Αμφίπολη: Τα Ορφικά Μυστήρια του Τύμβου Καστά

Αμφίπολη – Τύμβος Καστά: Η αποκάλυψη του εντυπωσιακού ψηφιδωτού στον μεγάλο τάφο, βασιλικός όπως όλα δείχνουν, δεν ήταν μόνο η αφορμή για να καθυστερήσει κατά 8 ημέρες η ανασκαφή αλλά και για να αναζωπυρωθεί η συζήτηση για το ποιος είναι ο ένοικος του τάφου.

Και πάλι απαντήσεις δεν πήραμε, καθώς οι εικασίες στριφογυρνάνε όλο και πιο έντονα γύρω από την βασιλική οικογένεια, αλλά ξεκάθαρα όνομα, δεν προκύπτει.

Την Παρασκευή τα συνεργεία δεν εργάστηκαν στην Αμφίπολη τιμώντας την μνήμη των πεσόντων στις δυο μαζικές εκτελέσεις των κατοίκων των Κερδυλίων από τα Ναζιστικά στρατεύματα στις 17 Οκτωβρίου του 1941.

Οι εργασίες της ανασκαφής στην Αμφίπολη ξεκίνησαν και πάλι το Σαββάτο με αποχωματώσεις στον τρίτο θάλαμο, οι ρυθμοί εργασίες είναι χαμηλοί εξαιτίας της στενότητας του χώρου, ένεκα των πολλών υποστυλώσεων που υπάρχουν. Τα προγνωστικά είναι ότι νωρίτερα από μια εβδομάδα δεν θα έχουμε κάτι νεώτερο…

Ξαναγύρισε η Περσεφόνη στο σπίτι της

Σε αυτό το διάστημα, το μόνο που μπορεί να δώσει κάτι νεώτερο είναι κάποιο αναπάντεχο εύρημα.

Από το ψηφιδωτό τι άλλο μπορούμε να περιμένουμε; Πρώτα απ όλα δεν γνωρίζουμε ακόμη τι περιλαμβάνει το κέντρο του ψηφιδωτού που είναι καταστραμμένο.

Κατά την δήλωση της ίδιας της Κατερίνας Περιστέρη, υπάρχουν σχεδόν όταν τα κομμάτια του, πολλά από τα οποία φτάνουν και τα 20 εκατοστά.

Τι θα δείξει η κατεστραμμένη εικόνα μετά την συμπλήρωση του ψηφιδωτού;

Η μία περίπτωση είναι να συμπληρωθεί απλά η εικόνα των αλόγων και τίποτα περισσότερο.

Η άλλη είναι να υπάρχει κάποια πολύτιμη πληροφορία… όπως για παράδειγμα ένα σύμβολο ή κάτι άλλο!

Όταν θα μάθουμε η ανασκαφή θα έχει προχωρήσει αρκετά οπότε ίσως ήδη να έχουν δοθεί οι απαντήσεις που ψάχνουμε.

Ας σταθούμε γι’ αυτούς τους λόγους λίγο περισσότερο σε αυτό καθ’ αυτό το θέμα της παράστασης. Ας μην συμπεριφερόμαστε «λαίμαργα» ζητώντας συνεχώς και νέες αποκαλύψεις, όταν δεν έχουμε «χωνέψει» τις ήδη γνωστές…

Η παράσταση της αρπαγής της Περσεφόνης, είναι γνωστή αλλά για πρώτη φορά την συναντάμε στην περιοχή του Παγγαίου.

Το γεγονός καθόλου αμελητέο, έχει την ιδιαίτερη αξία του, καθώς σύμφωνα με την μυθολογία η αρπαγή της κόρης από τον Άδη έγινε στο Νύσιο Πεδίο.

Υπάρχουν πολλές εκτιμήσεις για το που βρίσκονταν, μια από αυτές το προσδιορίζουν στην περιοχή του Παγγαίου, άλλες στην Ελευσίνα, άλλες στην Σικελία κ.α..

Ωστόσο, στην περίπτωση του Παγγαίου όρους, έχουμε ορισμένα στοιχεία που συνηγορούν υπέρ αυτής της άποψης, ότι δηλαδή εδώ ήταν το Νύσιο Πεδίο.

Κατά την αρχαιότητα το μυστικιστικό όνομα του Παγγαίου ήταν Νύσα, όπως και το όνομα της τροφού του θεού Διόνυσου, (όπου το όνομα φαίνεται να είναι σύνθετο, του Διός και της Νυσας).

Για την καταγωγή του Διονύσου έχουν γραφτεί πολλά, το σίγουρο είναι λατρεύονταν στην περιοχή του Παγγαίου, μάλιστα στην Καλή Βρύση της Δράμας έχει βρεθεί και το ιερό του, – όπου την ανασκαφή έκανε η κ. Περιστερη-, ενώ σε μια από τις κορυφές του Παγγαίου, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο υπήρχε το μαντείο του Διονύσου. Ακόμη δεν έχει εντοπιστεί η τοποθεσία του μαντείου.

Επισης, ένα ακόμη χρήσιμο στοιχείο, είναι ότι στο Παγγαίο υπήρχε λατρεία μέσα σε σπήλαια, τόσο για τον Διόνυσο, όσο και τους Ρήσο και Ορφέα.

Περισσότερα επ’ αυτού ανάλογα με τις εξελίξεις. Απλά θα σημειώσουμε ότι στην ευρύτερη περιοχή που είναι ο μεγάλος Τύμβος της ανασκαφής, υπάρχουν αρκετά και σημαντικά σπήλαια (Δισάκια, Αρκουδότρυπα κ.λ.π.) όπου ήταν τόποι λατρείας έως πρόσφατα!!!

Η σημασία των συμβόλων

Όλα τα παραπάνω τα σημειώνω γιατί το συγκεκριμένο μνημείο δεν πρέπει να το δούμε ξεκομμένο από την εποχή, αλλά θα πρέπει να το προσεγγίσουμε με βάση τα ισχύοντα των ημερών που κατασκευάστηκε, γι’ αυτό εξάλλου στο ΧΡΟΝΟΜΕΤΡΟ, εδώ και δύο μήνες δημοσιεύουμε κείμενα που προσπαθούν – έστω ακροθιγώς – να περιγράψουν το πολιτιστικό – θρησκευτικό υπόβαθρο μέσα από το οποίο προέκυψε η σύλληψη και η κατασκευή αυτού του μνημείου.

Απ΄ όσο γνωρίζω, οι αρχαίοι ότι έκαναν, το έκαναν για συγκεκριμένο λόγο, δεν υπήρχε περίπτωση να γίνει κάτι χωρίς να εξυπηρετεί κάποια ανάγκη.

Δεν υπήρχε η λογική που υπάρχει σήμερα στην διακόσμηση, δηλαδή ότι μου αρέσει το παίρνω και το τοποθετώ. Για όλα υπήρχε μια αιτία! Γι’ αυτό όλα αυτά που έχουν αποκαλυφθεί μέχρι σήμερα στην ανασκαφή του τάφου, βρίσκονται εκεί για κάποιο λόγο.

Αν σκεφτούμε δε το γεγονός, ότι ο επικεφαλής του οίκου των Τημενιδών ήταν αρχιερέας των ορφικών μυστηρίων και γνώστης των διονυσιακών τελετών, κάθε τι μέσα στο ταφικό μνημείο έχει το συμβολισμό του.

Η χρήση δε των βασιλικών συμβόλων αλλά και της μύησης στα ορφικά μυστήρια, ήταν δηλωτικό της συνέχειας που υπήρχε στην δυναστεία και γι’ αυτό δεν μπορούσε να τα χρησιμοποιήσει όποιος είχε απλά χρήματα… ούτε ήταν εύκολο να τα καπηλευτεί. «Λεπτομέρεια» που δεν πρέπει να μας διαφεύγει.

Διαβάστε σχετικά: Αμφίπολη: «Δεν είναι τάφος, είναι ναός ορφικών μυστηρίων»

Η ταυτότητα του νεκρού

Το υπογραμμίζω αυτό, γιατί δεν θα ήταν δυνατόν ένας στρατηγός ή ένας επιφανής να χρησιμοποιήσει χάρη γούστου τα βασιλικά σύμβολα.

Ας γίνω πιο συγκεκριμένος. Ειπώθηκε από τη γενική γραμματέα του ΥΠΠΟΑ στην τελευταία συνέντευξη Τύπου ότι «Βρίσκουμε την σκηνή της αρπαγής της Περσεφόνης στην τοιχογραφία του λεγόμενου τάφου της Περσεφόνης, στο βασιλικό νεκροταφείο των Αιγών.

Έχουμε και δεύτερη απεικόνιση με τον Πλούτωνα και την Περσεφόνη, σε σκηνή ιερού γάμου, στο ερεισίνωτο του μαρμάρινου θρόνου, στον τάφο της Ευρυδίκης, μητέρας του Φιλίππου, στις Αιγές.

Οι σκηνές αυτές συνδέονται με τις λατρείες του κάτω κόσμου, με την Ορφική λατρεία- κάθοδος στον Άδη-καθώς και με τις διονυσιακές τελετές.

Ο εκάστοτε επικεφαλής του οίκου των Μακεδόνων ήταν ο αρχιερέας αυτών των λατρειών. Σας θυμίζω την πρόσφατη έρευνα του Εθνικού Κέντρου Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος» για τα κατάλοιπα της μάσκας που βρέθηκαν στα κατάλοιπα των οστών του Φιλίππου.

Σύμφωνα με τους ειδικούς ήταν η μάσκα, την οποία φορούσε ο Φίλιππος στις ορφικές τελετές. Επομένως, η παράσταση στην περίπτωσή μας έχει συμβολική σημασία, η οποία μπορεί να δηλώνει κάποια σχέση του “ενοίκου” του τάφου με τον μακεδονικό οίκο. Ο πολιτικός συμβολισμός είναι πολύ ισχυρός σε όλες τις εποχές».

Νομίζω ότι η κ. Μενδώνη είπε περισσότερα απ΄ όσα μας έχει συνηθίσει να λέει, για το ποιος είναι θαμμένος στον μεγάλο Τύμβο της Αμφίπολης.

Σίγουρα δεν μπορεί να είναι ο Κάσανδρος, δεν μπορεί να είναι ο Ηφαιστιωνας, δεν μπορεί να είναι ο Νέαρχος ούτε και κανένας άλλος, πέρα από μέλος της βασιλική οικογένεια. Ποια μέλη της βασιλικής οικογένειας πέθαναν το τελευταία τέταρτο του 4ου αιώνα π.Χ. και απ’ αυτά ποιο μέλος της ήταν μυημένο στα ορφικά μυστήρια; Απάντηση δεν θα δώσω, γιατί είναι πανεύκολο.

Ως απόδειξη των παραπάνω, η φωτογραφία από τον μαρμάρινο θρόνο της Ευριδίκης, τον οποίο επικαλέστηκε η κ. Μενδώνη. Σε αυτόν θα δείτε, τα ιωνικά κιονόκρανα, δεξιά και αριστερά, εκεί που ακουμπούν τα μπράτσα του θρόνου.

Στην βάση της πλάτης υπάρχουν οι σφίγγες, από επάνω οι καρυάτιδες και πιο πάνω, στο ερεισίνωτο του μαρμάρινου θρόνου, η σκηνή του Ιερού Γάμου του Πλούτωνα με την Περσεφόνη. Τα μοναδικό σύμβολο που δεν έχει βρεθεί μέχρι σήμερα είναι οι γρύπες από τη βάση του καθίσματος…

Απάντηση γι’ αυτή την απουσία δεν υπάρχει, αλλά και η ανασκαφή δεν έχει τελειώσει, οπότε ας περιμένουμε μήπως βρεθούν στον τρίτο θάλαμο και μετά. Επιπλέον ένα κενό που έχουμε είναι το τι υπάρχει στο κέντρο της παράστασης του ψηφιδωτού, κάτι μας λέει ότι είναι πάρα πολύ σημαντικό και δεν είναι απλά οι υπόλοιπη εικόνα από το στήθος των αλόγων…

Θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς ότι από το τμήμα του ταφικού μνημείου που αποκαλύφθηκε μέχρι σήμερα δεν θα πρέπει να περιμένουμε κάτι καινούργιο, οπότε οι επόμενες αποκαλύψεις μας έρχονται από τον τρίτο θάλαμο, τα ίδια που λέγαμε και πριν μια εβδομάδα όταν κανείς δεν περίμενε να αποκαλυφθεί το ψηφιδωτό.

Με αυτό το μνημείο δεν μπορείς να είσαι ποτέ σίγουρος για το τι σου επιφυλάσσει, η σκέψη του Δεινοκράτη, στην καλύτερη στιγμή της, γι’ αυτό ας έχουμε την προσοχή μας στον τρίτο θάλαμο, αλλά να είμαστε και έτοιμοι και για οποιαδήποτε ανατροπή!!!

Θεόδωρος Αν. Σπανέλης στο Χρονόμετρο της Καβάλας