Ο Independent προτείνει επανακρατικοποίηση των τρένων!

Εκτενές ρεπορτάζ αφιερώνει ο βρετανικός Independent για το υψηλό κόστος των εισιτηρίων των τρένων στη Μεγάλη Βρετανία, κάνοντας λόγο για αποτυχία του μοντέλου ιδιωτικοποίησης των τρένων και προτείνοντας επανακρατικοποίησή τους. Όχι, δεν πρόκειται για κάποιους «κολλημένους» εγκεφάλους ενός γκρουπούσκουλου της άκρας Αριστεράς ή του ΣΥΡΙΖΑ αλλά για την παγκοσμίως αναγνωστέα εφημερίδα Independent.

Διαβάστε το ρεπορτάζ

Όταν οι τιμές στα εισιτήρια των τρένων ανεβαίνουν, ολόκληρο το έθνος ενώνεται κάτω από τη σκέπη της δυσαρέσκειας. Παρόλα αυτά, όσο και αν διαμαρτύρονται, οι αυξημένες τιμές ήρθαν για να μείνουν.

Η σημερινή ανακοίνωση για ανοδική αναπροσαρμογή των τιμών στα εισιτήρια των τρένων κατά 5,6% από το 2015 αποτελεί ένα ακόμα πλήγμα στις σιδηροδρομικές μετακινήσεις. Εάν συγκρίνουμε το ποσοστό της αύξησης με τους πραγματικούς μισθούς, οι οποίοι έχουν υποστεί μειώσεις 0,2% μόνο στο τελευταίο τρίμηνο, καθίσταται απόλυτα σαφές ότι το μοντέλο ιδιωτικοποίησης των σιδηροδρομικών μεταφορών έχει αποτύχει παταγωδώς.

Από την άλλη πλευρά ωστόσο, ακούγεται όλο και πιο συχνά το σενάριο επανακρατικοποίησης των σιδηροδρομικών μεταφορών. Σύμφωνα με ένα τέτοιο πλάνο, ένα δημόσιο σιδηροδρομικό δίκτυο θα μπορούσε να εξοικονομήσει 1.2 δισεκατομμύρια λίρες Αγγλίας το χρόνο, με τα χρήματα αυτά να μπορούν να χρησιμοποιηθούν ώστε να μειωθούν οι τιμές των εισιτηρίων έως και 18%.

Από την ιδιωτικοποίηση των δικτύων, η μέση τιμή του ταξιδιού με το τρένο έχει αυξηθεί κατά 22%. Με στοιχεία όπως αυτά όπως καταλαβαίνει κανείς η χρήση των σιδηροδρομικών για τις μεταφορές δικτύων είναι ένα «σπορ» μόνο για τους πλουσίους.

Σε σύγκριση με τους ευρωπαίους γείτονές μας, η υψηλή τιμή των σιδηροδρομικών εισιτηρίων στο Ηνωμένο Βασίλειο φαίνεται γελοία. Από το 1993 που ιδιωτικοποιήθηκε η British Rail, οι σιδηροδρομικές υπηρεσίες στο Ηνωμένο Βασίλειο παρέχονται από ιδιωτικές εταιρείες. Σύμφωνα με τον Christian Wolmar, εμπειρογνώμονα στον τομέα των μεταφορών: «Δεν υπάρχει άλλη χώρα στον κόσμο που να διαχειρίζεται το θέμα των σιδηροδρόμων με τόσο παράξενο και ανορθόδοξο τρόπο όσο η Βρετανία, που έχει οδηγήσει σε αστάθεια και αβεβαιότητα μια βιομηχανία που αναπτύσσεται σχετικά με συνεπή και μακροπρόθεσμα πλάνα».

Για να κατανοήσουμε γιατί τα πράγματα έχουν πάρει αυτην την αρνητική τροχιά θα πρέπει να δούμε μερικές από τις σημαντικές αδυναμίες στο μοντέλο των ιδιωτικοποιημένων σιδηροδρομικών. Πρώτον, η έλλειψη ανταγωνισμού. Πραγματικά ανταγωνιστικές αγορές μπορούν να οδηγήσουν προς τα κάτω τις τιμές, αλλά μόνον εάν υπάρχει πραγματική επιλογή.

Δεδομένου ότι στο Ηνωμένο Βασίλειο έχουμε ουσιαστικά μια επιλογή για να πάμε στη δουλειά μας, δεν υπάρχει πραγματικός ανταγωνισμός στον τομέα των σιδηροδρομικών συστημάτων. Αν κάποιος είναι απογοητευμένος από την κακή εξυπηρέτηση, δεν υφίσταται ουσιαστικά άλλη εναλλακτική, αφού τα δίκτυα γυρνούν ολόκληρη τη χώρα και καθίστανται εκ των πραγμάτων μονόδρομος ως επιλογή. Εκτός αν θέλει να πάει με τα πόδια…

Δεύτερον, το μοντέλο χρηματοδότησης των ιδιωτικοποιημένων σιδηροδρόμων βασίζεται σε μία ουτοπία. Το κόστος της λειτουργίας ενός δημόσιου σιδηροδρόμου δεν καλύπτεται μόνο από τα ναύλα των επιβατών και ποτέ δεν θα επιτευχθεί κάτι τέτοιο. Ως εκ τούτου, για να εξασφαλιστούν οι σιδηρόδρομοι και να μπορούν να πληρούν κάποιες προϋποθέσεις για την εύρυθμη λειτουργία και μεταφορά των επιβατών, η κυβέρνηση επιδοτεί τις σιδηροδρομικές επιχειρήσεις. Αυτό ωστόσο δεν είναι μια βιώσιμη λύση χρηματοδότησης.

Όσον αφορά στις επιδοτήσεις, ό,τι φτάνει στη μία άκρη, δηλαδή αυτή της επιχείρησης, μπορεί κανείς να πει ότι βγαίνει απευθείας από την άλλη άκρη, δηλαδή αυτή του φορολογουμένου. Με λίγα λόγια από τις τσέπες των πολιτών στις τσέπες των μετόχων. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της West Coast Mainline, Virgin Trains, η οποία μεταξύ του 1997 και του 2012 πήρε συνολικά επιδοτήσεις 2,5 δις. λιρών, αποδίδοντας μερίσματα 500 εκατομμυρίων.

Αλλά υπάρχει φως στην άκρη του τούνελ και δεν χρειάζεται να κοιτάξουμε πολύ μακριά για να το δούμε. Η αδυναμία δύο επιχιερήσεων να συνεχίσουν τη λειτουργία της κύριας γραμμής του East Coast ανάγκασε την κυβέρνηση να παρέμβει, δημιουργώντας μία δημόσια επιχείρηση για τη διατήρηση του δρομολογίου της Ανατολικής Ακτής.

Από τότε Ανατολική Ακτή έχει λάβει £ 0,46 της κρατικής χρηματοδότησης ανά μίλι επιβάτη, σε σύγκριση με £ 4,57 σε West Coast. Την ίδια στιγμή, η εταιρία που έχει αναλάβει το σιδηροδρομικό δίκτυο της Ανατολικής Ακτής επιστρέφει στην κυβέρνηση και τον κρατικό προϋπολογισμό το μεγαλύτερο ποσοστό των επιδοτήσεων. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι από το 2009, έχει επιστρέψει πάνω από ένα δις. λίρες στα κρατικά ταμεία.

Την ίδια ώρα το παράδειγμα της εταιρίας που ανέλαβε την Ανατολική Ακτή αποδεικνύει περίτρανα ότι τόσο η απόδοση, όσο και η εξυπηρέτηση των πελατών μπορούν να βελτιστοποιηθούν μέσα από ένα δημόσιο σιδηροδρομικό δίκτυο και δημόσιες εταιρίες. Η East Coast παρέλαβε 35 βραβεία, ενώ σε μια πρόσφατη έρευνα επιβατών του Focus, η Ανατολική Ακτή το 92% των επιβατών δηλώνουν απολύτως ικανοποιημένοι από τις παρεχόμενες υπηρεσίες.

Το γεγονός ότι η Ανατολική Ακτή έχει επιστρέψει πάνω από ένα δις. κρατικές επιχορηγήσεις προς όφελος των φορολογουμένων είναι μία καλή είδηση για τους ίδιους, όσο και για το επιβατικό κοινό. Το πρόβλημα όμως είναι ότι εμείς οι υπόλοιποι είμαστε συχνά αναγκασμένοι να ταξιδεύουμε με εξαιρετικά υποβαθμισμένες υπηρεσίες, την ώρα που πληρώνουμε το εισιτήριο «χρυσάφι». Όπως αποδεικνύεται, η μοναδική βιώσιμη εναλλακτική λύση είναι μία ενοποιημένη δημόσια σιδηροδρομική επιχείρηση. Είναι εύκολο και φτηνό, άρα γιατί όχι;