Το σχέδιο των ΕΛ.ΠΕ. για έρευνες υδρογονανθράκων σε Κρήτη, Ιόνιο και Πατραϊκό

Το σχέδιο των ΕΛ.ΠΕ. για έρευνες υδρογονανθράκων σε Κρήτη, Ιόνιο και Πατραϊκό εξηγεί ο διευθυντής Υγείας, Ασφάλειας, Περιβάλλοντος στην «ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ Έρευνα και Παραγωγή Υδρογονανθράκων AE», Γιώργος Μυκονιάτης με συνέντευξή του στο ΑΠΕ- ΜΠΕ.

«Οι συμβάσεις της Κρήτης μπορούν πλέον να πάνε στο Ελεγκτικό Συνέδριο για τον προσυμβατικό έλεγχο, καλώς εχόντων των πραγμάτων να περάσουν από τη Βουλή και να ξεκινήσουν οι εργασίες με την κοινοπραξία που έχουμε με την Total και την ExxonMobil» είπε ο Γιάννης Μυκονιάτης μετά την υπογραφή -από τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας Γιώργο Σταθάκη- της απόφασης για την περιβαλλοντική έγκριση του προγράμματος έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στις θαλάσσιες περιοχές Δυτικά και Νοτιοδυτικά της Κρήτης.

Στη συνέντευξή του, ο Μυκονιάτης γνωστοποιεί ότι «στο πρώτο δεκαήμερο του Απριλίου υπογράφονται οι συμβάσεις για τα δύο θαλάσσια οικόπεδα στο Ιόνιο και στον Κυπαρισσιακό», αποτιμά το πρόγραμμα που υλοποίησαν τα ΕΛΠΕ τα τελευταία χρόνια στην έρευνα και την εκμετάλλευση υδρογονανθράκων και παρουσιάζει τον μελλοντικό προγραμματισμό.

Αναλυτικά η συνέντευξη του Γιάννη Μυκονιάτη

Ποια είναι σήμερα η δραστηριοποίηση των Ελληνικών Πετρελαίων στον τομέα της Έρευνας και Παραγωγής Υδρογονανθράκων;

Τα Ελληνικά Πετρέλαια είναι ο κορυφαίος ενεργειακός όμιλος στην Ελλάδα και τη Νοτιοανατολική Ευρώπη, με ισχυρή παρουσία και τρία διυλιστήρια στην Ελλάδα και με παρουσία στο εξωτερικό σε Σερβία, Βουλγαρία, Κύπρο, Μαυροβούνιο.

Είναι ο Όμιλος που τόλμησε να επενδύσει μέσα στην κρίση πλέον των 3 δισεκατομμυρίων, για να αναβαθμίσει το διυλιστήριο της Ελευσίνας, για το οποίο δηλώνουμε υπερήφανοι, διότι εξάγουμε το προϊόν κατά 60%. Στην έρευνα και στην παραγωγή υδρογονανθράκων δεν είμαστε χθεσινοί, είμαστε στην Ελλάδα 40 χρόνια.

Από το 1975, από την ίδρυση της Δημόσιας Επιχείρησης Πετρελαίου με την ανακάλυψη του Πρίνου υπήρχαν δύο βασικά καθήκοντα: Από τη μία εποπτεύαμε την παραγωγή του Πρίνου και από την άλλη με τα έσοδα του Πρίνου κάναμε έρευνα.

Κάναμε έρευνα 40 χρόνια στην Ελλάδα, σε πάνω από 65.000 χιλιόμετρα σεισμικών γραμμών, 75 γεωτρήσεις σε απόλυτη συνεργασία με τις τοπικές κοινωνίες και -το πιο βασικό από όλα- με μηδενικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα.

Συνεχίζουμε, αναζωογονούμε ξανά αυτό που κάναμε 40 χρόνια. Από το 2012 είναι στρατηγική επιλογή των ΕΛΠΕ η ερευνητική παραγωγή, το να επενδύσουμε στη χώρα σε αυτόν τον τομέα, που θεωρούμε ότι είναι ένας τομέας ανάπτυξης, τόσο της τοπικής κοινωνίας, όσο και σε εθνικό επίπεδο.

Είναι εθνικής σημασίας η ανάπτυξη των υδρογονανθράκων και η πιθανή εκμετάλλευσή τους είναι πυλώνας ανάπτυξης για τα ΕΛΠΕ.

Κάνουμε συμμαχίες με μεγάλες εταιρείες κύρους, όπως η TOTAL, η ΕxxonMobil, η Repsol, οι οποίες έχουν την τεχνογνωσία, έχουν την εμπειρία και πιστεύουν σε αυτό που πιστεύουμε κι εμείς, ότι η χώρα έχει πετρέλαιο.

Ποια είναι τα βήματα που πρέπει να γίνουν στο άμεσο μέλλον στην κατεύθυνση έρευνας και πιθανής αξιοποίησης των υδρογονανθράκων στην Ελλάδα;

Πρώτα από όλα πρέπει να έχουμε αντανακλαστικά και ως κράτος να διαμορφώνονται οι συμβάσεις γρήγορα -είναι υψηλών κεφαλαιουχικών δαπανών οι εργασίες στην έρευνα και την παραγωγή υδρογονανθράκων- να γίνονται οι παραχωρήσεις και να ξεκινούν όσο το δυνατόν πιο γρήγορα οι εργασίες μας, οι οποίες έχουν μια διάρκεια βάθους επτά ετών, αν μιλάμε για ξηρά και οκτώ ετών αν μιλάμε για έρευνα στη θάλασσα.

Βήμα- βήμα, κάθε φορά, κάνοντας μελέτες γεωλογικές, γεωχημικές, προχωρούμε για να πάμε στις γεωτρήσεις, να αποδείξουμε ότι υπάρχει πετρελαϊκό δυναμικό, να αποδείξουμε ότι υπάρχουν υδρογονάνθρακες και εάν είναι οικονομικά εκμεταλλεύσιμοι μπαίνουμε στη φάση της παραγωγής.

Όλο αυτό θέλει χρόνο κι επομένως όσο πιο γρήγορα διαμορφώνεται το συμβατικό πλαίσιο τόσο καλύτερα είναι για τις εταιρείες να ξεκινήσουν τη δουλειά.

Το παράδειγμα γι’ αυτό είναι η Κύπρος, όπου στο οικόπεδο του Γλαύκου, στο οποίο είχαμε την ανακάλυψη, τους πήρε οκτώ μήνες από την πρώτη μέρα που ξεκινήσανε διαπραγματεύσεις μέχρι τη μέρα που φτάσανε να τρυπήσουν.

Υπάρχει πολιτική βούληση και αντανακλαστικά;

Υπογράφτηκε από τον υπουργό Περιβάλλοντος η υπουργική απόφαση για την περιβαλλοντική έγκριση του προγράμματος έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στις θαλάσσιες περιοχές Δυτικά και Νοτιοδυτικά της Κρήτης. Αλλά την πολιτική βούληση δείχνουν και οι ίδιες οι συμβάσεις, όταν κυρώνονται από τη Βουλή.

Όλες οι συμβάσεις που έχουν περάσει μέχρι στιγμής -και δεν είναι λίγες, είναι Πατραϊκός, Γιάννενα, Κατάκολο, Μπλοκ 2 δυτικά της Κέρκυρας- περάσανε με την υπερψήφισή τους από τα 2/3 της Βουλής.

Αυτό δείχνει βούληση πολιτική να αναπτυχθεί ένας τομέας, ο οποίος πιστεύουμε ότι είναι μοχλός ανάπτυξης και της εθνικής μας οικονομίας, αλλά πάνω από όλα ένας τομέας θα ενισχύσει και την υπεράσπιση της εθνικής κυριαρχίας και τη γεωπολιτική σταθερότητα.

Στην Ελλάδα σε ποιες περιοχές έχουν ωριμάσει περισσότερο οι διαδικασίες για να ξεκινήσουν ερευνητικές γεωτρήσεις;

Οι συμβάσεις της Κρήτης μπορούν πλέον να πάνε στο Ελεγκτικό Συνέδριο για τον προσυμβατικό έλεγχο και καλώς εχόντων των πραγμάτων να περάσουν από τη Βουλή, όπου θα γίνουν νόμος του κράτους και θα ξεκινήσουν οι εργασίες με την κοινοπραξία που έχουμε -TOTAL είναι ο διαχειριστής, ExxonMobil και ΕΛΠΕ συμμετέχουμε κοινοπρακτικά.

Στο πρώτο δεκαήμερο του Απριλίου υπογράφονται οι συμβάσεις για τα δύο θαλάσσια οικόπεδα στο Ιόνιο και στον Κυπαρισσιακό –στο Ιόνιο συμμετέχουμε με τη Repsol, στον Κυπαρισσιακό είμαστε 100% διαχειριστές. Υπογράφονται οι συμβάσεις, πάνε στη Βουλή, ξεκινάνε εργασίες.

Η όλη προσπάθεια ξεκίνησε το 2012. Ο πρώτος διεθνής γύρος είχε βγει το 2000. Όταν τα Ελληνικά Πετρέλαια εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο, ενώ είχαμε 26 περιοχές που κάναμε έρευνα αυτοδύναμη, το κράτος -επειδή μπήκαμε στο Χρηματιστήριο- μας είπε ότι «για να συνεχίσετε να κάνετε έρευνα στην Ελλάδα, πρέπει να το κάνετε μόνοι σας, αυτοδύναμα».

Όμως, στην πετρελαϊκή βιομηχανία είθισται να σχηματίζεις κοινοπρακτικές συμμαχίες για να μοιράζεις το ρίσκο, διότι όταν μια γεώτρηση στη θάλασσα μπορεί να κοστίζει π.χ. 100 εκατ. δολάρια και οι πιθανότητες επιτυχίας είναι 20%, τότε μοιράζεις το ρίσκο.

Εμείς δεν χάσαμε χρόνο, κάναμε συμμαχίες στο εξωτερικό, πήγαμε στο Μαυροβούνιο, την Αλβανία, τη Λιβύη όπου είχαμε επιτυχία, είχαμε ανακαλύψεις πετρελαίου, πήγαμε στην Αίγυπτο και από το 2012 άρχισε να αναθερμαίνεται η κουβέντα ξανά για το αν υπάρχει πετρέλαιο στην Ελλάδα ή όχι.

Εμείς έχοντας την εμπειρία και την τεχνογνωσία, αγοράζοντας τα νέα δεδομένα, αρχίσαμε να πιστεύουμε ότι «ναι, υπάρχει πετρελαϊκό δυναμικό στη χώρα».

Πείσαμε τους εταίρους για τις ιδέες που έχουμε, τις γεωλογικές μας ιδέες, ότι κάτι υπάρχει και το υπουργείο ξεκίνησε με τρεις περιοχές στην αρχή -τον Πατραϊκό, τα Γιάννενα, το Κατάκολο.

Στον Πατραϊκό από το 2014 μέχρι και το 2018 κάναμε νέες γεωφυσικές καταγραφές, όπου βρήκαμε μία πολλά υποσχόμενη γεωλογική δομή, η οποία εάν έχει πετρέλαιο, αυτό σημαίνει 120-140 εκατ. βαρέλια απολήψιμα αποθέματα, η δε ερευνητική γεώτρηση, που θα αποδείξει ότι υπάρχει πετρέλαιο, θα γίνει -καλώς εχόντων των πραγμάτων- εφόσον πάρουμε και τις περιβαλλοντικές άδειες, το πρώτο εξάμηνο του 2020. Ο Πατραϊκός προηγείται και προχωράμε βήμα- βήμα…

Ποιες περιοχές στη χώρα μας γνωρίζουμε σήμερα πως έχουν πετρελαϊκό δυναμικό;

Κάτι που είναι κοντά μας. Ο Πρίνος αποδεδειγμένα. Ο Πρίνος παράγει. Υπάρχουν ερευνητικές περιοχές ανατολικά- δυτικά της Θάσου, υπάρχει πετρέλαιο στην περιοχή και το γνωρίζουμε. Είναι η συνέχεια και των κοιτασμάτων φυσικού αερίου που έχουμε στη Θράκη.

Επίσης, αν δούμε τι γίνεται από την άλλη πλευρά στη Δυτική Ελλάδα, θα διαπιστώσουμε ότι στη θάλασσα η Αδριατική παράγει, υπάρχουν κοιτάσματα, αντίστοιχα κοιτάσματα υπάρχουν στην Αλβανία. Αυτές οι γεωλογικές δομές φαίνεται ότι συνεχίζουν στην Ελλάδα.

Πρακτικά, μιλάμε για όλο το Ιόνιο, κατεβαίνοντας πιο κάτω οι γεωλογικές δομές μάς δείχνουν ανάλογα για την Κρήτη και όλο αυτό πλέον είναι ένα ενιαίο τόξο, στο οποίο δουλεύουμε συστηματικά, γιατί εκεί πιστεύουμε ότι υπάρχει το πετρελαϊκό δυναμικό της χώρας και επενδύουμε σε αυτό.

Πότε θα μπορούμε να γνωρίζουμε σε ποιες περιοχές είναι αξιοποιήσιμο το πετρελαϊκό δυναμικό;

Ας πάρουμε την έρευνα στον Πατραϊκό που είναι η πιο ώριμη. Αυτό σημαίνει ότι θα κάνουμε γεώτρηση. Εάν υπάρχει το επιθυμητό αποτέλεσμα και βρεθούν υδρογονάνθρακες θα πρέπει να γίνουν επιπλέον γεωτρήσεις -οι λεγόμενες περιχάραξης-, οι οποίες θα έλθουν να δώσουν στοιχεία του κοιτάσματος, τον όγκο, ποιες είναι οι ποσότητές του.

Μετά τα στοιχεία αυτά θα τα βάλουμε σε οικονομικά μοντέλα, να δούμε αν είναι οικονομικά εκμεταλλεύσιμο το κοίτασμα, ώστε να πάμε στη φάση της παραγωγής.

Δεν είναι αμελητέα τα απολήψιμα βαρέλια του Πατραϊκού. Είναι σαν να μιλάμε για Πρίνο. Ένα τέτοιο κοίτασμα θα αποδίδει 200 εκατ. ετησίως στο κράτος μέσω της φορολογίας από τις συμβάσεις μίσθωσης και 20 εκατ. ετησίως στην τοπική αυτοδιοίκηση από τον λεγόμενο περιφερειακό φόρο.

Αν το δούμε σε ορίζοντα 25ετίας, που τόσο παράγει ένα τέτοιο κοίτασμα, μιλάμε για 5 δισ. για το κράτος και για 500 εκατ. για την τοπική αυτοδιοίκηση.

Τι σημαίνει πέντε δισ. για το κράτος από ένα μόνο κοίτασμα; Σημαίνει Ταμείο Κοινωνικής Αλληλεγγύης Γενεών, το οποίο ιδρύθηκε με νόμο του κράτους το 2016 στα πρότυπα της Νορβηγίας. Δεν κάνουμε κάτι διαφορετικό.

Οι Νορβηγοί είχαν την ευλογία να βρούνε πετρέλαιο το 1969. Το 1990 ίδρυσαν το Ταμείο και αυτή τη στιγμή το ταμείο αυτό, που είναι το ασφαλιστικό, είναι το κράτος πρόνοιας- ξεπερνάει το 1 τρισεκατομμύριο.

Άρα, αν από μια πιθανή αξιοποίηση του δυναμικού στον Πατραϊκό έχουμε 5 δισ. για το κράτος, για το ασφαλιστικό της χώρας και έσοδα 500 εκατ. ευρώ για τις περιφέρειες, ας ελπίσουμε να μην είναι μόνο ένα το κοίτασμα προς εκμετάλλευση, να είναι πολλαπλάσια και αυτή είναι η προσπάθειά μας. Είναι πιθανά σε όλη τη Δυτική Ελλάδα, το Βόρειο Αιγαίο και κάτω την Κρήτη.

Ποιο είναι το σχέδιο ανάπτυξης σε περίπτωση που η έρευνα αποδείξει ότι υπάρχει πετρελαϊκό δυναμικό οικονομικά αξιοποιήσιμο;

Στην πετρελαϊκή βιομηχανία υπάρχει η τεχνολογία αυτή τη στιγμή, που μας δίνει τη δυνατότητα, είτε είμαστε στην ξηρά είτε στη θάλασσα, να βρίσκουμε βέλτιστες πρακτικές. Το σχέδιο ανάπτυξης εξαρτάται κάθε φορά από τις ποσότητες που θα βρει κανείς.

Αν μιλάμε για θάλασσα υπάρχει δυνατότητα εκεί όπου γίνεται η παραγωγή να υπάρχει ένα πλωτό μέσο, το οποίο επεξεργάζεται το προϊόν.

Στον Πατραϊκό Κόλπο, για παράδειγμα, ένα σχέδιο ανάπτυξης θα μπορούσε να είναι ένα καράβι, το οποίο είναι σαν ένα μικρο διυλιστήριο, όπου παράγεται το πετρέλαιο, ανεβαίνει στο καράβι, μπαίνει σε δεξαμενές, έρχεται δίπλα του ένα άλλο τάνκερ, παίρνει το πετρέλαιο και πηγαίνει για περαιτέρω επεξεργασία.

Οι εξέδρες έχουν να κάνουν και με τα βάθη της θάλασσας. Δεν είναι Πρίνος που είναι 60 μέτρα βάθος.

Αν μιλάμε για βαθιά νερά υπάρχουν άλλες τεχνολογίες, αλλά πάντοτε όμως το σχέδιο ανάπτυξης ακολουθεί την ποσότητα του κοιτάσματος και πάντοτε γίνεται με πρόνοια ώστε να υπάρχει η ελάχιστη δυνατή οπτική όχληση ή επιβάρυνση στις υφιστάμενες δραστηριότητες.

Ποιο είναι το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της έρευνας και παραγωγής υδρογονανθράκων; Αντιμετωπίζετε πρόβλημα στο να το εξηγήσετε τις διαδικασίες στις τοπικές κοινωνίες;

Το περιβαλλοντικό αποτύπωμα είναι μηδενικό. Αυτό για άλλη μια φορά το αποδείξαμε και πολύ πρόσφατα στον Πατραϊκό Κόλπο, όπου κάναμε τα λεγόμενα σεισμικά -γεωφυσικές καταγραφές, δηλαδή αξονική τομογραφία του υπεδάφους.

Ήμασταν με ένα σκάφος σε έναν κλειστό κόλπο που έχει αλιευτική δραστηριότητα, έχει θαλάσσια θηλαστικά.

Σαράντα πέντε ημέρες σε ένα καράβι το οποίο ήταν στην περιοχή κάναμε τις καταγραφές μας και δεν συνέβη το παραμικρό. Είχαμε άψογη συνεργασία με την Περιφέρεια, με τα λιμεναρχεία, τους ψαράδες, δεν κατάλαβε κανείς τίποτε.

Ο κόσμος εκφράζει ανησυχίες. Υπάρχουν μύθοι, υπάρχουν και πραγματικότητες.

Εμείς είμαστε κάθε φορά, σε κάθε περιοχή που δραστηριοποιούμαστε, κοντά στις τοπικές κοινωνίες, για να συζητήσουμε μαζί τους, να κατανοήσουν τι θέλουμε να κάνουμε και παίρνοντας ως feed back όλα τα σχόλια και τις ανησυχίες τους, προσπαθούμε μέσα από τη δουλειά που κάνουμε να τους καθησυχάσουμε ότι παίρνουμε τα απαραίτητα μέτρα.

Υπάρχει αυστηρό ευρωπαϊκό πλαίσιο, υπάρχει ελληνικό πλαίσιο, παίρνουμε όλα τα απαραίτητα μέτρα, για να γίνουν άψογα οι εργασίες, χωρίς να συμβεί το παραμικρό.

Το πρόγραμμα Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης των ΕΛΠΕ αφορά τις τοπικές κοινωνίες σε περιοχές στις οποίες δραστηριοποιείται η επιχείρηση;

Εδώ και πολλά χρόνια η Ελληνικά Πετρέλαια έχει αποδείξει το κοινωνικό της πρόσωπο, υπάρχει ένα ετήσιο κοινωνικό προϊόν της τάξης των 500 εκατ. από τα έσοδα του Ομίλου.

Κάνουμε δράσεις και τις κάνουμε παντού, είτε υπάρχει είτε δεν υπάρχει πετρέλαιο. Δεν είναι μοχλός μας ότι κάνουμε τις δράσεις εκεί όπου υπάρχει πετρέλαιο. Παντού σε όλη την Ελλάδα δίνουμε έμφαση στις τοπικές κοινωνίες που έχουν προβλήματα, προσφέροντας για παράδειγμα πετρέλαιο θέρμανσης.

Τι σημαίνει για τους κατοίκους μια περιοχής το να αποδειχθεί η ύπαρξη πετρελαϊκού δυναμικού; Σημαίνει θέσεις εργασίας.

Στον Πατραϊκό, π.χ. ένα κοίτασμα 120-140 εκατ. βαρελιών σε ορίζοντα 25ετίας σημαίνει 300 άμεσες θέσεις εργασίας και 900 έμμεσες.

Μιλάμε και για εξειδικευμένο προσωπικό, νέους επιστήμονες, μηχανικούς πετρελαίου, γεωλόγους, γεωφυσικούς, που θα μπορούν να βρουν δουλειά στη χώρα μας και είναι η καλύτερη απάντηση στο να σταματήσουμε το brain drain, να τους δώσουμε μια προοπτική ότι κάτι αναπτύσσεται στη χώρα, να βάλουμε όλοι μαζί ένα λιθαράκι για το κάτι καλύτερο.

Η Κύπρος μπορεί να αποτελέσει παράδειγμα για την Ελλάδα; Το μέλλον προοιωνίζεται καλό;

Πιστεύω ότι το μέλλον για την Ελλάδα θα είναι καλό, δουλεύουμε πάνω σε αυτό. Δεν είναι μόνο η Κύπρος, βλέπουμε και σε άλλες χώρες όπου γίνεται αυτό.

Σε επίπεδο γεωπολιτικό είναι προς τη σωστή κατεύθυνση. Πάντοτε επενδύουμε και συνεργαζόμαστε με εταιρείες που ξέρουν τη δουλειά, έχουν την εμπειρία, κατανοούν τις ιδιαιτερότητες του τόπου μας και όλοι μαζί συμβάλλουμε σε αυτή την προσπάθεια, να δούμε ποιο είναι το πετρελαϊκό δυναμικό της χώρας και αν είναι να το εκμεταλλευτούμε.

Συμμετείχατε στο πρώτο διεθνές συνέδριο για την ενέργεια «Κύπρος-Ελλάδα-Ισραήλ: Έρευνα και Εκμετάλλευση Υδρογονανθράκων», που πραγματοποιήθηκε στην Κοζάνη

Αξίζουν συγχαρητήρια στο Επιμελητήριο Κοζάνης και στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Ήταν το πρώτο διεθνές συνέδριο στην περιοχή για την έρευνα και την παραγωγή υδρογονανθράκων.

Ευχόμαστε να γίνει θεσμός και να συνεχίσει. Μάλιστα, υπάρχει πρόταση το επόμενο να γίνει στην Κύπρο, γιατί συμμετείχε και το Πανεπιστήμιο της Λευκωσίας.

Ακούσαμε τον κόσμο και ο κόσμος περίμενε από εμάς να ακούσει τα καλά νέα.

Ποια είναι η συνεργασία των ΕΛΠΕ με τα ελληνικά πανεπιστήμια;

Είναι κάτι που κάνουμε πράξη. Θέλουμε η ελληνική αγορά, τα πανεπιστήμιά μας, τα ινστιτούτα μας να αποκτήσουν τεχνογνωσία, για να μπορούν να κάνουν δουλειές σε υψηλά πετρελαϊκά στάνταρ. Αυτό ήδη γίνεται.

Συνεργαζόμαστε με το Πανεπιστήμιο Πατρών, το Τμήμα Γεωλογίας, συνεργαζόμαστε με το Τμήμα Ωκεανογραφίας, συνεργαζόμαστε με το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών, με το Εθνικό Αστεροσκοπείο, χορηγούμε υποτροφίες σε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πολυτεχνείο της Κρήτης που βγαίνουν μηχανικοί πετρελαίου, συνεργαζόμαστε με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, με το Πολυτεχνείο της Αθήνας, γιατί θέλουμε αυτή η τεχνογνωσία να μας μείνει εδώ, να ενισχύουμε το επιστημονικό προσωπικό της χώρας και να μένει εδώ σε εμάς αυτή η προίκα και αυτή η γνώση από την πετρελαϊκή βιομηχανία.