“Αν πεθάνεις, πριν πεθάνεις, δεν πεθαίνεις, κι αν πεθάνεις”

Ο αφορισμός αυτός οδηγεί στην περιοχή της Φιλοσοφίας της Αξιών, η οποία είναι τρόπον τινά και μια “απολογητική” της Φιλοσοφίας της Ζωής και δια της οποίας διέρχεται ο δρόμος της επιστροφής στην προσωπική και εθνική σωτηρία.

Η φιλοσοφία των αξιών, δίδυμος της φιλοσοφίας της ζωής, είναι πεπεισμένη ότι ο σημερινός κόσμος δοκιμάζεται, όσον ποτέ άλλοτε.

Αιτία της δοκιμασίας αυτής είναι κυρίως η ανισομερής πρόοδος στους τρεις βασικούς τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας: υλική ευημερία, επιστημονική-τεχνολογική γνώση και ηθική καλλιέργεια.

Αυτή η ανισομερής πρόοδος οφείλεται στη βαθύτατη κρίση των αξιών, που ριζώνει στον ίδιο τον άνθρωπο, ο οποίος είναι από τη φύση ύλη και πνεύμα, από τη σύγκρουση των οποίων πηγάζει η κρίση των αξιών.

Για να γίνει, εντούτοις, κατανοητή η κρίση των αξιών, πρέπει να ακολουθηθεί ο δρόμος, που φέρει από τη γέννησή τους, στην ιεράρχησή τους, την σύνθεσή τους και την αποσύνθεσή τους, όπως αυτή εκδηλώνεται σήμερα την καταναλωτική μας κοινωνία, επαγωγικώς και απαγωγικώς. Έτσι και μόνο “αξίζει” η συνειδητοποίηση της “αξίας”των αξιών.

Ο όρος “αξία” είναι το θηλυκό του άξιος, παράγωγο του άγω, που είναι συνώνυμο του έλκω και σημαίνει ζυγίζω, έχω τόσο βάρος, έλκομαι από το βάρος…

Υπό την ευρύτερη όμως έννοια, “αξία” είναι η τιμή ενός πράγματος ή ενός προσώπου,η θετική αποτίμηση της ιδιότητας ή της ποιότητας ενός πράγματος ή γεγονότος. Ο αξιολογικός φορέας, δηλαδή, το αγαθόν, οι αξιολογικές βάσεις, όπως είναι η ωραιότητα και η καθολικότητα και η εγκυρότητα, σε συνδυασμό πάντοτε με τον βασικό και τελικό σκοπό της ζωής.

Και υπό την ευρύτατη έννοια, η σημασία του όρου “αξία” συμπίπτει με τον όρο “αρχή”. Με το κύρος το καθολικό, το αμετάβλητο, το αιώνιο, που υποχρεώνει απολύτως τον άνθρωπο να ρυθμίζει αναλόγως τα του βίου του, ώστε να ικανοποιούνται οι ανάγκες του, να προοδεύει και να αισθάνεται ευχαρίστηση.

Έτσι, κάθε τι, που υπάρχει, έχει αξία. Κάθε τι ενέχει ένα νόημα εντός του συνόλου της πραγματικότητας, μια αξία. Αυτό το αξιολογικό νόημα δεν είναι σε θέση να το συλλάβει απολύτως ο άνθρωπος, επειδή εμποδίζεται, μέχρις ενός σημείου, από την υλική του φύση.

Μόνον το Σύμπαν, ο Θεός του καθενός, εκφράζει την απόλυτη αξία, ευθέως και αμέσως. Ο άνθρωπος ανακαλύπτει και συλλαμβάνει επί μέρους σημεία της “απόλυτης” αξίας. Ο,τι επιδιώκει ή αποτιμά θετικώς χάρη αυτού του ιδίου, έχει αυταξία, ιδία αξία. Στα μέσα που χρησιμοποιεί για έναν σκοπό, που αξίζει, προσιδιάζει ωφελιμιστική αξία ή αξία υπηρεσιακή.

Η φιλοσοφία ορμώμενη εκ της θέσεως αυτής, ενέσκηψε ιδιαιτέρως στην έρευνα του νοήματος και του περιεχομένου της αξίας, σε συνδυασμό με την έρευνα του αποτιμητού της ανθρώπου και παράλληλα προς την άλλη όψη του νομίσματος, την “απαξία”. Οταν, για παράδειγμα ο σοφιστής Πρωταγόρας αποφαίνεται ότι: “Πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος”, ο Σωκράτης απαντά με το: “Πάντων χρημάτων μέτρον Θεός”.

Διότι, επειδή ο άνθρωπος μέρος της αξίας ενός πράγματος συλλαμβάνει και κατανοεί, και όχι το απόλυτο, που είναι υπόθεση μόνο του Απόλυτου Πνεύματος, του Σύμπαντος, εγκυμονεί ο κίνδυνος της σχετικότητας, ο οποίος ενεδρεύει ασφαλώς στα όρια της αξίας με την απαξία, με επακόλουθο την κρίση των αξιών, την “μεταξίωση”, όπως συμβαίνει για παράδειγμα όταν παρουσιάζεται ο ” ήττων λόγος κρείττων”, το “μαύρο άσπρο”, σε όλες τις περιοχές της ανθρώπινης ζωής και ιδίως στο χώρο της πολιτικής.

Εξ άλλου, επειδή ο άνθρωπος είναι “ελλιπής”, λόγω της φύσης του, αν αυτός ήταν το “μέτρον” των αξιών, η αποτίμηση, κατα λογική συνέπεια, θα ήταν “ελλιπής”. Αυτός που δεν αξίζει, δεν είναι δυνατόν να κρίνει την αξία του άλλου. Αυτή την έννοια της “ελλιπτικότητας” του ανθρώπου, αναφορικά με την αποτίμηση της αξίας, έχει και ο θείος λόγος:

“Πολλοί δε πρώτοι έσονται έσχατοι και έσχατοι πρώτοι”, που καθημερινώς επαληθεύεται και έγινε λόγος στη φιλοσοφία της Ζωής.

Εδώ, η φιλοσοφία της ζωής, “παραπέμπει” στον Κωστή Παλαμά, όπου ο καθένας θέλει να πληροφορηθεί την προέλευσή του,την αποστολή του και την υπόστασή του, όταν ερωταποκρίνεται, ευρισκόμενος στο πέλαγος της ζωής: “Αυτή η γυναίκα, μέτωπο γερμένο, ορθή, θλιμμένη, που βυθίζεται μέσα της, είναι η Φιλοσοφία… Προσμένω από το στόμα της, το επίμονο κλεισμένο, ν’ ακούσω εδω πως βρέθηκα και ποιο είναι το ριζικό μου!..”

Και εκείνης ο αφορισμός: “Αν πεθάνεις, πριν πεθάνεις, δεν πεθαίνεις, κι αν πεθάνεις”.