διασφαλίζουν τη μη “κατάχρηση” του νέου συστήματος και τη “μείωση” των παραγόντων που κάνουν ένα μικρό αριθμό κρατών-μελών πιο “ελκυστικά”.

Ως εκ τούτου, η Επιτροπή, αναφέρει πως “θα μπορούσε να προτείνει μέτρα για την αποθάρρυνση και την επιβολή κυρώσεων σε περίπτωση παράτυπων δευτερογενών μετακινήσεων”. Ειδικότερα, ορισμένα δικαιώματα θα μπορούσαν να εξαρτώνται από την “καταγραφή, τη λήψη δακτυλικών αποτυπωμάτων και την παραμονή στη χώρα της ΕΕ του αιτούντος”.

Η Κομισιόν αναφέρει πως θα εργαστεί σε μια σειρά μέτρων “ενίσχυσης της νόμιμης μετανάστευσης στην Ευρώπη” και “πολιτικών ένταξης”. Μεταξύ αυτών των μέτρων περιλαμβάνονται ένα πιο “δομημένο” σύστημα επανεγκατάστασης και η αναθεώρηση της ευρωπαϊκής οδηγίας για τη Μπλε Κάρτα με πιο “ευέλικτους όρους εισδοχής”.

Αναλυτικά, τι ισχύει και τι αλλάζει:

ΟΔΗΓΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΑΣΥΛΟΥ: θεσπίζει κοινά πρότυπα για τις διασφαλίσεις και εγγυήσεις πρόσβασης σε μια δίκαιη και αποτελεσματική διαδικασία ασύλου.

ΟΔΗΓΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΥΠΟΔΟΧΗΣ: θεσπίζει ελάχιστα κοινά πρότυπα για τις συνθήκες διαβίωσης των αιτούντων άσυλο και προβλέπει την πρόσβαση των αιτούντων σε στέγη, τροφή, απασχόληση και υγειονομική περίθαλψη.

ΟΔΗΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ: θεσπίζει κοινά κριτήρια για τη χορήγηση διεθνούς προστασίας και προβλέπει ένα σύνολο δικαιωμάτων για τους δικαιούχους της εν λόγω προστασίας (άδεια διαμονής, ταξιδιωτικά έγγραφα, πρόσβαση στην απασχόληση και την εκπαίδευση, κοινωνική αρωγή και υγειονομική περίθαλψη).

ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ EURODAC: θεσπίζει μια ευρωπαϊκή βάση δεδομένων δακτυλικών αποτυπωμάτων για το άσυλο. Όταν κάποιος υποβάλλει αίτηση ασύλου, οπουδήποτε και αν βρίσκεται στην ΕΕ, τα δακτυλικά του αποτυπώματα διαβιβάζονται στο κεντρικό σύστημα EURODAC.

ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΔΟΥΒΛΙΝΟΥ: ορίζει ποιο κράτος μέλος είναι αρμόδιο για την εξέταση μιας δεδομένης αίτησης ασύλου.

Πώς θα αλλάξει το Δουβλίνο

Σύμφωνα με τους κανόνες του Δουβλίνου, η χώρα άφιξης, στις πλείστες των περιπτώσεων, καθίσταται αρμόδια για την αίτηση χορήγησης ασύλου.

Η καταχώριση της συντριπτικής πλειονότητας των αφίξεων διενεργείται επί του παρόντος σε λίγα μόνο κράτη μέλη (π.χ. Ελλάδα και Ιταλία), ασκώντας τεράστια πίεση στα συστήματα ασύλου των παραπάνω χωρών πρώτης εισόδου. Αυτό δεν αποτελεί δίκαιη κατανομή αρμοδιοτήτων.

Για τη μακροπρόθεσμη αντιμετώπιση των εγγενών αδυναμιών του συστήματος του Δουβλίνου, η Επιτροπή θα υποβάλει πρόταση μεταρρύθμισης του συστήματος, είτε με τον εξορθολογισμό και τη συμπλήρωσή του με έναν διορθωτικό μηχανισμό ισότιμης αντιμετώπισης είτε με τη μετάβαση σε ένα νέο σύστημα που θα βασίζεται σε μια κλείδα κατανομής.

Επιλογή 1: Διορθωτικός μηχανισμός ισότιμης αντιμετώπισης

Με την εν λόγω επιλογή διατηρούνται τα ισχύοντα κριτήρια κατανομής της αρμοδιότητας, τα οποία όμως συμπληρώνονται από έναν δομικό μηχανισμό επείγουσας μετεγκατάστασης και ανακατανομής ο οποίος θα ενεργοποιείται σε συγκεκριμένες περιστάσεις όταν ένα κράτος μέλος αντιμετωπίζει δυσανάλογα μεγάλη πίεση.

Επιλογή 2: Νέο σύστημα κατανομής των αιτήσεων χορήγησης ασύλου

Με την εν λόγω επιλογή θεσπίζεται ένα νέο σύστημα κατανομής των αιτούντων άσυλο στα κράτη μέλη επί τη βάσει μιας μόνιμης κλείδας κατανομής που θα ανταποκρίνεται στο σχετικό μέγεθος, τον πλούτο και τη δυνατότητα απορρόφησης κάθε κράτους μέλους. Η αρμοδιότητα δεν θα συνδέεται πλέον με το σημείο πρώτης εισόδου. Διάφορες παραλλαγές αυτής της επιλογής είναι δυνατές –η ανάθεση μεγαλύτερης ή μικρότερης αρμοδιότητας στο κράτος μέλος όπου υποβάλλεται η αίτηση ώστε να εξακριβώνεται κατά πόσο εφαρμόζονται τα πρωταρχικά κριτήρια.

Μακροπρόθεσμη προοπτική

Μακροπρόθεσμα θα μπορούσε να εξεταστεί η δυνατότητα μεταβίβασης της αρμοδιότητας επεξεργασίας των αιτήσεων χορήγησης ασύλου από το εθνικό επίπεδο στο επίπεδο της ΕΕ. Αυτό θα απαιτήσει μείζονα θεσμική μεταρρύθμιση και σημαντικούς πόρους και, επομένως, είναι δύσκολο να προβλεφθεί βραχυπρόθεσμα ή μεσοπρόθεσμα.