Μίχαλος στο Delphi Economic Forum: Το στοίχημα της ανάκαμψης και το παράδειγμα των ΗΠΑ

Τις προοπτικές για την ανάκαμψη μετά την πανδημιά, ανέπτυξε ο πρόεδρος της Κεντρικής Ένωσης Επιμελητηρίων και του ΕΒΕΑ ν κ. Κωνσταντίνος Μίχαλος στην ομιλία του στο Delphi Economic Forum VI, στο Ζάππειο, συγκρίνοντας τους τρόπους δράσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των ΗΠΑ.

Αναλυτικά σημεία της τοποθέτησης του κ. Μίχαλου:

Η μεγάλη διεθνής κρίση που προκλήθηκε από την πανδημία, φαίνεται να πλησιάζει στο τέλος της.

Οι δραστηριότητες αρχίζουν σταδιακά να ανοίγουν, παγκόσμια και στη χώρα μας. Και τώρα το μεγάλο στοίχημα για την επιστροφή στην κανονικότητα είναι διπλό:

o αφενός να συνεχιστούν με ταχύτητα οι εμβολιασμοί.

o αφετέρου, να λειτουργήσουμε όλοι συντεταγμένα και υπεύθυνα. Να τηρήσουμε τους κανόνες, να δείξουμε προσοχή, πειθαρχία και συνεργασία, ώστε η αγορά να παραμείνει ανοιχτή χωρίς προβλήματα.

Εάν επιδεινωθεί η επιδημιολογική κατάσταση της χώρας, υπάρχει κίνδυνος να χάσουμε και τη φετινή τουριστική σεζόν.

Το διακύβευμα είναι σημαντικό. Ας μη ρισκάρουμε, λοιπόν, ό,τι πετύχαμε ως τώρα με κόπο και θυσίες.

Η ελληνική οικονομία

• Η ελληνική οικονομία επηρεάστηκε και αυτή από τις επιπτώσεις της πανδημίας, ωστόσο σε μικρότερο βαθμό απ’ ό,τι αρχικά είχε προβλεφθεί. Σε αυτό συνέβαλαν ουσιαστικά τα μέτρα στήριξης που έλαβε η Πολιτεία.

• Βεβαίως, οι παρεμβάσεις αυτές πρόσθεσαν ένα επιπλέον βάρος στο δημόσιο χρέος. Κι αυτό ήταν αναμενόμενο, όσο και αναπόφευκτο. Η διαφορά σε σχέση με το παρελθόν, είναι ότι πολλά από τα μέτρα που ελήφθησαν έχουν προσωρινές δημοσιονομικές επιπτώσεις. Άρα και η αποκατάσταση της δημοσιονομικής ισορροπίας θα είναι ευκολότερη.

• Το ίδιο φαίνεται να εκτιμούν και οι αγορές, όπως δείχνει η μέχρι τώρα πορεία των ελληνικών ομολόγων. Η εμπιστοσύνη των αγορών στις προοπτικές ανάπτυξης της Ελλάδας, αλλά και της παγκόσμιας οικονομίας, λειτουργεί ιδιαίτερα θετικά. Δίνει θα έλεγα «αέρα στα πανιά» της προσπάθειας για επανεκκίνηση.

Προοπτικές για την ανάκαμψη

• Τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης είναι η μεγάλη ευκαιρία της χώρας να προωθήσει σημαντικές επενδύσεις, αλλά και να ολοκληρώσει μεγάλες μεταρρυθμίσεις, για να αλλάξει το παραγωγικό μοντέλο της οικονομίας της.

• Η κρίσιμη πρόκληση είναι να επιτύχουμε τη μετάβαση σε ένα νέο, περισσότερο διαφοροποιημένο και ανθεκτικό πρότυπο ανάπτυξης. Με περισσότερες και μεγαλύτερες επιχειρήσεις, οι οποίες θα μπορούν να παράγουν και να εξάγουν προϊόντα και υπηρεσίες υψηλής προστιθέμενης αξίας.

• Το σχέδιο που έχει παρουσιάσει η κυβέρνηση για τη διαχείριση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης, διαθέτει αρκετά στοιχεία, που υποστηρίζουν αυτό το στόχο.

o Αντλεί το σύνολο των διαθέσιμων ευρωπαϊκών κονδυλίων και προβλέπει – επίσης – τη συγχρηματοδότηση επενδυτικών προγραμμάτων με φορείς του ιδιωτικού τομέα. Έτσι, μπορούν τα επόμενα έξι χρόνια να διοχετευθούν συνολικά στην ελληνική οικονομία κεφάλαια ύψους 57 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 30% του ΑΕΠ.

o Τα κεφάλαια αυτά μπορούν να επιτρέψουν το «επενδυτικό άλμα» που έχει ανάγκη σήμερα η Ελλάδα, ώστε να καλύψει το τεράστιο κενό που δημιουργήθηκε στη διάρκεια της περασμένης δεκαετίας. Να ενισχύσει την παραγωγική της βάση, τις παραγωγικές της δυνατότητες.

• Όμως, η επιτυχία του Σχεδίου θα κριθεί από συγκεκριμένους παράγοντες:

o Την αποτελεσματικότητα και την ταχύτητα της διοίκησης, στο στάδιο της υλοποίησης.

o Το βαθμό στον οποίο θα καταφέρει να κινητοποιήσει και ιδιωτικά κεφάλαια, πέρα από τις δημόσιες επενδύσεις.

o Κι αυτό είναι κάτι που δεν εξασφαλίζεται μόνο με κίνητρα. Προϋποθέτει, παράλληλα, ένα επιχειρηματικό περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από αξιοπιστία, προβλεψιμότητα, ποιοτική λειτουργία της διοίκησης και των θεσμών. Προϋποθέτει, με άλλα λόγια, επιτάχυνση και ολοκλήρωση των απαραίτητων μεταρρυθμίσεων.

Επιχειρηματικό περιβάλλον

Υπάρχουν τα καλά νέα:

• Η μείωση του συντελεστή φορολογίας των επιχειρήσεων στο 22% φέρνει την Ελλάδα, για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια, να κινείται κάτω από το μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ, ο οποίος βρισκόταν στο 23,2% για το φορολογικό έτος 2020. Ελπίζουμε σε περαιτέρω μείωση, όταν οι δημοσιονομικές συνθήκες το επιτρέψουν.

• Θετικό βήμα είναι και η μείωση της προκαταβολής φόρου, η οποία είχε γονατίσει τις παραγωγικές επιχειρήσεις. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι μοναδικές χώρες που υποχρεώνουν τις επιχειρήσεις τους σε ετήσια προκαταβολή φόρου, είναι η Ελλάδα και η Ρουμανία. Στην περίπτωσή μας μάλιστα, χωρίς να δίνεται καν η δυνατότητα εναλλακτικής επιλογής, όπως ισχύει στη Ρουμανία. Η μείωση είναι μια καλή αρχή. Αναμένουμε, όμως, όταν οι δημοσιονομικές συνθήκες το επιτρέψουν, να καταργηθεί πλήρως η προκαταβολή φόρου.

• Πέρα από αυτά τα μόνιμα μέτρα, είχαμε και την εξαγγελία ορισμένων έκτακτων παρεμβάσεων, όπως

o η επέκταση και στο 2022 της μείωσης των ασφαλιστικών εισφορών των επιχειρήσεων, κατά τρεις ποσοστιαίες μονάδες

η επέκταση της αναστολής εισφοράς αλληλεγγύης στον ιδιωτικό τομέα.

• Έχουμε, επίσης, στον ορίζοντα ένα νέο εργασιακό νομοσχέδιο. Το οποίο – με βάση τα όσα έχουν δημοσιοποιηθεί μέχρι τώρα – μπορεί να δημιουργήσει οφέλη, τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τους εργαζόμενους.

o Είναι στη σωστή κατεύθυνση η αύξηση της ευελιξίας ως προς τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας.

o Είναι θετικό το άνοιγμα μιας σειράς δραστηριοτήτων το Σαββατοκύριακο

o Είναι σημαντικό ότι επιχειρεί την προσαρμογή της εργατικής νομοθεσίας στη νέα πραγματικότητα που δημιουργείται μετά την πανδημία.

• Βεβαίως, για να υπάρξουν ουσιαστικά οφέλη, θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι οι κανόνες τηρούνται απαρέγκλιτα, από όλους. Η ψηφιακή κάρτα εργασίας είναι ένα εργαλείο που μπορεί να βοηθήσει σε αυτή την κατεύθυνση. Αλλά δεν αρκεί από μόνη της.

• Θα πρέπει και εμείς, ως επιχειρήσεις, να δώσουμε το στίγμα αυτής της προσπάθειας. Να αναδείξουμε – αν θέλετε – την υπευθυνότητα και τη διαφάνεια σε νέο πεδίο «άμιλλας». Και να απομονώσουμε τις καταχρηστικές πρακτικές, που λειτουργούν τελικά σε βάρος όλων μας.

• Σε κάθε περίπτωση, είναι θετικό το ότι έχει ξεκινήσει ένας διάλογος για ουσιαστικές αλλαγές στο εργασιακό. Και σε αυτόν το διάλογο χρειάζεται από όλους απλή λογική και ρεαλισμός. Οι δογματισμοί και οι ιδεοληψίες δεν βοηθούν πουθενά.

Τα προβλήματα:
• Το πιο άμεσο πρόβλημα αφορά τη διαχείριση των επιπτώσεων της πανδημίας και της επακόλουθης ύφεσης. Ακόμη κι αν η αγορά ανοίγει, οι επιχειρήσεις θα χρειαστούν ακόμη αρκετό καιρό, για να μαζέψουν τις ζημιές. Γι’ αυτό και θα απαιτηθούν υποστηρικτικές παρεμβάσεις, μέχρι να βελτιωθεί ουσιαστικά η κατάσταση.

• Ένα ακόμη μεγάλο θέμα, αφορά το χρέος που συσσωρεύθηκε στη διάρκεια της πανδημίας. Γνωρίζετε ότι ως Επιμελητηριακή Κοινότητα διεκδικούμε την περικοπή μέρους αυτού του χρέους, ώστε να μην εξελιχθεί σε «βαρίδι» στην προσπάθεια ανάκαμψης. Για να γίνει κάτι τέτοιο, θα απαιτηθεί σχετική απόφαση σε επίπεδο Ε.Ε. και γι’ αυτό έχουμε απευθυνθεί ήδη, τόσο στα αρμόδια όργανα, όσο και στα Ευρωεπιμελητήρια.

• Μόνιμο πρόβλημα είναι, επίσης, η συνεχιζόμενη δυσκολία των επιχειρήσεων να χρηματοδοτήσουν τις ανάγκες τους με φθηνό, έστω ανταγωνιστικό, κόστος. Όπως γνωρίζετε, σήμερα ένα ελάχιστο ποσοστό των ελληνικών επιχειρήσεων – της τάξης του 10% και στη συντριπτική τους πλειονότητα μεγάλες επιχειρήσεις – έχουν πρόσβαση στον τραπεζικό δανεισμό. Οι υπόλοιπες και κυρίως οι μικρές επιχειρήσεις παραμένουν εδώ και χρόνια αποκλεισμένες από το σύστημα.

• Εδώ λειτουργούν αρνητικά δύο παράγοντες:

o ο μεγάλος όγκος των κόκκινων δανείων είναι υψηλός, που οδηγεί στην αποφυγή νέων ανοιγμάτων.

o το μικρό μέγεθος των ελληνικών επιχειρήσεων, που καθιστά πολλές από αυτές λιγότερο αξιόχρεες, με βάση τα συνήθη κριτήρια χρηματοδότησης.

• Από την άλλη, όμως, πώς θα μπορέσουν όμως να μεγαλώσουν και να δυναμώσουν οι επιχειρήσεις, χωρίς πρόσβαση σε χρηματοδότηση;

• Αυτός ο φαύλος κύκλος δεν μπορεί να συνεχιστεί. Αν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις δεν μπορούν να δανειστούν, για να επενδύσουν και να υλοποιήσουν τα σχέδιά τους, δεν μπορούμε να ελπίζουμε σε ανάκαμψη. Και οι τράπεζες βεβαίως χαμένες θα βγουν μακροπρόθεσμα. Γιατί χωρίς την κύρια δραστηριότητά τους, που είναι η χρηματοδότηση της ανάπτυξης, δεν μπορούν να έχουν βιώσιμη κερδοφορία.

• Πρόβλημα, είναι, τέλος το υψηλό κόστος που δημιουργούν στην επιχειρηματικότητα μια σειρά από θεσμικά εμπόδια, που παραμένουν: γραφειοκρατία, πολυνομία, καθυστέρηση στην απονομή της δικαιοσύνης κ.ά. Όλα αυτά τα θέματα, λύνονται με έναν μόνο τρόπο: με την επιτάχυνση γενναίων μεταρρυθμίσεων.

• Και στο θέμα αυτό σκοπεύουμε να επιμείνουμε. Ως Επιμελητηριακή Κοινότητα, ως επιχειρηματικός κόσμος. Γιατί αν κάνουμε πίσω – και αυτή τη φορά – στο θέμα των μεταρρυθμίσεων, τα αποτελέσματα της αναπτυξιακής προσπάθειας θα είναι φτωχά.

• Σε μια χρονιά – ορόσημο, στην οποία συμπληρώνει 200 χρόνια ως έθνος, η Ελλάδα αξίζει και μπορεί να κερδίσει το στοίχημα: να εξασφαλίσει όχι μόνο την επιβίωσή της από μια ακόμη κρίση, αλλά τους όρους για ανάπτυξη και ευημερία στα χρόνια που έρχονται.

• Ο ιδιωτικός τομέας της οικονομίας, οι επιχειρήσεις και οι ταλαντούχοι άνθρωποι της χώρας, μπορούν και πρέπει να αποτελέσουν την ατμομηχανή σε αυτή την πορεία. Αρκεί να διασφαλίσουμε ένα βιώσιμο περιβάλλον, στο οποίο θα μπορέσουν να απελευθερώσουν τις δυνάμεις τους.

Το στοίχημα της επιχειρηματικής μεγέθυνσης

• Ένα από τα μεγάλα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας, είναι ο κατακερματισμός της παραγωγικής της βάσης. Όπως είχε αναδειχθεί από μελέτη που πραγματοποίησε το ΕΒΕΑ σε συνεργασία με την Ernst & Young το 2019, οι μικρομεσαίες ελληνικές επιχειρήσεις αντιπροσωπεύουν σήμερα το 99,9% του συνολικού αριθμού των επιχειρήσεων.

• Από αυτές σχεδόν το 97% είναι οι πολύ μικρές επιχειρήσεις, οι οποίες βρίσκονται μόλις στο 40% της παραγωγικότητας του μέσου όρου των ευρωπαϊκών.

• Οι ελληνικές εξαγωγές στηρίζονται σε λίγες μεγάλες επιχειρήσεις, με περίπου 270 επιχειρήσεις να πραγματοποιούν το 50% των εξαγωγών, ενώ οι πέντε μεγαλύτερες εξ αυτών καλύπτουν σχεδόν το 26% των εξαγωγών.

• Πρέπει, λοιπόν, να υπάρξει ένα πλέγμα κινήτρων για τη συνεργασία ή τη συγχώνευση μικρών επιχειρηματικών μονάδων, ώστε να δημιουργηθούν νέες μεγαλύτερες επιχειρήσεις. Επιχειρήσεις που θα επωφεληθούν από οικονομίες κλίμακας, θα αποκτήσουν πρόσβαση στην καινοτομία, να μπορέσουν να προσελκύσουν εξειδικευμένο προσωπικό, να ενισχύσουν την εξωστρέφεια και τη διαπραγματευτική τους θέση.

• Γνωρίζουμε ότι η κυβέρνηση σχεδιάζει την εφαρμογή μιας σειράς κινήτρων από το 2022. Είμαστε εδώ για να τα συζητήσουμε και να συμβάλουμε εποικοδομητικά με τις προτάσεις μας.

Η ανάκαμψη στην παγκόσμια και την ευρωπαϊκή οικονομία

• Η Ευρωπαϊκή Ένωση – παρά τις γνωστές καθυστερήσεις – έχει λάβει αρκετά μέτρα ενάντια στις επιπτώσεις της πανδημίας. Είναι, όμως, αρκετά; Και τι θα γίνει όταν το σοκ περάσει; Θα συνεχιστεί η στήριξη της ανάπτυξης, ή θα επιστρέψουμε στις λογικές της λιτότητας;

• Στις ΗΠΑ, η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει διαθέσει ένα τεράστιο πακέτο στήριξης, της τάξης του 14% του ΑΕΠ της χώρας, ενώ ανακοίνωσε επιπλέον σχέδιο ύψους 2,25 τρισ. δολαρίων για την επόμενη 8ετία, για την αναβάθμιση των υποδομών μέσω δημοσίων επενδύσεων.

• Και πέρα, από τις έκτακτες επεκτατικές παρεμβάσεις, στις ΗΠΑ φαίνεται να αναδύεται ένα νέο υπόδειγμα για την οικονομική διακυβέρνηση της επόμενης μέρας. Ένα απαλλαγμένο από δογματισμούς και αγκυλώσεις του παρελθόντος. Ένα υπόδειγμα που συνδυάζει την προσαρμογή στις τεχνολογικές εξελίξεις, με τις κοινωνικές προτεραιότητες και την ανάγκη για περισσότερο συνεκτική ανάπτυξη.

• Στην Ευρώπη τι κάνουμε μετά το 2022; Θα αρχίσει πάλι η πίεση στις πιο αδύναμες χώρες να μειώσουν τα ελλείμματα και το χρέος που συσσωρεύθηκαν στη διάρκεια της πανδημίας;

• Η ευρωζώνη πρέπει να αλλάξει ρότα. Να συνεχίσει να υποστηρίζει την ανάπτυξη με γενναία μέτρα, τα οποία θα χρηματοδοτήσει αξιοποιώντας – όπως και οι ΗΠΑ – τη νομισματική της ισχύ.

o Πρέπει να προχωρήσει στη μεταρρύθμιση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, αυξάνοντας την ευελιξία για τα κράτη – μέλη.

o Η ανάγκη για δημοσιονομική σταθερότητα και υπευθυνότητα προφανώς δεν παύει να ισχύει. Πρέπει, όμως, να αντιμετωπιστεί δίκαια.

o Να δούμε τις ανισορροπίες και τις ανισότητες που υπάρχουν εντός της ευρωζώνης.

o Να επιδιώξουμε την απομείωση του χρέους, κυρίως μέσω της αύξησης του «παρονομαστή», δηλαδή της οικονομικής ανάπτυξης και όχι με πολιτικές λιτότητας.

o Πρέπει να προχωρήσουμε με κοινό όραμα και να αφήσουμε πίσω στερεότυπα, δογματισμούς και κοντόφθαλμες σκοπιμότητες.