Αναβίωσε αρχαίος ιός που ήταν παγωμένος επί 48.500 χρόνια στη Σιβηρία

Ένας αρχαίος ιός που παρέμενε παγωμένος στους αιώνιους πάγους της Σιβηρίας επί 48.500 χρόνια, είναι ο αρχαιότερος που έχει αναβιώσει ποτέ μέχρι στιγμής, λένε οι επιστήμονες.

Είναι ένας από τους επτά τύπους ιών που βρίσκονταν μέσα σε μονίμως παγωμένα εδάφη και υπεδάφη και έχουν ξαναζωντανέψει μετά από χιλιάδες χρόνια.

Ο «νεότερος» είχε παγώσει πριν 27.000 χρόνια και ο παλαιότερος, που ονομάστηκε Pandoravirus yedoma, ήταν παγωμένος επί 48.500 χρόνια.

Αν και γενικώς οι ιοί δεν θεωρούνται κίνδυνος για τον άνθρωπο, οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι άλλοι ιοί που απελευθερώνονται από τους λιωμένους πάγους θα μπορούσαν να είναι «καταστροφικοί» και να οδηγήσουν σε νέες πανδημίες.

«48.500 χρόνια είναι παγκόσμιο ρεκόρ», είπε στο New Scientist ο Jean-Michel Claverie, ιολόγος στο Πανεπιστήμιο Aix-Marseille στη Γαλλία.

Πήρε το όνομά του από το Κουτί της Πανδώρας, ο «Πανδωραίος» είναι ένα γένος γιγάντιων ιών που ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά το 2013 και το δεύτερο μεγαλύτερο σε φυσικό μέγεθος από οποιοδήποτε γνωστό γένος ιών μετά τον πιθοϊό.

Ο Πανδωραίος έχει μήκος ένα μικρόμετρο και πλάτος 0,5 μικρόμετρο, που σημαίνει ότι είναι ορατός με μικροσκόπιο φωτός.

Αυτό το συγκεκριμένο δείγμα ηλικίας 48.500 ετών βρέθηκε σε αιώνιο πάγο 16 μέτρα κάτω από τον πυθμένα μιας λίμνης στο Yukechi Alas στη Γιακουτία της Ρωσίας.

Ο καθηγητής Claverie και οι συνεργάτες του αναβιώσει στο παρελθόν δύο ιούς 30.000 ετών από τους αιώνιους πάγους, ο πρώτος από τους οποίους ανακοινώθηκε το 2014.

Και οι εννέα ιοί είναι ικανοί να μολύνουν μονοκύτταρους οργανισμούς γνωστούς ως αμοιβάδες — αλλά όχι φυτά ή ζώα.

Ωστόσο, άλλοι παγωμένοι ιοί θα μπορούσαν να είναι πολύ επικίνδυνοι για τη ζωή των φυτών και των ζώων, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων.

Περίπου το 65% της ρωσικής επικράτειας χαρακτηρίζεται ως μόνιμος παγωμένο έδαφος – που παραμένει μόνιμα παγωμένο ακόμη και τους καλοκαιρινούς μήνες.

Όμως, καθώς οι θερμοκρασίες αυξάνονται λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη, το έδαφος αρχίζει τώρα να ξεπαγώνει, βγάζοντας στην επιφάνεια ζώα και αντικείμενα που έχουν παγώσει εδώ και χιλιάδες χρόνια.

Τα υπολείμματα ρινόκερων που εξαφανίστηκαν πριν από περίπου 14.000 χρόνια και ένα κεφάλι λύκου 40.000 ετών –τόσο τέλεια διατηρημένο που είχε ακόμα γούνα– έχουν ανακαλυφθεί τα τελευταία χρόνια.

Αλλά η ανακάλυψη τέτοιων καλοδιατηρημένων δειγμάτων προκάλεσε επίσης τον φόβο ότι οι ασθένειες που μπορεί να είχαν τα ζώα θα μπορούσαν να ξεπαγώσουν μαζί τους και, σε αντίθεση με τους ξενιστές τους, να επιζήσουν από την απόψυξη.

Ο καθηγητής Claverie προειδοποίησε πέρυσι για «εξαιρετικά επαρκείς» αποδείξεις ότι «μπορούν να αναζωογονηθούν τα βακτήρια από τον βαθύ μόνιμο πάγο».

Ανακάλυψε ακόμη και ο ίδιος έναν τέτοιο ιό –τον πιθοϊό– ο οποίος, όταν ξεπαγώθηκε από το μόνιμο πάγο άρχισε να επιτίθεται και να σκοτώνει αμοιβάδες.

Ενώ ο πιθοϊός, ο οποίος είχε παγώσει για περίπου 30.000 χρόνια πριν από το πείραμα, είναι ακίνδυνος για τον άνθρωπο, ο καθηγητής Claverie είπε ότι αποδεικνύει ότι οι ιοί που έχουν παγώσει από καιρό μπορούν να «ξυπνήσουν» και να αρχίσουν να μολύνουν εκ νέου τους ξενιστές.

Οι επιστήμονες διαφωνούν σχετικά με την ακριβή ηλικία του πάγου της Αρκτικής, το μόνιμο πάγο που τον περιβάλλει, και επομένως την ηλικία των αντικειμένων που περιέχει.

Αλλά οι περισσότερες αποψυγμένες ανακαλύψεις που έχουν γίνει μέχρι στιγμής χρονολογούνται από την τελευταία εποχή των παγετώνων, περίπου 115.000 έως 11.700 χρόνια πριν.

Στην ερευνητική τους εργασία, ο καθηγητής Claverie και οι συνεργάτες του αναφέρουν ότι η απελευθέρωση ζωντανών βακτηρίων ή αρχαίων που παρέμειναν σε κρυπτοβίωση στον μόνιμο πάγο για εκατομμύρια χρόνια αποτελεί μια πιθανή «ανησυχία για τη δημόσια υγεία».

«Η κατάσταση θα ήταν πολύ πιο καταστροφική στην περίπτωση ασθενειών φυτών, ζώων ή ανθρώπων που προκαλούνται από την αναβίωση ενός αρχαίου άγνωστου ιού», λένε.

«Όπως δυστυχώς τεκμηριώνεται από τις πρόσφατες (και συνεχιζόμενες) πανδημίες, κάθε νέος ιός, ακόμη και ιός που σχετίζεται με γνωστές οικογένειες, σχεδόν πάντα απαιτεί την ανάπτυξη εξαιρετικά ειδικών ιατρικών απαντήσεων, όπως νέα αντιικά ή εμβόλια».

Η Αρκτική είναι φυσικά πιο αραιοκατοικημένη από άλλα μέρη του κόσμου, αλλά ο καθηγητής Claverie είπε ότι περισσότεροι άνθρωποι πηγαίνουν τώρα εκεί για να εξορύξουν πόρους όπως χρυσό και διαμάντια.

Δυστυχώς, το πρώτο βήμα για την εξόρυξη αυτών των πόρων είναι να αφαιρέσουμε τα ανώτερα στρώματα του μόνιμου παγετού, εκθέτοντας έτσι τους ανθρώπους σε ιούς.

«Το πόσο καιρό αυτοί οι ιοί θα μπορούσαν να παραμείνουν μολυσματικοί όταν εκτεθούν σε εξωτερικές συνθήκες (UV φως, οξυγόνο, θερμότητα) και πόσο πιθανό θα είναι να συναντήσουν και να μολύνουν έναν κατάλληλο ξενιστή στο μεσοδιάστημα, είναι ακόμη αδύνατο να εκτιμηθεί», λέει η ομάδα.

«Αλλά ο κίνδυνος είναι βέβαιο ότι θα αυξηθεί στο πλαίσιο της υπερθέρμανσης του πλανήτη όταν η απόψυξη του μόνιμου παγετού θα συνεχίσει να επιταχύνεται και περισσότεροι άνθρωποι θα κατοικούν στην Αρκτική».

Το λιωμένο νερό από τους παγετώνες μπορεί να μεταφέρει παθογόνα σε νέους ξενιστές, καθιστώντας τμήματα της Αρκτικής δυνητικά «γόνιμο έδαφος για αναδυόμενες πανδημίες».