Αμφίπολη: Γιγάντιες οι Καρυάτιδες – συνολικό ύψος 4 μέτρα

Η αποκάλυψη των βάθρων πάνω στα οποία στέκονται οι Καρυάτιδες, μέσα στον Τύμβο στην Αμφίπολη, πραγματικά δίνουν μια άλλη, σχεδόν γιγαντιαία υπόσταση στα αγάλματα φύλακες του τάφου.

Όπως γράφει το xronometro.com, το καθένα από τα μαρμάρινα βάθρα έχει ύψος 1,80 μέτρα, ενώ αυτά καθεαυτά τα αγάλματα έχουν ύψος 2,27 μέτρα, όπως έχει ανακοινωθεί από το υπουργείο Πολιτισμού.

Έτσι, έχουμε εντυπωσιακά δημιουργήματα με συνολικό ύψος που ξεπερνά τα τέσσερα μέτρα, γεγονός που κάνει ακόμα πιο επιβλητική την παρουσία τους στην είσοδο του τρίτου θαλάμου του Τύμβου.

Όπως φαίνεται όμως, τα μαρμάρινα βάρθρα των Καρυατιδών στην Αμφίπολη είναι κενά γραφής, δηλαδή δεν φέρουν κάποιο σύμβολο, πόσο μάλλον επιγραφή, που να απαντά στα δεκάδες ερωτήματα που έχει δημιουργήσει στην αρχαιολογική ομάδα, την επιστημονική κοινότητα αλλά και το κοινό η ανασκαφή. Έτσι, όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, οι Καρυάτιδες αποδεικνύονται και αυτές «Σφίγγες» κρατώντας καλά κρυμμένο το μυστικό του Τάφου, δηλαδή το ποιος είναι θαμμένος εκεί.

Εν τω μεταξύ έχει αποκαλυφθεί πλήρως το δάπεδο του πρώτου θαλάμου πίσω από τις Σφίγγες, το οποίο δεν παρουσιάζει τίποτα το αρχαιολογικά αξιοποιήσιμο, όπως και τα βάθρα. Δεν φέρει ψηφιδωτές απεικονίσεις ή άλλη διακόσμηση, που ίσως οδηγούσε σε κάποια συμπεράσματα για τη χρήση του χώρου και την ταυτοποίησή του με κάποιον ή κάποιους νεκρούς.

Πλέον οι εργασίες της ανασκαφικής ομάδας εστιάζονται στον αποκαθαρισμό από τα χώματα της θύρας που βρίσκεται κάτω από τις Καρυάτιδες, ώστε οι αρχαιολόγοι να εισέλθουν στον τρίτο θάλαμο του μνημείου, στο τέλος του οποίου υπάρχει το τέταρτο θύρωμα. Το θύρωμα αυτό όπως έχει ανακοινωθεί είναι έκκεντρο σε σχέση με τα προηγούμενα και μικρότερο στο άνοιγμα, γεγονός που κάνει τη σημασία του ακόμα μεγαλύτερη. Με βάση πληροφορίες από την ανασκαφή, το θύρωμα αυτό είναι πιθανόν να έχει υπόγεια κατεύθυνση, δηλαδή ο επόμενος, τέταρτος χώρος, να είναι σε χαμηλότερο επίπεδο από τους πρώτους τρεις του μνημείου.

Μενδώνη: Το μνημείο είναι του τελευταίου τετάρτου του 4ου αιώνα π.Χ.

Η γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, επέμεινε στην άποψη ότι «το μνημείο στην Αμφίπολη χρονολογείται στο τελευταίο τέταρτο του 4ου αιώνα» μιλώντας στον τηλεοπτικό σταθμό Star και διευκρίνισε ότι το υπουργείο Πολιτισμού είναι υποχρεωμένο να υιοθετήσει τη χρονολογία την οποία δίνει η ανασκαφική ομάδα και η επικεφαλής της.

Σε ερώτηση σχετικά με το πότε θα ξέρουμε ποιος ή ποιοι είναι οι ένοικοι του τάφου στην Αμφίπολη, η κ. Μενδώνη απάντησε ότι απαντήσεις θα έχουμε, όταν τελειώσει η ανασκαφή.

«Η ανασκαφική διαδικασία είναι αρκετά χρονοβορά και όσο πιο κοντά είναι κανείς στο τέλος τόσο πιο σύνθετα γίνονται τα πράγματα. Η ανασκαφέας έδωσε έναν χρονικό ορίζοντα περίπου έναν μήνα από τώρα, δηλαδή τέλος Οκτωβρίου – αρχές Νοεμβρίου», επισήμανε η κ. Μενδώνη, αναφέροντας, ωστόσο ότι αυτό το χρονικό διάστημα δεν θα πρέπει να θεωρηθεί ως ένα όριο το οποίο δεν θα αλλάξει είτε νωρίτερα είτε αργότερα.

Πάντως τελευταία πυκνώνουν και οι εικασίες που αναφέρουν ότι ο Τύμβος της Αμφίπολης δεν είναι Τάφος αλλά άλλου είδους μνημείο, όπως ηρώο ή και μαντείο.

Η Ολυμπιάδα και οι Κλώδωνες του Παγγαίου

Του Άρη Μεντίζη, Δημοσιογράφου – ιστορικού ερευνητή, στο Χρονόμετρο

Κλώδωνες! Μια λέξη που ακούγεται πολύ το τελευταίο διάστημα, με αφορμή την ανασκαφή στον τύμβο του λόφου Καστά στην Αμφίπολη, όπου και αποκαλύφθηκαν τα δύο αγάλματα – Καρυάτιδες, που τόσο σχολιάστηκαν από τον αρχαιολογικό κόσμο. Τα δύο αυτά αγάλματα είναι «Καρυάτιδες» ή «Κλώδωνες»; Ένα ερώτημα που προέκυψε μετά την τοποθέτηση του Βρετανού αρχαιολόγου Andrew Chugg, ο οποίος υποστήριξε ότι το ταφικό αυτό μνημείο, μπορεί να είναι ο τάφος της Ολυμπιάδας, μητέρας του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Όμως τι είναι οι Κλώδωνες; Σύμφωνα με το «Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης», των Henry G.Liddell και Robert Scott, «Κλώδωνες» είναι το προσωνύμιο των Μαινάδων στη Μακεδονία. Αναφέρει μάλιστα ότι ονομάζονται επίσης και «Μιμαλλόνες».

Σημειώνεται ότι στην ελληνική μυθολογία οι Μαινάδες, ήταν αρχικά νύμφες που παρουσιάζονται ως συντρόφισσες και συνοδοί του θεού Διονύσου, που περιπλανιούνταν στο ιερό βουνό του, το Παγγαίο. Αργότερα Μαινάδες ονομάστηκαν οι γυναίκες που συμμετείχαν στους διονυσιακούς θιάσους, λατρεύοντας τον Διόνυσο. Κυριότερο χαρακτηριστικό των Μαινάδων ήταν η εκστατική μανία, η υπερκινητική και βίαιη συμπεριφορά. Οι Μαινάδες φορούσαν στεφάνια από κισσό, σμίλακα και νεβρίδες (ελαφριά φορέματα από δέρμα νεβρού, δηλαδή ελαφιού). Διέτρεχαν τα βουνά και μπορούσαν να συναναστρέφονται με τα άγρια ζώα, τα οποία έπαιρναν στα χέρια τους και τα θήλαζαν. Λάτρευαν τον Διόνυσο με τραγούδια, με «μανικούς» χορούς και με κραυγές. Πάνω στον ενθουσιασμό τους μπορούσαν να ξεριζώσουν δέντρα και να σκοτώσουν άγρια θηρία. Κυνηγούσαν εξάλλου ζώα και έτρωγαν το κρέας τους ωμό. Την καλύτερη περιγραφή των Μαινάδων τη συναντάμε στην τραγωδία «Βάκχες» του Ευριπίδη.

Με λίγα λόγια «Κλώδωνες» και «Μιμμαλόνες», ονομάζονται οι μυημένες γυναίκες στα Ορφικά και Διονυσιακά μυστήρια, που τελούνταν κατά κόρον στο Παγγαίο και φυσικά στην Αμφίπολη, που βρίσκεται στους πρόποδες του.

Η Ιέρεια Ολυμπιάδα

Με τα μυστήρια που τελούνταν στην περιοχή είχε ιδιαίτερη σχέση η βασίλισσα Ολυμπιάδα, σύζυγος του βασιλιά της Μακεδονίας Φιλίππου Β’, και μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Η Ολυμπιάδα ήταν η δευτερότοκη κόρη του Νεοπτόλεμου Β’, βασιλιά των Μολοσσών της Ηπείρου, και γεννήθηκε το 373 π.Χ.. Το όνομα της, σύμφωνα με τον ιστορικό W. Heckel, ήταν Πολυξένη όταν ήταν παιδί, Μυρτάλη όταν παντρεύτηκε, και αργότερα μετονομάστηκε Ολυμπιάδα. Το όνομα Ολυμπιάδα της δόθηκε, σύμφωνα με την παράδοση, ύστερα από την νίκη του Φίλιππου στους Ολυμπιακούς αγώνες του 356 π.Χ.. Η Μυρτάλη – Ολυμπιάδα από τα παιδικά της χρόνια έτυχε ιδιαίτερης μόρφωσης πέρα από απλή μάθηση και γραφή. Νωρίς διακρίθηκε για το ανήσυχο και ανικανοποίητο πνεύμα της, τις μεταφυσικές της ανησυχίες και τη δίψα να μάθει περισσότερα για τα μυστήρια της ζωής και του θανάτου. Έμαθε τα ιερατικά μυστικά στο Μαντείο της Δωδώνης, το οποίο και υπηρέτησε για χρόνια, ενώ ήταν μυημένη και στα Ορφικά και Διονυσιακά Μυστήρια. Ήταν ιέρεια των Καβειρίων Μυστηρίων της Σαμοθράκης, όπου και γνώρισε και ερωτεύτηκε τον Φίλιππο Β”.

Μπορεί η Ολυμπιάδα να παρουσιάζεται πολλές φορές ως κακότροπη και ζηλιάρα, να εμφανίζεται με εξημερωμένα φίδια, και η ίδια να ομολόγησε στο σύζυγό της ότι ο Αλέξανδρος δεν ήταν γιος του, αλλά ότι τον είχε συλλάβει από ένα φίδι που εμφανίστηκε στον ύπνο της, το οποίο ήταν ενσάρκωση του Δία, ωστόσο είχε πολλές αρετές, αρκετές από τις οποίες μετέδωσε στο γιο της, τον Αλέξανδρο. Ως αφοσιωμένη μητέρα, είχε ένα μοναδικό σκοπό και τον υπηρετούσε με πάθος: πώς θα εξασφάλιζε για το γιο της τη διαδοχή του θρόνου της Μακεδονίας μέσα στη δίνη των μηχανορραφιών και δολοπλοκιών στην αυλή της Πέλλας, κάτι που τελικά πέτυχε.

Η σχέση της Ολυμπιάδας με τις Κλώδωνες του Παγγαίου

Πληροφορίες για τη σχέση της Ολυμπιάδας με τις Κλώδωνες του Παγγαίου, δίνει ο Πλούταρχος, στο έργο του «Παράλληλοι Βίοι: Αλέξανδρος-Καίσαρ». Σε αυτό, ο συγγραφέας του 1ου μ.Χ. αιώνα, συνδέει ξεκάθαρα την Ολυμπιάδα, όχι μόνο με τις Κλώδωνες, αλλά και με την Αμφίπολη και το Παγγαίο.

Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά : «Πάσαι μεν αι τήδε γυναίκες ένοχοι τοις Ορφικοίς ούσαι και τοις περί τον Διόνυσον οργιασμοίς εκ του πάνυ παλαιού, Κλώδωνές τε και Μιμαλλόνες επωνυμίαν έχουσαι, πολλά ταις Ηδωνίσι και ταις περί τον Αίμον Θρήσσαις όμοια δρώσιν· αφ’ ων δοκεί και το θρησκεύειν όνομα ταις κατακόροις γένεσθαι και περιέργοις ιερουργίαις· η δ’ Ολυμπιάς μάλλον ετέρων ζηλώσασα τας κατοχάς και τους ενθουσιασμούς εξάγουσα βαρβαρικώτερον, όφεις μεγάλους χειροήθεις εφείλκετο τοις θιάσοις, οι πολλάκις εκ του κιττού και των μυστικών λίκνων παραναδυόμενοι και περιελιττόμενοι τοις θύρσοις των γυναικών και τοις στεφάνοις, εξέπληττον τους άνδρας».

Δηλαδή: «Όλες οι γυναίκες οι μυημένες στα Ορφικά και στις οργιαστικές τελετές του Διονύσου από τα παλιά χρόνια, που επονομάζονται Κλώδωνες και Μιμαλλόνες, κάνουν πολλά όμοια με τις γυναίκες της Ηδωνίδας (όλη η γύρω περιοχή με κέντρο το Παγγαίο) και τις Θράκισσες γύρω από τον Αίμο. Από αυτές πιστεύεται ότι προήλθε η λέξη θρησκεύω, λόγω των υπερβολικών και παράξενων ιεροπραξιών. Και η Ολυμπιάδα, με περισσότερο ζήλο στη μύηση από τις άλλες γυναίκες και εκφράζοντας με αγριότερο τρόπο τη (θεϊκή της) έκσταση, παρουσίαζε στις συναθροίσεις μεγάλα ήρεμα φίδια, τα οποία ξεπροβάλλοντας από τον κισσό και τα καλάθια των μυστηριακών τελετών και τυλιγόμενα στους θύρσους και τα στεφάνια των γυναικών, καταφόβιζαν τους άντρες».

Πρόκειται ουσιαστικά για μια γραπτή μαρτυρία που περιγράφει τη σχέση της Ολυμπιάδας με τα μυστήρια του Παγγαίου, με τις Κλώδωνες – Μαινάδες και τη λατρεία του Διονύσου.

Πάνω σε αυτό το χωρίο στηρίχθηκε και η τοποθέτηση του Βρετανού αρχαιολόγου, την οποία όμως διέψευσαν Έλληνες αρχαιολόγοι, λέγοντας πως οι Μαινάδες ήταν συνήθως γυναίκες μεγαλύτερες σε ηλικία, κάτι που πιστοποιείται εμμέσως από τις «Βάκχες» του Ευριπίδη. Αντιθέτως, όμως, οι Καρυάτιδες ήταν νεαρές κοπέλες, οι οποίες στήριζαν τον οίκο, και η μορφή τους εξέφραζε ευγένεια και προσήνεια, κάτι που δεν χαρακτήριζε τις Κλώδωνες – Μαινάδες. Επίσης οι Κλώδωνες, αντίθετα από τις Καρυάτιδες, δεν έφεραν στο κεφάλι τους τον χαρακτηριστικό καλαθίσκο ή πόλο, που βλέπουμε στον τύμβο της Αμφίπολης.

Στο ερώτημα αν είναι Καρυάτιδες ή Κλώδωνες, θα απαντήσει η αρχαιολογική σκαπάνη, με την ολοκλήρωση της ανασκαφής και τη μελέτη των ευρημάτων. Το μόνο σίγουρο είναι πως μέσα από αυτή την ανασκαφή, βγαίνει στο φως το μεγαλείο του Παγγαίου, είτε μέσα από τις Καρυάτιδες του τύμβου Καστά στους πρόποδες του, είτε μέσα από τις πανάρχαιες Κλώδωνες και την Ολυμπιάδα, που μυήθηκε στα μυστήρια περιφερόμενη στις πλαγιές του, και πατώντας το χώμα του.