Όλες οι αλλαγές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση – Τι προβλέπει το νομοσχέδιο

Κατατέθηκε το σχέδιο νόμου του υπουργείου Παιδείας για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, που περιλαμβάνει αλλαγές στην οργάνωση και τη λειτουργία της ανώτατης Εκπαίδευσης.

Σύμφωνα με το υπουργείο, το νομοσχέδιο, που συνιστά μία «ολοκληρωμένη θεσμική παρέμβαση στην οργάνωση των ΑΕΙ», θα εισαχθεί στην Ολομέλεια προς συζήτηση στις 31 Ιουλίου. Τα περισσότερα από όσα προβλέπονται σε αυτό είναι γνωστά και δεν «κρύβονται» μεγάλες αλλαγές σε σχέση με τα όσα είχε ανακοινώσει το υπουργείο.

Ρύθμιση για το άσυλο στα ΑΕΙ

Στο σχέδιο νόμου, αναγνωρίζεται το ακαδημαϊκό άσυλο (άρθρο 3) και ορίζονται οι περιπτώσεις κατά τις οποίες επιτρέπεται η επέμβαση δημόσιας δύναμης στους χώρους των ΑΕΙ αυτεπαγγέλτως, χωρίς απόφαση του Πρυτανικού Συμβουλίου.

«Επέμβαση δημόσιας δύναμης σε χώρους των ΑΕΙ επιτρέπεται αυτεπαγγέλτως σε περιπτώσεις κακουργημάτων και εγκλημάτων κατά της ζωής και ύστερα από απόφαση του Πρυτανικού Συμβουλίου, σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση. Οι ανωτέρω περιορισμοί δεν ισχύουν για επεμβάσεις του Πυροσβεστικού Σώματος και επεμβάσεις σε περιπτώσεις τροχαίων ατυχημάτων» αναφέρεται στο νομοσχέδιο.

Ακόμη, καθορίζεται η διαδικασία ανάδειξης πρύτανη και αντιπρυτάνεων, με ξεχωριστά ψηφοδέλτια.

Ρυθμίσεις για τα Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών

Επίσης, ρυθμίζεται η λειτουργία Προγραμμάτων Μεταπτυχιακών Σπουδών (ΠΜΣ). Ιδιαίτερη βαρύτητα έχει δοθεί από πλευράς υπουργείου, στο ζήτημα των τελών των ΠΜΣ και γι΄ αυτό, τίθενται περιορισμοί σε σειρά άρθρων του νομοσχεδίου, ούτως ώστε το αντίτιμο που δίνουν οι φοιτητές να κυμαίνεται «εντός λογικών ορίων» και να λαμβάνονται υπόψη εισοδηματικά κριτήρια. «Τέλη φοίτησης επιβάλλονται μόνο αν είναι απολύτως αναγκαίο για την κάλυψη λειτουργικών αναγκών των ΠΜΣ, ενώ τα αδικαιολόγητα υψηλά τέλη φοίτησης ελέγχονται από τον υπουργό» αναφέρεται στο νομοσχέδιο.

Επίσης, με το άρθρο 35 του σχεδίου νόμου, κατοχυρώνεται η πρόσβαση των υποψηφίων στον δεύτερο κύκλο σπουδών, ανεξαρτήτως της οικονομικής τους δυνατότητας. Προβλέπεται, δηλαδή, η υποχρέωση των ΑΕΙ να διασφαλίζουν την πρόσβαση όλων των φοιτητών που πληρούν τα ακαδημαϊκά κριτήρια στα ΠΜΣ, ανεξάρτητα της οικονομικής τους κατάστασης.

Έτσι, κατοχυρώνεται το δικαίωμα δωρεάν φοίτησης σε μεταπτυχιακά, τα οποία έχουν τέλη φοίτησης, για υποψηφίους με χαμηλά εισοδήματα. Το όριο εισοδήματος που θέτει η διάταξη είναι το 70% του εθνικού διάμεσου διαθέσιμου ισοδύναμου εισοδήματος και δεν πρέπει να το υπερβαίνει ούτε το οικογενειακό, ούτε το ατομικό εισόδημα του φοιτητή, εάν έχει.

Σύμφωνα με το νομοσχέδιο, οι φοιτητές που απαλλάσσονται τελών φοίτησης δεν θα υπερβαίνουν το 30% του συνολικού αριθμού εισακτέων στο ΠΜΣ, σε αντίθεση με το 40%, που είχε ανακοινωθεί αρχικά.

Ειδικότερα, χρήση του δικαιώματος απαλλαγής από φοιτητή με χαμηλά εισοδήματα, γίνεται για την εισαγωγή και φοίτηση σε ένα μόνο μεταπτυχιακό πρόγραμμα και, αρχικά, η απαλλαγή χορηγείται κατά τα δύο πρώτα εξάμηνα. Για να συνεχίσει να τυγχάνει απαλλαγής ο φοιτητής, πρέπει να έχει και καλή επίδοση, όπως αυτή προσδιορίζεται στον Εσωτερικό Κανονισμό ΠΜΣ.

Η αίτηση απαλλαγής από τα τέλη φοίτησης προβλέπεται να υποβάλλεται ύστερα από την ολοκλήρωση της διαδικασίας επιλογής των υποψηφίων και οι φοιτητές επιλέγονται να φοιτήσουν στα ΠΜΣ βάσει ακαδημαϊκών κριτηρίων.

Πέραν της απαλλαγής, ωστόσο, ορίζεται ότι και τα Ιδρύματα μπορούν να χορηγούν υποτροφίες σε φοιτητές με ακαδημαϊκά κριτήρια.

Εξάλλου, καθορίζεται ότι «αναγκαία προϋπόθεση» για την επιλογή ενός φοιτητή σε μεταπτυχιακό, εκτός των ακαδημαϊκών κριτηρίων που προβλέπονται στον εκάστοτε Κανονισμό, είναι η γνώση μίας ακόμη γλώσσας, πλέον της γλώσσας διεξαγωγής του ΠΜΣ.

Παράλληλα, στο νομοσχέδιο έχουν ενταχθεί ρυθμίσεις σχετικά με τους διδάσκοντες στα μεταπτυχιακά. Επίσης, δίνεται η δυνατότητα, με απόφαση του υπουργού, να οργανώνονται διδακτορικές σπουδές και από Τμήματα ΤΕΙ.

Ακόμη, ορίζεται ότι προσμετράται θετικά από το υπουργείο κατά την επιχορήγηση των ιδρυμάτων, η λειτουργία ΠΜΣ χωρίς τέλη φοίτησης, ενώ παράλληλα τα ΑΕΙ οφείλουν να αναρτούν κάθε χρόνο στην ιστοσελίδα τους απολογισμό εσόδων- εξόδων, με αναγραφή της κατανομής των δαπανών ανά κατηγορία.

Επίσης, παράλληλα με τις ήδη υφιστάμενες διαδικασίες αξιολόγησης, ορίζεται η αξιολόγηση κάθε μαθήματος και διδάσκοντος από τους μεταπτυχιακούς φοιτητές, καθώς επίσης και η εξωτερική αξιολόγηση από Επιστημονική Συμβουλευτική Επιτροπή (ΕΣΕ), η οποία αποτελείται από αξιολογητές (καθηγητές, ερευνητές κλπ) που δεν διδάσκουν σε μεταπτυχιακό της οικείας Σχολής.

Σχετικά με τη μετάβαση στο νέο καθεστώς των ΠΜΣ, από το σχέδιο νόμου προβλέπεται ότι για το ακαδημαϊκό έτος 2018-19 «είναι αναγκαία η ίδρυση νέων ή η επανίδρυση των ήδη υφιστάμενων ΠΜΣ», σύμφωνα με τη νέα διαδικασία ίδρυσης ΠΜΣ που προβλέπει το νομοσχέδιο. Για τους ήδη εγγεγραμμένους φοιτητές, εξασφαλίζεται η συνέχιση και ολοκλήρωση της φοίτησης.

Ειδικότερα, όσον αφορά στα πτυχία των ΑΕΙ πενταετούς τουλάχιστον φοίτησης, ορίζονται οι όροι και οι προϋποθέσεις για την αναγνώρισή τους ως «ενιαίοι και αδιάσπαστοι τίτλοι σπουδών μεταπτυχιακού επιπέδου». Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στο νομοσχέδιο, «πρόκειται για αναγνώριση επιπλέον ακαδημαϊκών προσόντων στους αποφοίτους των Τμημάτων ή Σχολών των ΑΕΙ, που πληρούν τις προϋποθέσεις».

Ίδρυση Κέντρων Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης

Στο σχέδιο νόμου προβλέπεται η ίδρυση Κέντρου Επιμόρφωσης και Διά Βίου Μάθησης (ΚΕΔΙΒΙΜ) και η κατάργηση των υφιστάμενων Ινστιτούτων Διά Βίου Εκπαίδευσης και των λειτουργούντων Κέντρων Επαγγελματικής Κατάρτισης των Ιδρυμάτων. Κάθε άλλο πρόγραμμα επιμόρφωσης και διά βίου μάθησης εντάσσεται στο ΚΕΔΙΒΙΜ, τους πόρους του οποίου διαχειρίζεται ο Ειδικός Λογαριασμός Κονδυλίων Έρευνας (ΕΛΚΕ) του Ιδρύματος.

Μάλιστα, τα ιδρύματα οφείλουν να αποστείλουν μέχρι τέλος Οκτωβρίου κατάλογο με τα Ινστιτούτα Διά Βίου Εκπαίδευσης και τα Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης που διατηρούν, καθώς και με τα λοιπά προγράμματα μη τυπικής εκπαίδευσης που προσφέρουν, προκειμένου να εκδοθεί η διαπιστωτική πράξη κατάργησης των δομών αυτών, ώστε από την 1/1/2018 κανένα από αυτά να μην παρέχεται από άλλο φορέα πλην του ΚΕΔΙΒΙΜ.

Θεσμοθέτηση των Ακαδημαϊκών Συμβουλίων Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας

Με μία ακόμα διάταξη του σχεδίου νόμου, θεσμοθετούνται τα Ακαδημαϊκά Συμβούλια Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας (ΑΣΑΕΕ), αντικαθιστώντας στην ουσία τα Συμβούλια Ιδρύματος, με κύριο σκοπό, όπως αναφέρεται στο νομοσχέδιο, «τη χάραξη της στρατηγικής για την ανάπτυξη του ενιαίου χώρου ανώτατης εκπαίδευσης και έρευνας, σε περιφερειακό επίπεδο, λαμβάνοντας υπόψη ιδίως την εκτίμηση των αναπτυξιακών προοπτικών και την στρατηγική που έχει κάθε ίδρυμα της Περιφέρειάς του, τη δυνατότητα εκπαιδευτικών και ερευνητικών συνεργειών μεταξύ των ιδρυμάτων αυτών και τη διαμόρφωση κρίσιμων κοινών υποδομών».

Το ΑΣΑΕΕ, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα, κάθε δύο έτη θα συντάσσει απολογισμό πεπραγμένων και τα μέλη του θα έχουν τριετή θητεία, με δυνατότητα επανεκλογής για μία δεύτερη.

Ρυθμίσεις για τους ΕΛΚΕ

Επιπροσθέτως, με το νομοσχέδιο κωδικοποιείται και επικαιροποιείται το θεσμικό πλαίσιο των ΕΛΚΕ των ΑΕΙ και των Ερευνητικών Κέντρων και ρυθμίζονται ζητήματα που αφορούν τους προϋπολογισμούς τους.

Συγκεκριμένα, προβλέπεται ότι οι ΕΛΚΕ δεν επιχορηγούνται από τον κρατικό προϋπολογισμό, αλλά λαμβάνουν κονδύλια από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, από χρηματοδοτήσεις και κάθε είδους χορηγίες και δωρεές από φυσικά και νομικά πρόσωπα (δημόσια ή ιδιωτικά, της ημεδαπής ή της αλλοδαπής), καθώς και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και από διεθνείς Οργανισμούς.

Επίσης, έχουν πόρους από την παροχή υπηρεσιών που αναλαμβάνει και υλοποιεί το επιστημονικό και ερευνητικό προσωπικό και οι οποίες σχετίζονται με την ερευνητική και λοιπή δραστηριότητα του ΕΛΚΕ. Επιπλέον πόρο, αποτελεί και το ποσοστό των τελών εγγραφής/δίδακτρα από εκτελεσμένα προγράμματα και σεμινάρια στο πλαίσιο της τυπικής και δια βίου μάθησης.

Επιμέρους θέματα

Όπως είχε προαναγγελθεί, με το σχέδιο νόμου καταργείται το τέταρτο (4ο) Επιστημονικό Πεδίο «Επιστήμες της εκπαίδευσης» αφού, όπως σημειώνει το υπουργείο, πολλοί υποψήφιοι αποθαρρύνονται να το δηλώσουν, επειδή απαιτείται η προετοιμασία για ένα επιπλέον μάθημα.

Στο εξής, τα τμήματα που κατατάσσονταν στο πεδίο αυτό θα εντάσσονται σε όλα τα υπόλοιπα πεδία, γεγονός που, σύμφωνα με το υπουργείο, «θα διευκολύνει την προσέλκυση υποψηφίων υψηλού επιπέδου στις επιστήμες της αγωγής».

Επίσης, με σχετική ρύθμιση του σχεδίου νόμου, επιτρέπεται πλέον η μετεγγραφή φοιτητών μεταξύ σχολών και τμημάτων που ανήκουν στο ίδιο ΑΕΙ ή/και εδρεύουν στην ίδια περιφέρεια.

Ακόμη, με το σχέδιο νόμου ιδρύεται Πολυτεχνική Σχολή στο πανεπιστήμιο Αιγαίου, με έδρα τη Σάμο και ανακαθορίζονται οι προϋποθέσεις μετακίνησης μελών ΔΕΠ. Αίρεται ειδικά για τα μέλη ΔΕΠ πρώτης βαθμίδας, η απαγόρευση μετακίνησης από ΑΕΙ της περιφέρειας σε ΑΕΙ των Νομών Αττικής και Θεσσαλονίκης, απαγόρευση η οποία διατηρείται για τα υπόλοιπα μέλη ΔΕΠ.

Επιπλέον, συστήνεται δικαστικό γραφείο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους στο Πάντειο πανεπιστήμιο, που θα αντικαταστήσει την υπάρχουσα Νομική Υπηρεσία, με σκοπό «την καλύτερη αντιμετώπιση της πληθώρας των νομικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει το Πάντειο, εξαιτίας του μεγάλου αριθμού φοιτητών, διδακτικού προσωπικού, ερευνητικών κέντρων και διοικητικού προσωπικού».

Στη συνέχεια, ρυθμίζονται θέματα των Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας, των Δημόσιων Ινστιτούτων Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και της Μαθητείας, συστήνεται Εθνική Επιτροπή και Τεχνική Επιτροπή Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ΕΕΚ).

Ακόμη, απλοποιείται και επιταχύνεται η διαδικασία αναγνώρισης επαγγελματικών προσόντων και επαγγελματικής ισοδυναμίας τίτλων τυπικής ανώτατης εκπαίδευσης, αφού το ΣΑΕΠ (Συμβούλιο Αναγνώρισης Επαγγελματικών Προσόντων), πλέον θα επιλαμβάνεται μόνο των υποθέσεων για τις οποίες δεν έχει αποφανθεί το ίδιο στο παρελθόν.

Τέλος, προβλέπεται η δυνατότητα των ΑΕΙ να διοργανώνουν, κατ΄ εξαίρεση, προγράμματα σπουδών πρώτου κύκλου συνολικά ή εν μέρει σε ξένη γλώσσα, αποκλειστικά σε συνεργασία με το Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος.

Κατάργηση της αναγραφής της διαγωγής στους τίτλους σπουδών της δευτεροβάθμιας

Όσον αφορά τις άλλες βαθμίδες της εκπαίδευσης, το νομοσχέδιο προβλέπει την -ήδη προαναγγελθείσα- κατάργηση της αναγραφής του χαρακτηρισμού της διαγωγής στους τίτλους σπουδών που χορηγούνται στους μαθητές της δευτεροβάθμιας. Μάλιστα, ο χαρακτηρισμός της διαγωγής, ο οποίος αναγράφεται σε τίτλους σπουδών που έχουν ήδη χορηγηθεί σε μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, δεν θα αναγράφεται στα αποδεικτικά απόλυσης και στα κάθε είδους αποδεικτικά και πιστοποιητικά σπουδών που χορηγούνται, από την έναρξη ισχύος του νόμου, στους ενδιαφερομένους.