Υπεύθυνος = Ελεύθερος – Ανεύθυνος = Μαζάνθρωπος

Κάθε κατώτερο στρώμα αποτελεί την υποδομή του ανώτερου. Κάθε ανώτερο περιέχει το κατώτερο. Το δε ανώτερο όλων περιέχει και τα τρία κατώτερα στρώματα.

Έτσι ο άνθρωπος είναι και ύλη και ζωή και ψυχή και πνεύμα. Η συνείδηση της υπόστασής του αυτής του “ανοίγει την όρεξη”, για να αποκτήσει γνώση της πρώτης αιτίας, από την οποία εξαρτώνται όλα τα άλλα αίτια.

Διότι, αν δεν είχε γνώση της υπόστασής του αυτής, δεν θα είχε καμία “όρεξη” να γίνει θηρατής της γνώσης. Και η λέξη “φιλοσοφία”, την οποία, όπως λέγεται, μεταχειρίστηκε πρώτος ο Πυθαγόρας ο Σάμιος, αυτή την πραγματικότητα εκφράζει, όταν σημαίνει από το “φίλος” και “σοφία”, τον έρωτα προς τη σοφία, τη γνώση.

Ισχύει δε, κυρίως εδώ, ο λόγος ότι: “από το οράν, το εράν”.

Έτσι, περαιτέρω, ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται τους φυσικούς νόμους υποταγμένους στους πνευματικούς. Αυτό σημαίνει, κατ’ ακολουθίαν, ότι η ζωή και η πράξη διέπονται από πλήρη ελευθερία.

Από τη θέση αυτή, τα πράγματα ακολουθούν την εξής πορεία: Το μεν σώμα, ως ύλη, κυβερνάται από τους φυσικούς νόμους, αίτιον – αποτέλεσμα. Επειδή δε οι φυσικοί νόμοι είναι “σιδερένιοι”, αλύγιστοι, σωματικώς ο άνθρωπος, σε τελευταία ανάλυση, είναι ανάγκη, δηλαδή ένστικτα και πάθη, ζώον.

Έτσι, ηθικώς μεν από τη φύση του αυτή είναι κακός, κοινωνικώς δε είναι “πρέπειν”. Τραγική ενσάρκωση του ανθρώπου – ζώου είναι η Μήδεια, η οποία, αν και γνωρίζει τι πράττει, εντούτοις δεν μπορεί να πράξει διαφορετικά (αιτιοκραττία, Determinismus).

Το δε πνεύμα, η ψυχή, κυβερνάται από τους πνευματικούς, τους ψυχολογικούς, τους ηθικούς νόμους, οι οποίοι είναι πιθανολογικοί.

Γι’ αυτό η πνευματική του φύση ουσιαστικά είναι ελευθερία. Είναι ένα “οφειλείν”, ένα χρέος ηθικώς, ένα “καλό” κοινωνικώς, που οδηγεί στην εθελοθυσία και αναδεικνύει σε “ήρωα” και “μάρτυρα”, σε “λεβέντη”. Είναι ο άνθρωπος “Αντιγόνη”, ο “πρωτομάρτυρας” Στέφανος, ο Αθανάσιος Διάκος (αναιτιοκρατία, Indeterminism).

Ο άνθρωπος από τη φύση του ορίζεται ως προς τη θέση του. Η μεταξύ των δύο φύσεών του, ανάγκης και ελευθερίας σχέση του, καθορίζεται από τον νόμο: “Οσον-Τόσον”.

Οσον δηλαδή πιο πολύ περιορίζει την ανάγκη και την κάνει βούλησή του, τόσον περισσότερο είναι ελεύθερος. Και ενώ με τη καταπίεση της ανάγκης, η πορεία σημειώνεται ως κάθοδος, παραδόξως είναι άνοδος. Είναι αποδέσμευση από την ανάγκη, που σημαίνει αυτομάτως κίνηση προς τα άνω, ελευθερία!..

Αναλόγως δε με το “πόσον αποδεσμεύεται”, μετράται και η ελευθερία και συγχρόνως η κατάσταση, που δημιουργείται, ως επακόλουθο της σχέσης αυτής. Και είναι γνωστή ως “ευθύνη”.

Οι δε συντεταγμένες και τεταγμένες της κατάστασης αυτής παρουσιάζουν την εικόνα: Ο ελεύθερος είναι υπεύθυνος, ο δούλος είναι ανεύθυνος, ο απάνθρωπος είναι και μαζάνθρωπος.

Και ενώ ο ελεύθερος είναι περισσότερο υπεύθυνος, όσο περισσότερο ελεύθερος είναι, ο ανεύθυνος είναι δούλος της ανάγκης, των παθών και των ενστίκτων του, θηρίο στη ζούγκλα των ενστίκτων, αρνητής της ίδιας του της πνευματικής φύσης. Και εκ των πραγμάτων, μισάνθρωπος, για να καταντήσει… μαζάνθρωπος.