Καρκίνος του παχέος εντέρου: Αίτια, συμπτώματα και θεραπεία

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι μία νόσος που προκαλείται από τον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό των κυττάρων του φυσιολογικού αδενικού επιθηλίου του εντέρου και τη μετατροπή τους σε επιθετικά προς τον οργανισμό κύτταρα.

Περίπου ένα εκατομμύριο άνθρωποι κάθε χρόνο διαγιγνώσκονται με καρκίνο του παχέος εντέρου, ενώ στην Ελλάδα κατέχει την 4η θέση σε συχνότητα.

Ο κίνδυνος για την εμφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου αυξάνεται με την ηλικία, αλλά το 3% αυτού του τύπου καρκίνου προσβάλλει άτομα νεαρότερα των 40 ετών, ενώ μετά τα 65 έτη η πιθανότητα για προσβολή από τη νόσο είναι πολύ μεγαλύτερη σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη ηλικιακή ομάδα.

Που οφείλεται ο καρκίνος του αριστερού κόλου;

1.Οι πολύποδες του παχέος εντέρου, που είναι η υπέρμετρη ανάπτυξη των φυσιολογικών κυττάρων του παχέος εντέρου με αποτέλεσμα τον σχηματισμό καλοήθων μορφωμάτων στην εσωτερική πλευρά του εντέρου, έχουν τη δυνατότητα να μετατραπούν σε καρκινικά κύτταρα.

Η εξέλιξη ενός πολύποδα σε καρκίνο είναι μία διαδικασία που συμπεριλαμβάνει αρκετά στάδια: την υπερπλασία του βλεννογόνου, το σχηματισμό αδενώματος, την αύξηση του μεγέθους και την εμφάνιση δυσπλαστικών κυττάρων (δηλαδή τα κύτταρα πια δεν είναι σαν τα φυσιολογικά κύτταρα του βλεννογόνου) και τέλος, την μετατροπή τους σε κακοήθη καρκινικά κύτταρα.

Ορισμένοι περιβαλλοντικοί παράγοντες, οι οποίοι μπορεί να εμπεριέχονται στις τροφές ή στον καπνό του τσιγάρου, μπορούν να καταστήσουν τον βλεννογόνο του παχέος εντέρου πιο ευαίσθητο στην ανάπτυξη πολυπόδων, πολλές φορές χωρίς να υπάρχει οικογενειακό ιστορικό.

Δεν είναι όμως όλοι οι πολύποδες το ίδιο ικανοί να μετατραπούν σε καρκίνο. Οι υπερπλαστικοί πολύποδες, τα αμαρτώματα (νεανικοί πολύποδες) και οι φλεγμονώδεις πολύποδες δεν έχουν την τάση για κακοήθη εξαλλαγή.

Οι αδενωματώδεις πολύποδες όμως, που είναι και οι πιο συχνοί (70% στο σύνολο των πολυπόδων του παχέος εντέρου) εμφανίζουν κίνδυνο κακοήθειας 5% όταν είναι μεγαλύτεροι από ένα εκατοστό.

Η ιστολογική εικόνα (το πώς φαίνονται στο μικροσκόπιο) των αδενωματωδών πολυπόδων, παίζει επίσης κάποιο ρόλο στην τάση που έχουν να μετατραπούν σε καρκίνο, όπως και η ηλικία του ατόμου στο οποίο εμφανίζονται. Σε κάθε περίπτωση, έχει αποδειχτεί η θεραπευτική αξία της αφαίρεσης των πολυπόδων, όπως και ο τακτικός ενδοσκοπικός έλεγχος (κολονοσκόπηση) σε όποιον έχει αφαιρέσει καλοήθη πολύποδα κάποια στιγμή στη ζωή του.

2.Διατροφικές συνήθειες: έχει παρατηρηθεί ότι μία διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε λίπος, με θερμίδες που υπερβαίνουν τις αναγκαίες για τον οργανισμό και χαμηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες, φρούτα και λαχανικά, ενέχει υψηλότερο κίνδυνο για εμφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου.

Αυξημένο κίνδυνο διατρέχουν όσοι καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες αλκοόλ ενώ επιβαρυντικός παράγοντας σύμφωνα με μελέτες φαίνεται να είναι και η παχυσαρκία.

Τροφές που περιέχουν βιταμίνη D (γαλακτοκομικά προϊόντα) και φυλλικό οξύ (όσπρια) φαίνεται ότι δρουν προστατευτικά απέναντι σε αυτή τη νόσο.

3.Τα άτομα που πάσχουν από τη νόσο ελκώδη κολίτιδα διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο στο παχύ έντερο σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό.

Πρόκειται για μία νόσο που χαρακτηρίζεται από το σχηματισμό ελκών, δηλαδή διαβρωτικών πληγών, στο παχύ έντερο και στο ορθό. Τα έλκη αυτά είναι δυνατόν να εξαλλαγούν σε καρκίνο.

Τα άτομα που πάσχουν από ελκώδη κολίτιδα χρειάζεται να υποβάλλονται ανά εξάμηνο ή ανά έτος σε κολονοσκόπηση, ώστε αν ανευρεθούν δυσπλαστικές βλάβες να παίρνονται εγκαίρως οι κατάλληλες θεραπευτικές αποφάσεις.

Μικρότερο κίνδυνο διατρέχουν όσοι πάσχουν από νόσο Crohn που προσβάλλει το παχύ έντερο και τον ορθοπρωκτικό σωλήνα, αλλά πάντως ανήκουν και εκείνοι σε ομάδα υψηλού κινδύνου, καθώς έχουν 1,5 έως 2 φορές περισσότερη πιθανότητα να εμφανίσουν καρκίνο του παχέος εντέρου.

4.Υπάρχουν ορισμένα κληρονομικά σύνδρομα τα οποία έχουν ισχυρή σύνδεση με τον καρκίνο του παχέος εντέρου. Τέτοια σύνδρομα είναι η οικογενής πολυποδίαση του κόλου, το σύνδρομο Peutz-Jeghers και άλλα.

Τα άτομα που πάσχουν από τα σύνδρομα αυτά εμφανίζουν τα πρώτα συμπτώματα στην εφηβική και στην πρώιμη ενήλικη ζωή και επειδή η συσχέτιση με την εμφάνιση καρκίνου είναι πολύ στενή επιβάλλεται ο τακτικός ενδοσκοπικός έλεγχος.

Ωστόσο η γονιδιακή επιρροή, αν και δεν είναι τόσο έντονη, υπάρχει και σε άτομα που έχουν συγγενείς πρώτου βαθμού (γονείς, αδέλφια) με καρκίνο παχέος εντέρου.

Καλό είναι λοιπόν, εάν έχετε κάποιο συγγενικό πρόσωπο που πάσχει από τη νόσο να υποβάλλεστε σε τακτικούς ελέγχους, ειδικά αν ο καρκίνος έχει εμφανιστεί πριν την ηλικία των 40 ετών.

Είναι επίσης σημαντικό, αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό οποιουδήποτε καρκίνου να είστε πιο υποψιασμένοι στο να αναγνωρίσετε πρώιμα συμπτώματα, έτσι ώστε η αντιμετώπισή τους να προλάβει την εμφάνιση του καρκίνου.

5. Το κάπνισμα είναι σημαντικός παράγοντας κινδύνου για τους περισσότερους τύπους καρκίνου. Σύμφωνα με μελέτες, άνδρες και γυναίκες που καπνίζουν για διάστημα μεγαλύτερο της εικοσαετίας, έχουν 3 φορές περισσότερη πιθανότητα να αναπτύξουν μικρούς αδενωματώδεις πολύποδες.

Ποια είναι τα συμπτώματα; Πώς θα καταλάβω ότι πρέπει να απευθυνθώ σε κάποιον ειδικό;

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου αναπτύσσεται στην τρίτη του μοίρα, το αριστερό ή κατιόν κόλον, σε ποσοστό περίπου 5%. Το αριστερό κόλον εκτείνεται από το ύψος περίπου του σπληνός μέχρι το σιγμοειδές, στο ύψος της αριστερής λαγόνιας ακρολοφίας (λίγο πιο κάτω από τον ομφαλό). Το εύρος του αυλού του αριστερού κόλου είναι στενότερα από ό,τι του δεξιού και τα φαινόμενα απόφραξης είναι συχνότερα σε αυτόν τον τύπο καρκίνου. Σε γενικές γραμμές μπορεί να παρουσιαστεί:

• Αδυναμία και αίσθημα κούρασης, η οποία οφείλεται σε αναιμία λόγω απώλειας αίματος εξαιτίας του όγκου.

• Πόνος που η ακριβής του εντόπιση είναι δύσκολη από τον ασθενή, δεν είναι σταθερός και οφείλεται στη μερική ή πλήρη απόφραξη του αυλού του εντέρου.

• Αίμα αναμεμιγμένο με βλέννη στα κόπρανα. Ειδικά ασθενείς που πάσχουν από αιμορροϊδοπάθεια πολλές φορές δε δίνουν σημασία στο συγκεκριμένο σύμπτωμα και το αποδίδουν στην πάθησή τους. Σε κάθε τέτοια περίπτωση είναι απαραίτητη η χειρουργική εκτίμηση.

• Αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου, που μπορεί να περιλαμβάνουν εναλλαγή διάρροιας με δυσκοιλιότητα, αίσθημα ατελούς κένωσης (τεινεσμός). Αυτό το σύμπτωμα αφορά κυρίως στον καρκίνο του ορθοσιγμοειδούς.

• Σε προχωρημένο όγκο του αριστερού κόλου, ο γιατρός μπορεί να διαπιστώσει την ύπαρξη μάζας στον αριστερό λαγόνιο βόθρο (στο κάτω αριστερά τμήμα της κοιλιάς).

• Ορισμένες φορές μπορεί να προκύψει ειλεός, δηλαδή πλήρης ή μερική απόφραξη του αυλού του εντέρου. Σε αυτήν την περίπτωση ο πόνος γίνεται πολύ έντονος και απαιτείται άμεση χειρουργική αντιμετώπιση.

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Το λεπτομερές ιστορικό και η κλινική εξέταση καθοδηγούν σε μεγάλο βαθμό τις περαιτέρω κινήσεις για την τελική διάγνωση της νόσου.

Βασικό όπλο σε αυτήν την κατεύθυνση είναι η κολονοσκόπηση που δίνει τη δυνατότητα οπτικής παρατήρησης του εσωτερικού του εντέρου και τη λήψη ιστών για εξέταση στο μικροσκόπιο.

Η κολονοσκόπηση απαιτεί την προετοιμασία του ασθενούς με ειδικά καθαρκτικά ώστε να μην παρεμποδίζεται η παρατήρηση από το περιεχόμενου του εντέρου.

Με τη χρήση αναισθητικών φαρμάκων ο ασθενής δεν έχει πλήρως τις αισθήσεις του κατά τη διάρκεια της εξετάσεις, κάτι που την καθιστά ουσιαστικά ανώδυνη.

Αφού επιτευχθεί αυτό, εισάγεται ένα εύκαμπτο ενδοσκόπιο το οποίο προωθείται μέχρι το όριο παχέος και λεπτού εντέρου.

Η κολονοσκόπηση είναι εξαιρετικά αξιόπιστη εξέταση (ευαισθησία 95%) και δίνει τη δυνατότητα αφαίρεσης των πολυπόδων πριν προλάβουν να εξελιχθούν σε καρκίνο.

Ο βαριούχος υποκλυσμός είναι μια εξέταση που έχει μικρότερη ευαισθησία από την κολονοσκόπηση και ουσιαστικά πρόκειται για ακτινογραφία της κοιλιάς αφού έχει προηγηθεί η χορήγηση διαμέσου του πρωκτού μιας φωσφωρίζουσας υπό τις ακτίνες Χ ουσίας.

Από τη στιγμή της ανεύρεσης κάποιας ύποπτης βλάβης, είναι αναγκαίος ο πλήρης απεικονιστικός έλεγχος μέσω αξονικής ή μαγνητικής τομογραφίας για τον αποκλεισμό μεταστάσεων σε άλλα όργανα.

Είναι σήμερα δυνατόν, με την αλματώδη εξέλιξη της μοριακής βιολογίας και της γενετικής, να γίνει μοριακός έλεγχος των κοπράνων και ανεύρεση σε αυτά παθολογικών, μεταλλαγμένων γονιδίων που ενέχονται στον σχηματισμό του καρκίνου.

Υπάρχει θεραπεία;

Η θεραπεία του καρκίνου που εντοπίζεται στο αριστερό κόλον έγκειται στην αφαίρεση του όγκου και των λεμφαδένων που αντιστοιχούν σε αυτή την ανατομική περιοχή.

Ακολούθως, αποκαθίσταται η συνέχεια του γαστρεντερικού σωλήνα με την ένωση των τμημάτων του εντέρου που έχουν απομείνει. Η χειρουργική αφαίρεση του όγκου μπορεί να γίνει είτε με ανοικτό χειρουργείο είτε λαπαροσκοπικά.

Η απόφαση για το είδος της τεχνικής εξαρτάται από την εντόπιση του όγκου και από το μέγεθός του, καθώς και από άλλους παράγοντες που σχετίζονται με τη γενικότερη κατάσταση του ασθενούς. Εάν αποφασιστεί η τεχνική της λαπαροσκοπικής μεθόδου, δίνεται πλέον η δυνατότητα να γίνει χρήση της ρομποτικής χειρουργικής. Πρόκειται για εξέλιξη της λαπαροσκοπικής χειρουργικής.

Με αυτή τη μέθοδο ο εξειδικευμένος χειρουργός χειρίζεται ένα ειδικό ρομπότ μέσω του οποίου γίνονται πολύ λεπτές κινήσεις και διενεργείται η επέμβαση.