Ο Νίκος Κοτζιάς γράφει για τους δημαγωγούς και τους συμμάχους στην Αθήνα του 5ου αιώνα π.Χ.

Ο Νίκος Κοτζιάς, με άρθρο του στην εφημερίδα «Τα ΝΕΑ» το Σάββατο, γράφει ένα ηθικό (προτρεπτικό) κείμενο ως προς το πώς πρέπει να συμπεριφέρεται μια ηγεμονική δύναμη προς τους συμμάχους της.

Ανατρέχοντας στον Θουκυδίδη, ο Νίκος Κοτζιάς εξιστορεί την αντίθεση μεταξύ του δημαγωγού Κλέωνα και του Διδότου, για να υπενθυμίσει πώς πρέπει ένας ηγεμόνας να αντιμετωπίζει τους συμμάχους του σε όλες τις περιπτώσεις.

Ο σύμμαχος, όταν ορθώνει άποψη -προφανώς διαφορετική, πρέπει να εξοντώνεται ή χαρακτηριστικό μιας σωστής ηγεμονίας είναι να προσπαθεί να τον πάρει πίσω με το μέρος της;

Διαβάστε το άρθρο του Νίκου Κοτζιά με τίτλο: «Κλέων και Διδότος: Δυο στρατηγικές προς συμμάχους»:

Στα τέλη της δεκαετίας του 430 π.Χ. ο Κλέων, γνωστός ακραίος δημαγωγός των Αθηνών, κατάφερε να παρουσιάσει τον Περικλή ως κακοδιαχειριστή δημόσιου χρήματος και να τον απαλλάξει η Εκκλησία του Δήμου, προσωρινά, από τα καθήκοντά του.

Ο Κλέων μπόρεσε με συκοφαντίες να αναδειχτεί το 429 π.Χ. στα ανώτατα αξιώματα της Αθηναϊκής Δημοκρατίας.

Έγινε γνωστός για την επιθετική του πολιτική.

Απαιτούσε την ολοκληρωτική καταστροφή της Μυτιλήνης και τη θανάτωση όλου του ανδρικού πληθυσμού της ως τιμωρία για την αποστασία της ολιγαρχίας της νήσου έναντι της Αθήνας.

Η πολιτική της τιμωρίας συνιστούσε τον γνωστό συνδυασμό δημοκρατικής πολιτείας και ιμπεριαλιστικών στρατηγικών στο εξωτερικό.

Στο εσωτερικό της Αθήνας, η πολιτική του Κλέωνα λειτούργησε ως ένα είδους «μακαρθισμού», αφού στηριζόταν στο συνεχές κυνήγι και τη συκοφαντία των αντιπάλων του.

Για αυτό τόσο ο Θουκυδίδης όσο και ο Αριστοφάνης τον θεωρούσαν έναν από τους πλέον επικίνδυνους πολιτικούς των Αθηνών, καθ’ ότι συνδύαζε τον αυταρχισμό, ιδιαίτερα με την πρακτική της συκοφαντίας και την παρακολούθηση και καταδίωξη των πολιτών, με τη γελοιότητα.

Ο Κλέων έπεισε τους Αθηναίους να στείλουν πλοία και στρατό προκειμένου να σφάξουν τους Μυτιληναίους.

Σύμφωνα με μια εξιστόρηση, δεύτερο πλοίο της Εκκλησίας του Δήμου που μετέφερε τη νέα απόφαση των Αθηναίων πρόλαβε να μη σφαγιαστούν οι άνδρες του νησιού.

Σύμφωνα με μια άλλη μαρτυρία, οι μεταφέροντες το πρώτο μήνυμα πρόλαβαν να συμβάλουν στη σφαγή χίλιων ανδρών της Μυτιλήνης.

Η βασική θέση του Κλέωνα ήταν ότι οι Μυτιληναίοι, όπως και κάθε άλλος σύμμαχος των Αθηναίων, θα έπρεπε να τιμωρηθούν για την αντίσταση που πρόβαλαν στις απόψεις και τις πολιτικές της Αθήνας.

Ότι οποιονδήποτε σύμμαχο δεν φέρεται με τον τρόπο που πιστεύει ή και απαιτεί μια ηγεμονική δύναμη, πρέπει να τον τιμωρεί κανείς θανάσιμα, ώστε να παραδειγματίζονται οι υπόλοιποι.

Η λογική αυτή εμφανίστηκε αργότερα στην Κίνα, όπου το ρεύμα των θεσμιστών υποστήριζε ότι ο άνθρωπος είναι από τη φύση του κακός και θα πρέπει να τιμωρείται για κάθε απόκλιση από τον κυρίαρχο κανόνα προκειμένου να γίνει πειθαρχικός.

Έκφραση της πολιτικής που υποστηρίζει την τιμωρία ως μέσου διαπαιδαγώγησης και υποταγής του άλλου. Στην τιμωρία του ενός ως παραδειγματισμό για τους υπόλοιπους.

Στον αντίποδα αυτών των θέσεων βρέθηκε ο Διόδοτος.

Στην Εκκλησία του Δήμου μίλησε μετά τον Κλέωνα.

Ως «ο συνετός άνδρας της Αθήνας» υποστήριξε ότι δεν επιτρέπεται να εξοντώνει κανείς τους συμμάχους του όταν δεν συμπεριφέρονται ως απαιτούν οι ηγεμόνες.

Όχι μόνο γιατί είναι απάνθρωπο, αλλά και γιατί θα κάνει καχύποπτους όλους τους συμμάχους της Αθήνας.

Είναι δε, πράξη ανόητη όπως κάθε άσκοπη τυφλή βία. Επιλογή που «θα υπονομεύσει την ηγεμονία της Αθήνας και τα συμφέροντά της».

Ο Διόδοτος είναι αυτός που μετέπεισε τους Αθηναίους ώστε να στείλουν δεύτερο πλοίο στη Μυτιλήνη που μετέφερε μήνυμα επιείκειας.

Τους έπεισε δε, να εγκαταλείψουν έναν μη έξυπνο και κυνικό τρόπο χρήσης της ισχύος.

Να στηρίξουν μια πολιτική που να ενδυναμώνει τις συμμαχίες και, κατά συνέπεια, τα μακρόχρονα συμφέροντα της πόλης των Αθηνών.

Που δεν οδηγεί τους αποστάτες στον τάφο, αλλά πίσω στην αγκαλιά της αθηναϊκής ηγεμονίας.

Η ηγεμονία με ανθρωπισμό, υποστηρίζει ο Διόδοτος, διασφαλίζει τη μακροημέρευσή της αθηναϊκής κυριαρχίας.

Εξασφαλίζει την επιβίωση των δημοκρατικών συμμάχων της Αθήνας, που αντιστρατεύτηκαν της αποστασίας και δεν τους τσουβαλιάζει με τους εχθρούς της, τους ολιγαρχικούς.

Η θέση που εκφράζει ο Διόδοτος είναι κοντά σε μια αντίστοιχη του Κομφούκιου, αντιπάλου των κινέζων θεσμιστών.

Σύμφωνα με τον Κομφούκιο, οι άνθρωποι από τη φύση τους δεν είναι κακοί, αλλά καλοί.

Για να αναδειχτεί και να αναβλύσει η καλοσύνη τους, χρειάζεται να δοθεί βοήθεια προς τούτο μέσα από την εκπαίδευση.

Ο Κλέων είναι ο φορέας της πολιτικής αντίληψης που καταγράφεται μέχρι και σήμερα, ότι όποιος δεν υποτάσσεται σε μια ηγεμονική δύναμη, είτε σε μια περιοχή όπως είναι η Νοτιοανατολική Ευρώπη, είτε σε ένα πολιτικό κομματικό σύστημα, πρέπει να εξοντώνεται.

Οι σύμμαχοι που είναι διαφορετικοί κι έχουν τη δική τους γνώμη θεωρούνται ότι έχουν πάψει να είναι καλοί σύμμαχοι.

Ο ισχυρός, υποστηρίζουν οι φορείς αυτών των απόψεων, οφείλει να κάνει χρήση της ισχύος απέναντι τους.

Και αυτό, παρά το γεγονός ότι εξαιτίας αυτής της απώλειας α) θα χάσει έναν σταθερό σύμμαχο, β) θα φθείρει την ισχύ του κατά τη χρήση της, και, τέλος, γ) θα απολέσει πολλούς από τους συμμάχους του που, πλέον, δεν θα τον εμπιστεύονται.

Αντίθετα, ο Διόδοτος είναι ο φορέας, θα λέγαμε με σημερινούς όρους, ενός συνδυασμού της ήπιας και της σκληρής ισχύος, σύνεσης και σοφίας.

Δεν παρασύρεται από τα γεγονότα. Κοιτά μακριά.

Δεν θεωρεί ότι η διαφορετικότητα είναι εχθρότητα και τον ενδιαφέρει να διαθέτει η πόλη συμμάχους έστω και με διαφορετικές θέσεις και αντιλήψεις.

Αρκεί να συμφωνούν ότι ο κύριος εξωτερικός εχθρός είναι οι Πέρσες, ως προς τα διεθνή εκείνης της εποχής.

Ότι, δηλαδή, ο κίνδυνος προέρχεται κυρίως εξ ανατολών.

Αρκεί να συμφωνούν ότι ο κύριος εχθρός της εποχής του ήταν οι αποστάτες της Μυτιλήνης, σήμερα θα λέγαμε οι αυταρχικά νεοφιλελεύθεροι και όχι οι δημοκρατικοί που επί χρόνια συμβάδιζαν με την Αθήνα.