Financial Times: Ο Βαρουφάκης συνεχίζει να “σαγηνεύει” τα διεθνή ΜΜΕ

Οι Financial Times δημοσιεύουν εκτενές άρθρο του Πίτερ Σπίγκελ που αποδεικνύει πως τα διεθνή ΜΜΕ εξακολουθούν να παίρνουν πολύ σοβαρά τις τοποθετήσεις του τέως Υπουργού Οικονομικών.

”Τους πέντε μήνες που κάλυψα τη σύντομη αλλά «εύφλεκτη» θητεία του ως υπουργoύ Οικονομικών της Ελλάδας, βρήκα κάτι το συνειδητά κινηματογραφικό στο Γιάνη Βαρουφάκη.

To αντισυμβατικό ντύσιμο, που συμπλήρωνε το απαραίτητο δερμάτινο σακάκι, φαίνονταν κάπως επιτηδευμένο. Οι αφίξεις στις συναντήσεις των υπουργών με τη μοτοσυκλέτα, κάπως χορογραφημένες. Ο έξυπνος τρόπος έκφρασής του, κάπως προβαρισμένος. Ήταν σαν να πρωταγωνιστούσε μόνιμα σε μια ταινία που έφερε το όνομά του για τίτλο.

Γι’ αυτό το λόγο δε μου κάνει καμία εντύπωση όταν ο Βαρουφάκης, μια περιέργως ζεστή αθηναϊκή μέρα, μπαίνει στο Εστιατόριο 17 με ένα ανοιχτόχρωμο κόκκινο φουλάρι τυλιγμένο κομψά γύρω από το λαιμό του. Σίγουρα δεν το χρειάζεται για να ζεσταθεί. Αυτό το φουλάρι, ωστόσο, εξισορροπεί θεατρικά την παιχνιδιάρικη ανεμελιά του κράνους της μοτοσυκλέτας που είναι περασμένο στο αριστερό του μπράτσο καθώς δρασκελίζει προς τα μέσα, πειράζοντας επίτηδες το μεταλλικό του smartphone.

Για να είμαι δίκαιος, ούτε ο Βαρουφάκης φαίνεται σίγουρος για μένα. Ίσως έχει να κάνει με τις κακεντρεχείς παρατηρήσεις που μου απηύθυνε στο Twitter (κάποτε χαρακτήρισε τους «αμφίβολους ισχυρισμούς» που εξέφρασα σε μια έκθεση, «σχετικά απρεπείς») ή με τον περιφρονητικό τρόπο με τον οποίο απαντούσε στις ερωτήσεις μου στις συνεντεύξεις τύπου ή με τις επικρίσεις στα ρεπορτάζ μου όταν βρισκόταν σε ιδιωτικές συναντήσεις με ανθρώπους που αργότερα μοιράζονταν τις πληροφορίες.

Όλο αυτό ήταν τόσο έντονο που ο ελληνικός τύπος, στο ζενίθ του περσινού ελληνικού δράματος, δημιούργησε κάτι σαν εσωτερική βιομηχανία ειδήσεων με θέμα την υποτιθέμενη κόντρα μας, παρότι δε γνωρίζαμε ο ένας τον άλλον («Ιντερνετική διαμάχη Βαρουφάκη-Πίτερ Σπίγκελ με ‘’δηλητηριώδη’’ tweets», έγραφε ένας τίτλος σε ειδησεογραφικό site τον περασμένο Μάιο).

Σε ένα ταξίδι στην Αθήνα για ρεπορτάζ τον Νοέμβριο, λίγους μήνες αφού παραιτήθηκε, αποφάσισα να συμφιλιωθώ μαζί του και τον προσκάλεσα για καφέ στην Πλάκα. Φαίνεται πως είχε αποτέλεσμα: ο χαιρετισμός του στο γεύμα μας φαίνεται ειλικρινά θερμός και πρόσχαρος. Το συνήθως ξυρισμένο κεφάλι του δείχνει τώρα λιγότερο κοντοκουρεμένο αλλά ο ίδιος δείχνει χαλαρός και εντελώς άνετος, χωρίς γραβάτα (όπως πάντα) με ένα μαύρο κοστούμι και γκρι πουκάμισο.

Το εστιατόριο είναι επίσημο –με λευκά κολλαριστά τραπεζομάντηλα και βαριές χρυσές κουρτίνες- και βρίσκεται στο ισόγειο ενός επιβλητικού, προπολεμικού κτηρίου στο κέντρο της πρωτεύουσας, ένα βήμα από την κεντρική τράπεζα και δύο από το νεοκλασικό κτήριο του κοινοβουλίου. Για έναν άνθρωπο που κατηγορήθηκε για σοσιαλισμό της σαμπάνιας (champagne socialism) όταν μια φωτογράφιση στο στιλάτο διαμέρισμά του στην Αθήνα εμφανίστηκε στο Paris Match στο ζενίθ της κρίσης του Grexit, δείχνει παράξενη επιλογή.

Τι λέει αυτό για έναν οικονομολόγο που θεωρεί τον εαυτό του «αντισυμβατικό μαρξιστή», το ότι θα δειπνούσε σε ένα ξενέρωτο φαγάδικο για την αθηναϊκή ελίτ; Πάντως, όταν ο 55χρονος κάθεται απέναντί μου, παραδέχεται σκυθρωπά πως ένας υπάλληλός του είχε επιλέξει το μέρος. «Εγώ διάλεξα ένα άλλο, που ήταν όμορφο», λέει σηκώνοντας τους ώμους. «Μακάρι να μπορούσαμε να πάμε εκεί αλλά ήταν κλειστό. Κλείνει τις Δευτέρες. Το είχα ξεχάσει».

Εννέα μήνες μετά την παραίτησή του, ο Βαρουφάκης συχνάζει πλέον σε κυκλώματα διαλέξεων και υπηρετεί ως ανεξάρτητος σύμβουλος ενός μίγματος αριστερών πολιτικών ηγετών. Πριν μπει στην πολιτική, δίδασκε οικονομικά σε πανεπιστήμια σε όλο τον κόσμο. Αλλά αφορμή για τη σημερινή μας συνάντηση είναι η επικείμενη έκδοση του βιβλίου του «Και οι αδύναμοι υποφέρουν αυτά που πρέπει;»

Το φυλλομέτρησα με ανυπομονησία, ελπίζοντας σε μια διήγηση της θυελλώδους θητείας του σε πρώτο πρόσωπο. Αντ’ αυτού, είναι μια αρκετά μεγάλη πραγματεία επάνω στο «χρυσό κανόνα» και την παρακμή του, στην οποία, σχετικά απροσδόκητα, πρωταγωνιστεί ο Πολ Βόλκερ, ακολουθούμενη από μια παραδόξως συμβατική κριτική του πως εξελίχθηκε η κρίση της ευρωζώνης.

«Είχα γράψει τα δύο τρίτα του βιβλίου πριν ακόμη καταλάβω ότι θα εμπλεκόμουν στην πολιτική, και μετά φυσικά διακόπηκε από την ροή των γεγονότων, όπως λέμε», εξηγεί. «Αλλά (…) πρέπει να ηρεμήσουν τα πνεύματα, ακόμη και μέσα στο ίδιο το κεφάλι μου. Δεν έχω αποφασίσει το πώς θα γράψω το επόμενο βιβλίο για εκείνη την περίοδο».

Δεν έχω παραγγείλει ακόμη αλλά πεινάω, οπότε αρχίζω να τσιμπάω τις ελιές, την πίτα και την ταραμοσαλάτα. Ο Βαρουφάκης δεν τρώει ακόμα και όταν ρωτάω για τις ατέρμονες εικασίες στην Αθήνα ότι θα επιστρέψει στην πολιτική, η διάθεσή του χαλάει.

Έχει πυροδοτήσει πικρές αναμνήσεις από τους τελευταίους μήνες της θητείας του, όταν ο Αλέξης Τσίπρας, ο πρωθυπουργός, τον παραγκώνισε εν μέσω διαπραγματεύσεων και έκλεισε μια ακόμη συμφωνία φορτωμένη λιτότητα με τους διεθνείς δανειστές –με την ελπίδα πως στο τέλος θα εξασφαλίσει ένα βαθμό ελάφρυνσης χρέους.

«Με το συνδυασμό της έλλειψης ισχύος για να κάνουμε αυτό που εγώ πιστεύω πως πρέπει να κάνουμε, και του βάρους του κόσμου στις πλάτες μου, μπορώ να σας διαβεβαιώσω πως αυτό μου προκάλεσε άγχος», λέει. «Για μένα, όλα άλλαξαν όταν ο πρωθυπουργός (συμφώνησε στους δύσκολους στόχους της διάσωσης τον Απρίλιο).

Ακόμη κι αν ένωναν τις δυνάμεις τους ο θεός, οι άγγελοί του και οι θεοί του Ολύμπου, ούτε εκείνοι δεν θα τα κατάφερναν. Και όταν άκουσα το λόγο για τον οποίο το έκανε, δηλαδή ότι ήταν μέρος μιας υποτιθέμενης ανταλλαγής με την οποία θα εξασφάλιζε αυτή την αναδιάρθρωση χρέους, απλά για μένα ήταν εντελώς παράλογο».

Τότε παραδέχεται πως είχε πράγματι συντάξει μια επιστολή παραίτησης αλλά αποφάσισε να μην τη δώσει στον Τσίπρα γιατί ήθελε να «του σταθεί» στο ναδίρ. Πότε ακριβώς έγραψε το γράμμα; «Στις 27 Απριλίου», απαντάει. Η ημερομηνία είναι γνωστή, μου θυμίζει το γιατί εγώ και πολλοί άλλοι που συναναστρέφονταν μαζί του στο Υπουργείο, τον βρήκαμε τόσο εξοργισμένο.

Στις 27 Απριλίου ήταν η μέρα που έγραψα ένα κομμάτι για το ότι ο Τσίπρας τον είχε παραγκωνίσει με έναν ανασχηματισμό της διαπραγματευτικής του ομάδας. Αλλά αυτό το άρθρο ήταν ένα από εκείνα που ξόδεψε εβδομάδες καταγγέλλοντάς το ως «εντελώς ψευδές», επιμένοντας ότι ο Τσίπρας δεν τον είχε περιθωριοποιήσει καθόλου. Και τώρα παραδεχόταν καταφανώς ότι είχε παραγκωνιστεί τόσο πολύ που είχε συντάξει επιστολή παραίτησης. Είχε χαρακτηρίσει το ρεπορτάζ μου ανακριβές, αλλά δεν ήταν καθόλου έτσι.

Έχοντας στο μυαλό μου πως δεν έχουμε ακόμη παραγγείλει, δε λέω τίποτα. Αντίθετα, παίρνω στα χέρια μου το βιβλίο του και διαβάζω ένα απόσπασμα όπου μιλά για τη θητεία του στην κυβέρνηση. Εδώ επιχειρηματολογεί πως ο Τσίπρας είχε τρεις επιλογές στις διαπραγματεύσεις: να συμφωνήσει στα νέα μέτρα λιτότητας στο πλαίσιο της νέας διάσωσης, μια «θανατηφόρα έξοδο από το ευρώ» ή μια τρίτη επιλογή «εκστρατείας ανυπακοής στα διατάγματα των Βρυξελλών και της Φρανκφούρτης» -ένας δρόμος τον οποίο ο Βαρουφάκης είχε υπερασπιστεί.

Δεν κατανοώ την τρίτη επιλογή, αφού σίγουρα η κυβέρνηση θα ξέμενε από χρήματα έπειτα από μια παρατεταμένη περίοδο ανυπακοής, γεγονός που θα οδηγούσε στη μεγαλύτερη χρεοκοπία του κόσμου και σε έξοδο από το ευρώ. Αλλά ο Βαρουφάκης επιμένει πως οι πιστωτές μπλόφαραν. Ακόμη κι αν η Ελλάδα χρεοκοπούσε από όλα της τα χρέη, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Ντράγκι δε θα άφηνε ποτέ να γίνει μια έξοδος. Οι πιστωτές θα επέστρεφαν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, υποστηρίζει.

«Για να πετύχεις έναν τέτοιου είδους συμβιβασμό, λειτουργείς στη βάση του ότι εδώ δεν παίζουμε, αυτό δεν είναι ένα παιχνίδι του δειλού», εξηγεί. «Η διαφορά μεταξύ του παιχνιδιού του δειλού και αυτού εδώ, είναι ότι στο παιχνίδι του δειλού κάνεις ελιγμούς όταν πιστεύεις ότι η άλλη πλευρά δεν θα ελιχθεί. Άποψή μου ήταν να μην κάνουμε ελιγμούς. Απλά να αφοσιωθούμε σε αυτό. Απλά κλείνουμε τα μάτια μας και προχωράμε, αφήνοντας ό,τι εκείνοι θέλουν, να συμβεί».

Είναι κάπως σοκαριστικό να ακούω το Βαρουφάκη να το παραδέχεται αυτό τόσο ανοικτά. Αξιωματούχοι της ΕΕ είχαν από καιρό εικάσει ότι είχε βαλθεί να σπρώξει την Ελλάδα στον γκρεμό. Στο μυαλό μου, αυτού του είδους η ριψοκίνδυνη διπλωματία ήταν μια συνταγή καταστροφής, αφού δεν πίστευα ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες μπλόφαραν. Ήξερα πως ήταν προετοιμασμένοι για το Grexit. Τελικά, ο Τσίπρας συμφώνησε.

Και πάλι, ο Βαρουφάκης πιστεύει ότι έφταιξε η μεγάλη αδυναμία του Τσίπρα. «Το έβλεπα ότι παρέπαιε», αναφέρει. «Αλλά τι να κάνει κανείς σε αυτό το στάδιο, ιδιαίτερα όταν το κοινό δεν έχει πληροφορηθεί για τίποτα από όλα αυτά; Πηγαίνεις και συγκρούεσαι με τον πρωθυπουργό σου;»

Ο σερβιτόρος τελικά έρχεται να πάρει την παραγγελία μας. Ο Βαρουφάκης επιλέγει μια σαλάτα με σολομό και γαρίδες, αλλά με συμβουλεύει πως εγώ μπορώ «να φάω κανονικά». Η Ελλάδα πάντα με κάνει να θέλω θαλασσινά, οπότε παραγγέλνω ψαρόσουπα και κριθαράκι με θαλασσινά. Έπειτα από μια συνεννόηση με τον σερβιτόρο στα ελληνικά για το κρασί, ο Βαρουφάκης μου λέει ότι έχει παραγγείλει δύο ποτήρια ελληνικό σαρντονέ που δεν είχε ξανακούσει. «Εκείνο που ζητούσα είναι από τη Σαντορίνη. Είναι η παλαιότερη ποικιλία σταφυλιού στον κόσμο, με συνεχή συγκομιδή», σηκώνει τους ώμους, απογοητευμένος που δεν ήταν διαθέσιμο.

Επιστρέφω στη σχέση του με τον Τσίπρα, τώρα που ο Βαρουφάκης έχει παραδεχθεί ανοικτά ότι οι δύο άνδρες είχαν έρθει σε ρήξη και πως ο πρωθυπουργός είχε κάνει πίσω στις διαπραγματεύσεις. Του επισημαίνω πως ακούγεται σαν να νιώθει προδομένος.

«Τώρα βάζετε λέξεις στο στόμα μου. Πρώτον, δεν ένιωσα ποτέ πραγματικά προσωπικά προδομένος ή προδομένος με οποιοδήποτε τρόπο σε κανένα σημείο» επιμένει. «Θα προσπαθήσω να είμαι όσο πιο δίκαιος μπορώ. Ένιωσα ότι είχα μια ευκαιρία. Ήταν ένα μικρό παράθυρο ευκαιρίας και δεν το χρησιμοποιήσαμε. Αυτό είναι…». Ψελλίζει, ψάχνοντας για την κατάλληλη λέξη. «Είναι απογοήτευση, δεν είναι κάτι άλλο. Είναι απλά απογοήτευση».

Έρχεται το κρασί μας. Μετά από ένα τσούγκρισμα των ποτηριών μας, νιώθω ότι έχει έρθει η ώρα να κάνω ορισμένες από τις πιο περίεργες ερωτήσεις. Του λέω ότι είχα επαφές στις Βρυξέλλες προτού επιστρέψω στην Αθήνα και ότι είχε πει σε ανώτατους αξιωματούχους για το γεύμα μας. Υπήρξαν πολλά βλέμματα αποδοκιμασίας, λέω, μαζί με έκδηλη ενόχληση για την οικονομική και χρηματοπιστωτική βλάβη που προκάλεσε στην Ελλάδα. Η Αθήνα είχε σχεδόν βγει από το πρόγραμμα διάσωσης το 2014 και τώρα είναι φορτωμένη με ένα ακόμα. Η οικονομία της ανέκαμπτε και τώρα έχει επιστρέψει σε ύφεση. Ορισμένοι μου είπαν ότι οι λανθασμένοι υπολογισμοί του στοίχισαν στην χώρα δεκάδες δισεκατομμύρια.

«Πρώτον, στις ερωτήσεις αυτές κρύβεται πολύ κακή αριθμητική» λέει, σημειώνοντας ότι τα νέα δάνεια διάσωσης απλά αντικατέστησαν παλιό χρέος με νέο και ότι οι ελληνικές τράπεζες χρειάζονταν ούτως ή άλλως δισεκατομμύρια σε ανακεφαλαιοποίηση. Η ανάκαμψη ήταν εικονική. Το γεγονός ότι η Ελλάδα ήταν σε θέση να δανειστεί από τις αγορές ομολόγων προτού αναλάβει τα καθήκοντα του δεν ήταν ένδειξη υγιούς οικονομικής κατάστασης. Ήταν ένα πολιτικό παζάρι για να βοηθηθεί το κυβερνών κόμμα. Δεν θα απολογηθεί για αυτό.

Καταφθάνει και η σούπα μου, αχνιστή και ο Βαρουφάκης με παρακινεί να αρχίσω να τρώω. Γιατί, ρωτάω, υπήρχε τόση πολύ έχθρα εναντίον του στις Βρυξέλλες;. «Γιατί τους ξεμπρόστιασα» απαντάει. «Κοίτα Πίτερ, καταλαβαίνω ότι φοβόντουσαν. Γιατί τους χαρακτήρισα ανίκανους. Και ήταν ανίκανοι».

Του εξηγώ με ευγενικό τρόπο πως ήταν ακριβώς αυτή η υπεροψία που εξόργισε τους συναδέλφους του, ακόμα και αυτούς που θεωρητικά ήταν σύμμαχοι. Δεν ήταν αυτή μια κακή διαπραγματευτική τακτική; «Όχι, αυτό έγινε μόνο προς το τέλος» επιμένει. «Αν ξεκινήσεις έτσι από την πρώτη ημέρα, είσαι ηλίθιος. Ο λόγος που δημοσίευσα στην ιστοσελίδα μου την πρώτη μου ομιλία στο πρώτο μου Eurogroup ήταν επειδή ήθελα να δείξω πως πήγα εκεί με ταπεινή, ήπια διάθεση… μετά αρχίζεις να παίζεις πιο σκληρό παιχνίδι, έτσι δεν είναι;».

Συνεχίζοντας στο θέμα αυτό, υποστηρίζει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ένας από τους βασικούς επόπτες της διάσωσης και ο επικεφαλής της για οικονομικά θέματα, ο πρώην υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας, Πιερ Μοσκοβισί, απλά προσβλήθηκαν από το θάρρος του. «Όπως ξέρεις Πίτερ, η Επιτροπή δεν υφίσταται πια. Έχει τεθεί πλήρως στο περιθώριο και έχει εξευτελιστεί επανειλημμένα μπροστά στα μάτια μου. Επανειλημμένα».

Αυτό δεν προκαλεί έκπληξη. Γερμανοί αξιωματούχοι έχουν μια μάλλον φανερή περιφρόνηση για τους οικονομολόγους στην Κομισιόν, για τους οποίους πιστεύουν ότι είναι πολύ χαλαροί με την ελληνική κυβέρνηση. Αλλά έρχεται ο ίδιος ο Βαρουφάκης να ξαφνιάσει, αναφερόμενος σε ένα από τα πιο πολυσυζητημένα περιστατικά της θητείας του: ένα ρεπορτάζ του γαλλικού τύπου ότι ήρθε σχεδόν στα χέρια με τον Γερούν Ντάισελμπλουμ, τον Ολλανδό υπουργό Οικονομικών που ήταν επικεφαλής των διαπραγματεύσεων στην ευρωζώνη. «Δεν ήταν ένα περιστατικό ανάμεσα σε μένα και τον Ντάισελμπλουμ. Ήταν ένα περιστατικό ανάμεσα στον Μοσκοβισί και τον Ντάισελμπλουμ» λέει. «Τον είδα (Μοσκοβισί) να εξευτελίζεται πλήρως μπροστά στα μάτια μου. Αυτό έγινε».

Φαίνεται πολύ ικανοποιημένος που έλυσε το θέμα του καβγά με τον Ντάισελμπλουμ και εγώ το σημειώνω για να ρωτήσω και τους άλλους πρωταγωνιστές. Έρχονται τώρα τα κυρίως πιάτα και αντί για μια απλή σαλάτα ο Βαρουφάκης στέκεται απέναντι σε ένα λόφο από λάχανο καλυμμένο με λωρίδες καπνιστού σολομού, περικυκλωμένου από μια γιγάντια γαρίδα. Φαίνεται λίγο δυσαρεστημένος. «Φανταζόμουν ότι θα είχα κάτι πιο λιτό» λέει χαριτολογώντας.

Όσο πιο προσεκτικά μπορώ, του ξεκαθαρίζω πως δεν είναι μόνο οι γραφειοκράτες της Ε.Ε. που μου είπαν άσχημα πράγματα για αυτόν. Ήταν και Έλληνες, συμπεριλαμβανομένων και πρώην συναδέλφων του στο πανεπιστήμιο της Αθήνας.

Του λέω μια ιστορία που μου είπαν για τον Γιάννη Στουρνάρα, τον προκάτοχο του στην θέση του υπουργού Οικονομικών που τώρα είναι επικεφαλής στην κεντρική τράπεζα της Ελλάδας. Οι δύο ήταν συνάδελφοι στο οικονομικό τμήμα του πανεπιστημίου και μου είπαν όσοι εργάστηκαν μαζί τους ότι ο Στουρνάρας προώθησε τον Βαρουφάκη παρά το γεγονός ότι δεν ήταν δημοφιλής μεταξύ των άλλων καθηγητών, υποστηρίζοντας πως ένα μικρό μέρος όπως η Αθήνα χρειαζόταν μεγάλες προσωπικότητες για να αναγνωριστεί. Οι δύο τους έγιναν στενοί φίλοι και οι γυναίκες τους έκαναν παρέα. Αλλά η σχέση χάλασε όταν ο Βαρουφάκης έγινε μια από τις σημαίνουσες προσωπικότητες που αποκήρυξαν τον Στουρνάρα ως υπουργό Οικονομικών. Καθηγητές μου παρουσίασαν την ιστορία ως την επιτομή του ότι ο Βαρουφάκης βάζει το εγώ του και την φήμη του πάνω από στενές προσωπικές σχέσεις.

Αλλά ο Βαρουφάκης δεν φαίνεται ανήσυχος, επιμένοντας ότι οι διαφορές με τον Στουρνάρα είναι πολιτικές και όχι προσωπικές. «Τον συμπαθούσα. Βασικά, ήταν αμοιβαία η συμπάθεια, περάσαμε κάποιες καλές στιγμές μαζί, διακοπές και πολλά άλλα. Οι γυναίκες μας συμπαθούσαν η μία την άλλη».

Ωστόσο κατά την περιγραφή της σχέσης τους πετάει και κάποιες βολές. Ο Στουρνάρας ήταν στο πανεπιστήμιο μερικές ημέρες την εβδομάδα, ενώ αυτός ήταν «10 ώρες την ημέρα». Ο Στουρνάρας συμπλήρωνε το εισόδημα του με συμβουλευτική εργασία. «Έγινε επικεφαλής του τμήματος. Αυτός δεν έγινε ποτέ». Αμφισβητεί κατά πόσον ήταν ηθική η μετακίνηση του Στουρνάρα από την θέση του υπουργού Οικονομικών σε αυτήν του διοικητή της κεντρικής τράπεζας.

«Δεν είπα ποτέ κάτι επικριτικό για τον Στουρνάρα, ποτέ» επιμένει, σαν να μην συνειδητοποιεί ότι μόλις κατηγόρησε τον επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας για πολιτικό νεποτισμό.

Παραγγέλνουμε καφέ και η συζήτηση μας περνάει στο τελευταίο του εγχείρημα, το Κίνημα για τη Δημοκρατία στην Ευρώπη, μια προσπάθεια να κάνει την Ε.Ε. υπόλογη στους ψηφοφόρους. Του λέω πως ένα μέρος της κριτικής που ασκεί στην Ε.Ε. τον κάνει να ακούγεται σαν Βρετανός ευρωσκεπτικιστής – και συμφωνεί, σημειώνοντας πως είναι κολλητός με τον Νόρμαν Λάμοντ, τον πρώην υπουργό Οικονομικών του Ηνωμένου Βασιλείου, ο οποίος έχει ταχθεί υπέρ του Brexit. H διαφορά υποστηρίζει, είναι ότι αυτός πιστεύει στην αλλαγή της Ε.Ε. και όχι στην αποχώρηση.

Και τι λέει για τις φήμες ότι στην πραγματικότητα προσπαθεί να δημιουργήσει ένα πανευρωπαϊκό αριστερό πολιτικό κόμμα, με αυτόν επικεφαλής;

«Κοίτα δεν έχω ιδέα που θα καταλήξει» απαντάει. «Πιθανότατα να αποτύχει, όπως συμβαίνει με ότι ξεκινάει με τις καλύτερες προθέσεις. Ας είμαστε ειλικρινείς για αυτό: η ζωή τελειώνει με το θάνατο. Το ξέρουμε. Αυτό δεν είναι λόγος για να μην ζήσουμε, σωστά;”».