Τα 5 σημεία που απειλούν τη συμφωνία E.E – Τουρκίας για το προσφυγικό

Από την πρώτη στιγμή που οι ηγέτες της ΕΕ και της Τουρκίας κατέληξαν στη συμφωνία για την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης, ήταν σαφές πως η εφαρμογή της αποτελεί μία τεράστια πρόκληση.

Ομως, το νέο τρομοκρατικό χτύπημα που ξύπνησε τον φόβο στην Ευρώπη, κάνει τα πράγματα ακόμη πιο δύσκολα. Ο Απρίλιος θα είναι ο κρίσιμος μήνας, καθώς θα ξεκαθαρίσουν πολλά, τόσο στο πεδίο της εφαρμογής όσων προβλέπει η συμφωνία- με την Ελλάδα να δέχεται το μεγαλύτερο βάρος αυτών- όσο και για τις διαθέσεις των χωρών της ΕΕ να παραμείνουν πιστές στο πρόγραμμα μετεγκατάστασης.

Και βέβαια, θα φανεί το αν η Τουρκία θα επιταχύνει τελικά τις διαδικασίες για να καταστεί δυνατή η επαναπροώθηση προσφύγων και μεταναστών από την Ελλάδα προς τη γειτονική χώρα.

Με βάση αυτά τα δεδομένα, το Politico ξεχώρισε τα πέντε σημεία- κλειδιά που θα κρίνουν αν θα επιτύχει ή αν θα καταρρεύσει η συμφωνία για την προσφυγική κρίση:

1. Ανησυχία για την ασφάλεια
Μετά από την τρομοκρατική επίθεση στις Βρυξέλλες, η Πολωνία έκλεισε την πόρτα της για τους πρόσφυγες. Θα μπορούσαν να ακολουθήσουν κι άλλες χώρες.

Οι διπλωμάτες φοβούνται ότι οι χώρες που δεν ήθελαν από την αρχή να αποτελέσουν μέρος του πλάνου μετεγκατάστασης για 160.000 πρόσφυγες σε όλη την Ευρώπη θα επικαλεστούν την τρομοκρατική απειλή ως δικαιολογία για να κάνουν πίσω.

Οι ίδιες πηγές αναφέρουν ότι κάποιες χώρες μπορεί να ενισχύσουν τους ελέγχους σε πρόσφυγες, εξαιτίας των ανησυχιών για την ασφάλεια, κάνοντας όλη τη διαδικασία μετεγκατάστασης ακόμη πιο αργή από ό,τι ήδη είναι. Αν βρεθούν πρόσφυγες που θα συνδεθούν με τις τρομοκρατικές επιθέσεις, τότε η συμφωνία θα κινδυνεύει ακόμη περισσότερο.

Εκτός αν συμβεί κάποια άλλη τρομοκρατική επίθεση, έως τα μέσα Απριλίου θα είναι σαφές αν υπάρχουν χώρες που είναι πλέον περισσότερο απρόθυμες να υποδεχθούν πρόσφυγες.

2. Οι μεταναστευτικές ροές
Αυτό είναι το βασικότερο ζήτημα για την ΕΕ. Αν οι μεταναστευτικές ροές παραμείνουν υψηλές τις επόμενες εβδομάδες, τότε ουσιαστικά η συμφωνία είναι «νεκρή».

Υπάρχει σχετική αναφορά στην κοινή δήλωση ΕΕ-Τουρκίας, που το θέτει ξεκάθαρα αυτό. Αν ο αριθμός των Σύρων που επιστρέφουν στην Τουρκία ξεπεράσει τις 72.000, τότε η συμφωνία θα έχει παραβιαστεί. Πρόκειται για ένα σημείο πίεσης, προκειμένου οι Τούρκοι να κρατήσουν τα σύνορά τους κλειστά, όπως εξηγεί διπλωμάτης.

Στα τέλη Απριλίου θα υπάρχει σαφής εικόνα για το αν η συμφωνία έφερε μείωση των προσφυγικών ροών. Η προηγούμενη Πέμπτη ήταν η πρώτη ημέρα, από το ξέσπασμα της κρίσης, κατά την οποία δεν έφτασε κανένας πρόσφυγας στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία της ελληνικής κυβέρνησης. Ομως, αξιωματούχοι σχολιάζουν ότι ίσως η μείωση να αποτελεί εξαίρεση εξαιτίας της κακοκαιρίας.

3. Η απελευθέρωση της βίζας
Είναι το σημαντικότερο σημείο για τους Τούρκους. Η συμφωνία αναφέρει ότι από τα τέλη Ιουνίου οι Τούρκοι πολίτες δεν θα χρειάζονται βίζα για να ταξιδέψουν στην ΕΕ «με την προϋπόθεση ότι έχουν ικανοποιηθεί όλες οι προϋποθέσεις».

Αυτό ευκολότερα λέγεται, παρά γίνεται. Από τις 72 προϋποθέσεις, η Αγκυρα έχει εκπληρώσει τις 37. Από εκείνες που απομένουν, οι 12 δεν έχουν εκπληρωθεί ή αυτό έχει γίνει εν μέρει, ενώ υπό επεξεργασία βρίσκονται οι υπόλοιπες.

Απαιτήθηκαν χρόνια προκειμένου η Αγκυρα να εφαρμόσει τους πρώτους 37 όρους, οπότε «δεν πιστεύουμε ότι η Τουρκία θα καταφέρει να υλοποιήσει τις υπόλοιπες προϋποθέσεις μέσα σε μερικές εβδομάδες», ανέφερε η Αλεξάντρα Στιγκλμάγιερ, υψηλόβαθμη αναλύτρια του European Stability Initiative. «Είμαι σίγουρη ότι αν η Τουρκία δεν εξασφαλίσει την απελευθέρωση της βίζα, τότε η συμφωνία θα ακυρωθεί ή η εφαρμογή της θα καθυστερήσει», πρόσθεσε.

Αν έως τα τέλη Μαΐου δεν καταφέρει η Τουρκία να καλύψει τις προϋποθέσεις, τότε η συμφωνία απειλείται.

4. O «άθλος» της Ελλάδας
Περίπου 4.000 άτομα θα χρειαστούν για το χειρισμό των διαδικαστικών ζητημάτων της συμφωνίας. Περίπου 2.500 από αυτούς θα έρθουν από χώρες- μέλη της ΕΕ, σύμφωνα με την Κομισιόν.

Οι επιτροπές θα πρέπει να επεξεργάζονται τα αιτήματα για άσυλο και τις όποιες εφέσεις γρήγορα. Τα hotspot έχουν μετατραπεί σε κέντρα κράτησης, για τους μετανάστες που θα επιστρέψουν στην Τουρκία. Η Αθήνα και η Αγκυρα πρέπει γρήγορα να κάνουν αλλαγές στη νομοθεσία, για να γίνει η η συμφωνία απόλυτα νόμιμη. Η επιστροφή των Σύρων στην Τουρκία και η μετεγκατάστασή τους υποτίθεται ότι θα ξεκινήσουν στις 4 Απριλίου.

Οι επόμενες εβδομάδες θα δείξουν αν η Αθήνα θα τα καταφέρει ή θα καταρρεύσει υπό το βάρος του προσφυγικού. Ηδη έχουν σημειωθεί διαμαρτυρίες σε κάποια από τα κέντρα κράτησης. Μετά από τις 4 Απριλίου θα ξεκαθαρίσει το αν λειτουργεί η επαναπροώθηση και μετεγκατάσταση των Σύρων.

5. Νομικές προκλήσεις
Πολλές νομικές πτυχές δεν έχουν ξεκαθαριστεί ακόμη, μεταξύ άλλων να αναγνωρίσει η Ελλάδα την Τουρκία ως ασφαλή τρίτη χώρα, βασικό ζήτημα για να σταλούν εκεί πρόσφυγες. Μέχρι να γίνει αυτό, τα αιτήματα για άσυλο, που γίνονται από τις 20 Μαρτίου και μετά, δεν θα κριθούν. Ανθρωπιστικές οργανώσεις έχουν ήδη αναστείλει τη δράση τους στα ελληνικά νησιά, διαμαρτυρόμενες για το γεγονός ότι τα κέντρα καταγραφής μετατρέπονται σε κέντρα κράτησης.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, αν η Ελλάδα δεν αλλάξει τη νομοθεσία της και η Τουρκία συνεχίσει να καθυστερεί τη χορήγηση πλήρους προστασίας για τους μη Σύρους, τότε αυτό θα είναι ένα ακόμη σημάδι ότι η συμφωνία είναι προβληματική. Αξιωματούχοι της ΕΕ ελπίζουν πως το μήνυμα ότι οι μετανάστες επαναπροωθούνται θα είναι αρκετό προκειμένου να αποθαρρυνθούν οι νέες αφίξεις, έως το τέλος του Απριλίου.