Foreign Policy: Η Γερμανία πάσχει από οικονομικό μαζοχισμό – Αν δεν αλλάξει θα χαθεί

Τα τελευταία 10 χρόνια, η Γερμανία απολαμβάνει την επιτυχή προσαρμογή της στην παγκοσμιοποίηση, την υγιή διαχείριση των δημόσιων οικονομικών και την πολιτική της σταθερότητα, ωθώντας μεγάλο αριθμό αναλυτών να μιλούν για ένα νέο οικονομικό θαύμα (Wirtschaftswunder), που ωστόσο δεν αρκεί για να κάμψει τις ανησυχίες και φόβους από την επιδείνωση των παγκόσμιων εμπορικών εντάσεων και την επιβράδυνση της Κίνας, μπορούν να την μετατρέψουν στον «μεγάλο ασθενή» της Ευρώπης.

Και αυτό γιατί μπορούν να πλήξουν την εξαρτώμενη από τις εξαγωγές οικονομία.

Η κατάσταση ωστόσο, όπως επισημαίνει σε ανάλυσή του το Foreign Policy, είναι λιγότερο δραματική και η Γερμανία δεν κινδυνεύει να κατακτήσει τον τίτλο του «ασθενούς» που της είχε δοθεί και στις αρχές της δεκαετίας του 2000.

Οι οικονομικές επιδόσεις της Γερμανίας δεν ήταν τόσο καλές τα τελευταία 10 χρόνια, όπως υποστηρίζεται συχνά, αλλά η γερμανική κυβέρνηση θα μπορούσε εύκολα να λάβει μέτρα για την τόνωση της οικονομίας εάν επιλέξει να κάνει κάτι τέτοιο.

Δεν υπάρχει τίποτα που να δείχνει ότι θα κάνει αρκετά, ωστόσο, χάρη σε μια βαθιά πεποίθηση στη Γερμανία – που αντιπροσωπεύει όλο το πολιτικό φάσμα – ότι η απουσία ή μείωση των δαπανών, θα ήταν αντιπαραγωγική οικονομικά και μη δημοφιλής πολιτικά.

Η πορεία της γερμανικής οικονομίας την τελευταία 10ετία ήταν καλή, σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές οικονομίες όπως της Γαλλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, άλλα όχι τόσο καλά όσο οι Ηνωμένες Πολιτείες.

Εξάλλου, θα πρέπει να σημειωθεί πως τα τελευταία 20 χρόνια, η Γερμανία έχει ευθυγραμμιστεί σε μεγάλο βαθμό με άλλες μεγάλες ευρωπαϊκές οικονομίες (πλην της Ιταλίας, της οποίας η πορεία δεν ήταν καθόλου καλή) και πολλά μέτρα που έλαβε, απέδωσαν λιγότερο καλά από τα αντίστοιχα στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Σίγουρα όμως, δεν υπήρχε Wirtschaftswunder.

Κατά την ίδια περίοδο, η γερμανική οικονομία εξαρτάται εντυπωσιακά από τις εξαγωγές.

Η Γερμανία έχει εδώ και καιρό την τάση να έχει εμπορικό πλεόνασμα, αλλά ποτέ δεν έχει το σημερινό μέγεθος.

Η χώρα παρουσιάζει εμπορικά πλεονάσματα κοντά στο 8% του ΑΕΠ από το 2005, κατά μέσο όρο και 6,5% από το 2004.

Σε απόλυτους αριθμούς, τα σχεδόν 300 δισ. δολάρια που ήταν το πλεόνασμά της το 2018, αποτελεί το μεγαλύτερο στον κόσμο.

Το έντονο εξαγωγικό-εμπορικό προφίλ της γερμανικής οικονομίας, εξηγεί γιατί η Γερμανία επέστρεψε πιο γρήγορα μετά από τη χρηματοπιστωτική κρίση, συγκρινόμενη με τις άλλες ευρωπαϊκές οικονομίες, αλλά εξηγεί ταυτόχρονα, γιατί οι προοπτικές της Γερμανίας μειώθηκαν ιδιαίτερα έντονα τους τελευταίους 12 μήνες, καθώς το εξωτερικό περιβάλλον επιδεινώθηκε ταχέως.

Υπάρχει μια τάση στη Γερμανία αλλά και σε άλλα κράτη να μιλάμε για εμπορικές ισορροπίες, όσον αφορά την ανταγωνιστικότητα, θεωρώντας τις χώρες που εμφανίζουν πλεόνασμα, ως «ανταγωνιστικές» και τις χώρες που εμφανίζουν ελλείμματα ως «μη ανταγωνιστικές».

Σε αυτό το κλίμα και θέλοντας να απαντήσει στην κριτική του αμερικανικού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ το 2017 όσον αφορά το ύψος του πλεονάσματος της Γερμανίας, ο τότε υπουργός Οικονομικών της χώρας, Ζίγκμαρ Γκάμπριελ -σοσιαλδημοκράτης όσον αφορά τις πολιτικές του θέσεις- αστειεύτηκε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες απλώς χρειαζόταν να κατασκευάσουν καλύτερα αυτοκίνητα.

Γερμανοί οικονομολόγοι και εκπρόσωποι των υπουργείων Οικονομίας και Οικονομικών υποστηρίζουν, σηκώνοντας τα χέρια ψηλά πως το εμπορικό πλεόνασμα της Γερμανίας είναι απλώς το προϊόν των αποφάσεων του ιδιωτικού τομέα στις οποίες η γερμανική κυβέρνηση δεν έχει καμία επιρροή.

Και τα δύο επιχειρήματα είναι παραπλανητικά.

Το εμπορικό ισοζύγιο μιας χώρας αποτελεί τη διαφορά μεταξύ του τι παράγει και του τι καταναλώνει.

Η Γερμανία παράγει πολύ περισσότερα από όσα καταναλώνει, επειδή η χώρα (εξοικονομεί και) αποταμιεύει πολύ περισσότερα από όσα επενδύει.

Αυτό δεν οφείλεται κυρίως στη γήρανση του πληθυσμού – το ποσοστό αποταμίευσης των νοικοκυριών ήταν ανέκαθεν υψηλό και δεν αυξήθηκε σημαντικά τα τελευταία 15 χρόνια – αλλά εξαιτίας της διόγκωσης του επιχειρηματικού τομέα και των κρατικών αποταμιεύσεων, καθώς η Γερμανία εμφανίζει δημοσιονομικό πλεόνασμα από το 2013.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες, αντιθέτως, καταναλώνουν περισσότερα από όσα παράγουν.

Δηλαδή οι εγχώριες αποταμιεύσεις δεν επαρκούν για τη χρηματοδότηση των εγχώριων επενδύσεων.

Αυτό μας λέει ελάχιστα για την επιτυχία των δύο αντίστοιχων οικονομιών – τουλάχιστον εάν με επιτυχία εννοούμε επίπεδα παραγωγικότητας και επομένως το βιοτικό επίπεδο – σε αντίθεση με την ανταγωνιστικότητα των εξαγωγών μιας χώρας στις παγκόσμιες αγορές.

Είναι εξαιρετικά ασυνήθιστο για μια οικονομία του μεγέθους της γερμανικής, να είναι τόσο πολύ ευαίσθητη στις μεταβολές της εξωτερικής ζήτησης.

Συνήθως μια οικονομία του μεγέθους της καθοδηγείται κυρίως από την εγχώρια ζήτηση.

Και δεν υπάρχει τίποτα πιο αναπόφευκτο από τον βαθμό εξάρτησης των εξαγωγών της Γερμανίας – αντικατοπτρίζει επιλογές της εσωτερικής πολιτικής τα τελευταία 15 περίπου χρόνια.

Αντί να βρίσκεται στο έλεος των παγκόσμιων δυνάμεων που υπερβαίνουν την εμβέλεια του ελέγχου της, η γερμανική κυβέρνηση θα μπορούσε να λάβει μέτρα για την επαναπροσδιορίσουν την ισορροπία της οικονομίας της χώρας.

Ο βασικός λόγος για τον οποίο οι γερμανικές αποταμιεύσεις έχουν αυξηθεί και οι επενδύσεις έχουν εξασθενήσει είναι μια μεγάλη μεταφορά του εθνικού εισοδήματος από τα νοικοκυριά στις επιχειρήσεις, αντανακλώντας την πολύ ασθενή αύξηση των μισθών για άτομα με χαμηλό και μέσο εισόδημα και φορολογικές πολιτικές που ευνόησαν τον επιχειρηματικό τομέα έναντι των νοικοκυριών.

Σύμφωνα με το ΔΝΤ, η κατανάλωση των νοικοκυριών στη Γερμανία μειώθηκε από περίπου 63% του ΑΕΠ το 2005 σε 51% το 2018.

Ενώ η μεταφορά εισοδήματος στον επιχειρηματικό τομέα ενίσχυσε τα κέρδη της και την ανταγωνιστικότητα των γερμανικών εξαγωγών ως προς τις τιμές, δεν έκανε τίποτε για να ωθήσει τις επενδύσεις και κατ’επέκταση να αυξήσει την παραγωγικότητα στο σύνολο της γερμανικής οικονομίας.

Ο λόγος είναι ότι η αδυναμία κατανάλωσης έχει υπονομεύσει τα κίνητρα των επιχειρήσεων να επενδύσουν εντός Γερμανίας και αντ’ αυτού αποταμιεύουν.

Η εξωτερική ζήτηση για γερμανικά αγαθά συρρικνώνεται τώρα, με αποτέλεσμα να ακινητοποιηθεί η οικονομία της χώρας.

Αλλά δεν υπάρχει κανένας λόγος και προοπτική για τη Γερμανία να γίνει ξανά ο άρρωστος της Ευρώπης.

Η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει η χώρα προέρχεται από τη δική της πολιτική και όχι από το επιδεινούμενο διεθνές περιβάλλον.

Η Γερμανία μπορεί εύκολα να λάβει μέτρα για να αυξήσει την εγχώρια κατανάλωση και να αντισταθμίσει την εξασθένιση της εξωτερικής ζήτησης.

Η γερμανική κυβέρνηση θα μπορούσε να μειώσει τους φόρους στα χαμηλά έως μεσαία εισοδήματα, να αυξήσει τους μισθούς του δημόσιου τομέα, να ξεκινήσει ένα σημαντικό πρόγραμμα δημόσιων επενδύσεων και να ανατρέψει τα στοιχεία των μεταρρυθμίσεων της αγοράς εργασίας Hartz που εφαρμόστηκαν το 2003 έως το 2005, υπονομεύοντας τη διαπραγματευτική ισχύ των εργαζομένων, δημιουργώντας μια μεγάλη οικονομία χαμηλών μισθών.

Πολλοί Γερμανοί οικονομολόγοι, και όχι μόνο όσοι τοποθετούνται στα αριστερά του πολιτικού φάσματος, καλούν τώρα την κυβέρνηση να μεταρρυθμίσει τη συνταγματική δέσμευση της χώρας να προσαρμόζει και εξισορροπεί τον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό στον οικονομικό κύκλο.

Πολύ σωστά υποστηρίζουν, ότι εμποδίζει τη χώρα να αναβαθμίσει την επιδεινούμενη υποδομή της και ότι με το αρνητικό κόστος κυβερνητικού δανεισμού, που σημαίνει ότι οι επενδυτές είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν τη γερμανική κυβέρνηση για να της δανείσουν, ο δανεισμός για τη χρηματοδότηση των επενδύσεων θα ήταν υπερβολικός.

Ωστόσο, οι πιο συντηρητικοί οικονομολόγοι και επιχειρηματίες εξακολουθούν να υποστηρίζουν ότι αυτό που χρειάζεται η χώρα είναι φορολογικές περικοπές για τις επιχειρήσεις και περισσότερη ευελιξία στην αγορά εργασίας.

Θα υπάρξει ένας συμβιβασμός: χαλάρωση των δημοσιονομικών κανόνων της χώρας και αύξηση των δημόσιων επενδύσεων, αλλά και κατάργηση του λεγόμενου φόρου αλληλεγγύης, προσαύξηση 5,5% επί του εισοδήματος και του εταιρικού φόρου που εισήχθη μετά την επανένωση για τη χρηματοδότηση της ανοικοδόμησης των ανατολικών περιοχών.

Οι υψηλότερες δημόσιες δαπάνες, και ιδιαίτερα οι επενδύσεις, σίγουρα θα δώσουν ώθηση στην οικονομία – ιδιαίτερα καθώς η κυβέρνηση μπορεί να δανειστεί εύκολα, δωρεάν.

Η άνοδος των δημοσίων επενδύσεων θα μπορούσε σαφέστατα να αυξήσει την παραγωγικότητα, για παράδειγμα με την ελάφρυνση των σημείων συμφόρησης της χώρας και τη βελτίωση της κακής τηλεπικοινωνιακής υποδομής της, αλλά δεν θα υποκαταστήσουν τις ισχυρότερες ιδιωτικές επενδύσεις.

Και αντίθετα με όσα πιστεύουν οι συντηρητικοί οικονομολόγοι, η κατάργηση της εισφοράς αλληλεγγύης δεν θα συμβάλει σε μεγάλο βαθμό στην τόνωση των επενδύσεων, διότι θα ωφελήσει δυσανάλογα τους πιο ευκατάστατους, τις εταιρίες και ομάδες έχουν μεγάλη προοπτική εξοικονόμησης.

Με το ποσοστό των γερμανικών κερδών των επιχειρήσεων να προηγούνται, τους φόρους να παρουσιάζουν μεγάλη πτώση, οι επιχειρήσεις βρίσκονται ήδη σε ένα άνευ προηγουμένου χρηματικό πλεονέκτημα.

Το μόνο που μπορεί να κάνει μια περαιτέρω περικοπή της φορολογικής επιβάρυνσης των επιχειρήσεων είναι να αυξήσουν περαιτέρω την εξοικονόμηση πόρων και μαζί της την εξάρτηση της οικονομίας από τις εξαγωγές.

Η γερμανική οικονομία δεν πρόκειται να πέσει από ένα βράχο, αλλά ούτε είναι πιθανό να επιστρέψει στους αξιοπρεπούς ρυθμούς ανάπτυξης των τελευταίων ετών χωρίς σημαντικές μεταρρυθμίσεις επισημαίνει το Foreign Policy κλείνοντας την ανάλυση.

Η Γερμανία απαιτεί όχι μόνο τη χαλάρωση των ηνίων και να προβεί σε υψηλότερες δημόσιες επενδύσεις, αλλά και συντονισμένα βήματα για την τόνωση της κατανάλωσης και, κατά συνέπεια, να δοθούν κίνητρα για τις επιχειρήσεις να επενδύσουν στη Γερμανία.

Αλλά δεν υπάρχει λόγος να υποδείξουμε στη γερμανική κυβέρνηση να λάβει ριζοσπαστικά μέτρα για να αντιστρέψει τη μείωση της καταναλωτικής δύναμης των νοικοκυριών.

Καθώς η ύφεση διατηρείται σταθερή, εξακολουθεί να υπάρχει κίνδυνος η χώρα να υποχωρήσει στις πολιτικές που έχουν υποβαθμίσει την κατανάλωση και να την αφήσει όσο ευάλωτη είναι ήδη στις ιδιοτροπίες της εξωτερικής ζήτησης.