Ο Ερντογάν πιστεύει ότι θα απελευθερώσει την Τουρκία από τους ξένους τραπεζίτες και θα την κάνει υπερδύναμη

Είναι δελεαστικό να φανταζόμαστε τον Τούρκο ηγέτη Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ως έναν σαιξπηρικό κακοποιό που καταστρέφει τη χώρα του, με τα δεινά που έχει επιφέρει λόγω των παραφρόνων οικονομικών πολιτικών του, καθώς περιφέρεται «χαμένος» και «διαλυμένος» στα 1.150 δωμάτια του προεδρικού του μεγάρου.

Αλλά αυτός ο χαρακτήρας δεν μοιάζει με τον Ερντογάν που γνωρίζουμε.

Είναι πιο ρεαλιστικό να υποθέσει κανείς ότι είναι σίγουρος ότι όλα θα τελειώσουν καλά – ή τουλάχιστον ότι δεν μπορεί να κάνει λάθος.

Σίγουρα, έτσι παρουσιάζει την κατάσταση δημόσια ο Τούρκος ηγέτης.

Συντριβή της τουρκικής λίρας, διψήφιος πληθωρισμός και στα όρια της επισιτιστικής κρίσης.

Αυτό είναι ένα μικρό τίμημα για ένα λαμπρό μέλλον όταν, όπως το έθεσε τον περασμένο μήνα, «η Τουρκία μπορεί για πρώτη φορά στην ιστορία της να έχει την ευκαιρία να ακολουθήσει μια οικονομική πολιτική σύμφωνα με τις δικές της ανάγκες και πραγματικότητες».

Τα σχόλιά του -και τα παρόμοια που έκανε τις τελευταίες εβδομάδες, τα οποία σύμφωνα με πληροφορίες έχουν μελετηθεί προσεκτικά- έχουν οδηγήσει τη λίρα σε ελεύθερη πτώση.

Αυτό με τη σειρά του οδήγησε τον πληθωρισμό σε πάνω από 21%, έκανε τις ξένες επενδύσεις που χρειάζεται πολύ η Τουρκία να στερέψουν και ώθησαν εκατομμύρια Τούρκους στη φτώχεια.

Ωστόσο, ο Τούρκος ηγέτης από κάθε άποψη είναι πεπεισμένος ότι η πτώση της λίρας θα αποφέρει σύντομα οικονομικά και πολιτικά οφέλη. Πώς γίνεται αυτό;

Οι οικονομικές πολιτικές του Ερντογάν είναι ένα μαγικό στιφάδο, του οποίου τα συστατικά περιλαμβάνουν τον έντονο και παρανοϊκό εθνικισμό, την εκλογική πολιτική και ορισμένες περίεργες θεωρίες, κυρίως ότι τα υψηλά επιτόκια προκαλούν πληθωρισμό.

Αλλά ο Ερντογάν ρίχνει επίσης σε αυτό το περίεργο μείγμα μια παύση συμβατικών οικονομικών: ότι ένα υποτιμημένο νόμισμα θα κάνει τις εξαγωγές φθηνότερες σε όρους δολαρίου, τονώνοντας τη μεταποίηση και δημιουργώντας θέσεις εργασίας.

Τα χαμηλά επιτόκια, ένας άλλος ακρογωνιαίος λίθος της οικονομίας του Ερντογάν, θα δώσουν στις επιχειρήσεις ένα επιπλέον κίνητρο για επέκταση.

Στην πραγματικότητα, παράλληλα με τα συντρίμμια που άφησαν οι πολιτικές του Ερντογάν στο πέρασμά τους, σημειώθηκαν ορισμένες επιτυχίες που γενικά δεν αναγνωρίζονται.

Το πρώτο είναι ότι η τουρκική οικονομία αναπτύσσεται με άλματα και όρια.

Το τρίτο τρίμηνο, το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν αυξήθηκε κατά 7,4% εκατό από έτος σε έτος – το ταχύτερο μεταξύ των οικονομιών της G20.

Ο Ερντογάν πιστεύει ότι η ανάπτυξη θα φτάσει το 10% για το έτος.

Αυτή η ανάπτυξη δεν πέφτει στους απλούς Τούρκους, αλλά ο Ερντογάν πιθανότατα υποθέτει ότι τελικά θα γίνει, καθώς η αδύναμη λίρα σταδιακά κάνει τα μαγικά της.

Το δεύτερο στοιχείο είναι το χρόνιο πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της Τουρκίας, το οποίο αποτελεί εδώ και καιρό βάρος στην οικονομία – μεταξύ άλλων επειδή κάνει τη χώρα να εξαρτάται από ξένα κεφάλαια και έχει αυξήσει το εξωτερικό χρέος της σε μη βιώσιμα επίπεδα.

Ο στόχος του Ερντογάν είναι να χρησιμοποιήσει την αδύναμη λίρα για να εξάγει την έξοδο της Τουρκίας από το εμπορικό έλλειμμα, και αυτό δεν είναι μακρινό όνειρο: οι τουρκικές εξαγωγές αυξήθηκαν περισσότερο από το ένα τρίτο τον Νοέμβριο σε σχέση με ένα χρόνο νωρίτερα, και το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών έχει μετακινηθεί σε πλεόνασμα τους τελευταίους τρεις μήνες.

Αρκεί τα οικονομικά της στρατηγικής του Ερντογάν για την αδύναμη λίρα να μην είναι τέλεια (θα φτάσουμε σε αυτό σε ένα λεπτό), αλλά αμαυρώνονται ουσιαστικά από τους πολιτικούς υπολογισμούς που κρύβονται πίσω τους.

Ελπίζει ότι εξαλείφοντας το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της Τουρκίας, μπορεί να απελευθερώσει την Τουρκία από τις απαιτήσεις των διεθνών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και οργανισμών που τη χρηματοδοτούν, υπό τον όρο ότι η Τουρκία τηρεί τους νόμους της συμβατικής οικονομίας και σέβεται το κράτος δικαίου.

Σε κανέναν αυταρχικό ηγέτη που σέβεται τον εαυτό του δεν αρέσει να του λένε τι να κάνει, τουλάχιστον οι ξένοι.

Αλλά στην περίπτωση του Ερντογάν, η αντίσταση υπερβαίνει κατά πολύ τις συνήθεις επικρίσεις που μοιράζονται οι πολιτικοί και οι εθνικιστές σε όλο τον κόσμο εξαιτίας των Δυτικών που τους λένε πώς να διοικούν τις χώρες τους.

Θεωρεί την παρέμβασή τους ως μια παγκόσμια συνωμοσία για να καταπνίξει την οικονομική ανάπτυξη της Τουρκίας και την αναπόφευκτη εξέλιξή της στο καθεστώς μιας μεγάλης δύναμης.

Με τα δικά του λόγια: «Βλέπουμε τα παιχνίδια να παίζονται για την ισοτιμία και τα επιτόκια.

»Με τη βοήθεια του Αλλάχ και την υποστήριξη του έθνους μας, θα βγούμε από αυτόν τον οικονομικό πόλεμο ανεξαρτησίας με νίκη».

Και αν η κοσμοθεωρία του δεν ήταν αρκετά προβληματική, οι πολιτικές του Ερντογάν καθοδηγούνται από εγχώριες πολιτικές εκτιμήσεις που έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τη χάραξη καλής οικονομικής πολιτικής.

Γεγονός είναι ότι είναι λίγο τουρσί (ομολογουμένως είναι δικής του παραγωγής, αλλά παρόλα αυτά είναι τουρσί).

Εάν επρόκειτο να τηρήσει τους συμβατικούς οικονομικούς κανόνες και να αυξήσει τα επιτόκια για να βάλει φρένο στην πτώση της λίρας και να μειώσει τον πληθωρισμό, η οικονομία θα βυθιζόταν σχεδόν σίγουρα σε ύφεση – και ίσως σε βαθιά.

Αυτή θα ήταν μια πολύ άβολη κατάσταση για αυτόν να βρίσκεται εν όψει των εκλογών τον Ιούνιο του 2023.

Το όνειρο του Ερντογάν να κλείσει το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών και να αποχαιρετήσει τους δυτικούς τραπεζίτες, να μετατρέψει την Τουρκία σε εξαγωγική δύναμη και να κερδίσει μια τεράστια εκλογική νίκη το 2023 από ευγνώμονες ψηφοφόρους, είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν πρόκειται να πραγματοποιηθεί.

Και αυτό γιατί τα οικονομικά στοιχεία πίσω από αυτά είναι ελαττωματικά.

Το προφανές είναι η επιμονή του Ερντογάν ότι τα υψηλά επιτόκια προκαλούν πληθωρισμό.

Σύμφωνα με τις εντολές του, η κεντρική τράπεζα της Τουρκίας τα μείωσε την περασμένη Πέμπτη κατά 100 μονάδες βάσης, στο 14% – πράγμα που σημαίνει ότι σε πραγματικούς όρους είναι αρνητικό 7% ή περισσότερο.

Ωστόσο, ο πληθωρισμός βρυχάται μπροστά και μπορεί να φτάσει το 30% εκατό το επόμενο έτος – πέντε φορές τον επίσημο στόχο και υποτιμώντας την οικονομική ανάπτυξη.

Η στρατηγική της ενίσχυσης των εξαγωγών μέσω μιας αδύναμης λίρας έχει οικονομική λογική, αλλά δεν θα είναι αποτελεσματική σχεδόν στον βαθμό που χρειάζεται ο Ερντογάν για να πετύχει.

Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι αυξανόμενες τιμές των παγκόσμιων εμπορευμάτων, ειδικά για το πετρέλαιο, έχουν ενισχύσει και τους λογαριασμούς των εισαγωγών της Τουρκίας.

Οι Τούρκοι κατασκευαστές εξαρτώνται υπερβολικά από την εισαγόμενη ενέργεια και άλλες εισροές για να επωφεληθούν πλήρως από την αδύναμη λίρα.

Πάρα πολλά από τα οφέλη μιας ευνοϊκής συναλλαγματικής ισοτιμίας καταναλώνονται από το υψηλότερο κόστος.

Ο δείκτης τιμών παραγωγών της Τουρκίας αυξήθηκε σχεδόν κατά 55% τον Νοέμβριο σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος.

Ο Ερντογάν θα πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι οι πιθανότητες να πραγματοποιήσει το όνειρό του είναι πολύ μικρές, αλλά ιδεολογικά θα είναι βαρύ πλήγμα να απορρίψει εύκολα τις πολιτικές που ακολουθεί, και πολιτικά δεν έχει πολλές επιλογές από το να παίξει ενάντια στις πιθανότητες.

Οι μικρές επιτυχίες που μπορεί να επισημάνει μπορεί να θολώνουν ακόμη περισσότερο την κρίση του.

Ανακούφιση για τους Τούρκους που υποφέρουν, όπως φαίνεται, θα έρθει μόνο το 2023 εάν καταρρεύσει στις εκλογές.

Πηγή: Haaretz