“Η Ευρωζώνη δεν σώζεται με μια ασφάλεια ζωής”

Aν το μόνο εργαλείο που έχεις είναι ένα σφυρί, τότε κάθε πρόβλημα το βλέπεις σαν ένα καρφί, γράφει στο σημερινό του άρθρο στους Financial Times ο Βόλφγκανγκ Μούνχαου.

Και σημειώνει, δεν προκαλεί συνεπώς έκπληξη ότι πολλοί οικονομολόγοι θεωρούν ότι το πρόβλημα της ευρωζώνης είναι ένα πρόβλημα ασφάλισης, ένα τεχνικό ζήτημα που χρειάζεται τεχνική λύση. Δεν είναι δύσκολο να μαντέψει κανείς πιο επάγγελμα είναι αναγκαίο για την επίλυση του.

Μια προσέγγιση με επίκεντρο την ασφάλιση προβλέπει την λιγότερο δυνατή ενοποίηση. Δεν θα χρειαστεί μια πλήρη πολιτική ή δημοσιονομική ένωση, αλλά μόνο μερικούς επιπρόσθετους μηχανισμούς στήριξης ως ασφάλεια σε περίπτωση τραπεζικών κρίσεων ή σοκ που θα πλήξουν ορισμένα κράτη μέλη αλλά όχι άλλα.

Αν χτυπήσει μια κρίση, τότε ενεργοποιείται και η ασφάλεια. Η ιδέα της ασφάλισης ως εναλλακτικής στην πολιτική ένωση δεν είναι εντελώς ηλίθια, είναι όμως λανθασμένη.

Σε κάθε οικονομικό μοντέλο ασφάλισης υπάρχει ένα νομικό πλαίσιο και ένα κράτος που διασφαλίζει ότι η ασφάλεια πληρώνει ή προστατεύει σε περίπτωση απάτης. Από την στιγμή που τα νομικά αυτά πλαίσια υπάρχουν στις περισσότερες χώρες, δεν υπάρχει ανάγκη οι οικονομολόγοι να ενδιαφερθούν για την νομική εφαρμογή.

Αλλά εδώ έχουμε να κάνουμε με την ασφάλιση μεταξύ κρατών μελών. Δεν υπάρχει κάποιο κυρίαρχο κράτος πέραν αυτών, το οποίο να μπορεί να επιβάλλει την νομική βεβαιότητα. Η ασφάλιση μπορεί να ρυθμιστεί μέσω πολυμερών συμβολαίων ή συνθηκών αλλά αυτές μπορούν να καταργηθούν μονομερώς. Τα περισσότερα δυτικά κράτη έχουν κανονισμούς που απαγορεύουν στα κοινοβούλια να αναλαμβάνουν υποχρεώσεις που θα δεσμεύουν τους διαδόχους τους. Ένα ασφαλιστικό συμβόλαιο ανάμεσα στα κράτη θα παραβίαζε αυτήν την αρχή.

Η ιδέα της επίλυσης των κρίσεων μέσω ασφάλισης αντιμετωπίζει μια εσωτερική αντίφαση. Η πρόθεση είναι να δημιουργηθεί κάτι πιο ισχνό από μια πολιτική ένωση, αλλά χρειάζεται μια πολιτική ένωση για να προσφέρεις το νομικό και πολιτικό πλαίσιο που θα κάνει δυνατή την ασφάλιση.

Ας πάρουμε ως παράδειγμα την πανευρωπαϊκή εγγύηση καταθέσεων, που υποστηρίζουν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η πλειοψηφία των κρατών μελών, αλλά όχι η Γερμανία.

Από την σκοπιά του Βερολίνου, υπάρχουν δύο επιχειρήματα εναντίον της. Από την στιγμή που οι τράπεζες των κρατών μελών του Νότου είναι σε χειρότερη κατάσταση, είναι ξεκάθαρο πως οποιαδήποτε πληρωμή θα γίνει από το Βορρά. Το αίτημα για μια εγγύηση καταθέσεων τώρα είναι σαν να αγοράζει κανείς ασφάλεια αυτοκινήτου μετά από ατύχημα.

To δεύτερο επιχείρημα είναι πως η διακρατική ασφάλιση δεν διαφέρει ουσιαστικά από ένα ενιαίο εργαλείο χρέους – τα ευρωομόλογα που απεχθάνονται τόσο πολύ οι Γερμανοί. Η ασφάλιση είναι και αυτή μια μορφή κοινής υποχρέωσης. Αν μια χώρα χτυπηθεί από κρίση, η υπόλοιπη ένωση πρέπει να βοηθήσει. Η ασφάλιση διαφέρει τεχνικά από ένα ομόλογο, αλλά συνεπάγεται και αυτή μια κοινή ευθύνη.

Η εκτίμηση μου είναι πως οι υπέρμαχοι της ασφάλισης υποτιμούν την ευφυΐα των Γερμανών πολιτικών. Είναι κάτι που έχει συμβεί και στο παρελθόν. Θυμάμαι μια πρόταση στην αρχή της κρίσης της ευρωζώνης όταν οι οικονομολόγοι με έδρα τις Βρυξέλλες πρότειναν τα «ομόλογα σταθερότητας» – ομόλογα ευρωζώνης με άλλο όνομα – για να τα κάνουν πιο ελκυστικά για τους Γερμανούς, δεδομένης της ροπής των τελευταίων προς τις «προσανατολισμένες προς την σταθερότητα» δημοσιονομικές και νομισματικές πολιτικές.

Η ιδέα ότι άνθρωποι όπως ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, δεν μπορούν να καταλάβουν τι κρύβεται πίσω από αυτό είναι αστεία.

Οι υπέρμαχοι των βασισμένων στην ασφάλιση συστημάτων τείνουν επίσης να αγνοούν μια πολύ σημαντική πολιτική πραγματικότητα. Αν θες να αναθέσεις στο Βερολίνο να γράψει μια πολιτική ασφάλισης για εσένα, τότε θα πρέπει να αποδεχθείς την απώλεια της εθνικής σου κυριαρχίας. Και η μόνη οντότητα στην οποία οποιοδήποτε λογικό άτομο θα ήθελε να μεταβιβάσει την κυριαρχία αυτή θα ήταν μια πολιτική ένωση, όχι το γερμανικό κράτος.

Το συμπέρασμα μου είναι πως δεν υπάρχουν τρόποι διαφυγής μιας πολιτικής ή δημοσιονομικής ένωσης στο μέλλον, ακόμα και αν η ιδέα έχει όλο και λιγότερους υποστηρικτές. Χωρίς αυτήν, δεν βλέπω αντίβαρο στην άνοδο της ισχύος της Γερμανίας στην ευρωζώνη και κάποιο τέλος στην άνοδο των ανισορροπιών εντός της ευρωζώνης.

Το γερμανικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών ήταν περίπου 8% του ΑΕΠ πέρυσι και συνεχίζει να αυξάνεται. Χωρίς μια πολιτική ένωση, υπάρχει ο κίνδυνος ότι τουλάχιστον μια χώρα του Νότου, πιθανότητα η Ελλάδα, η Πορτογαλία ή η Ιταλία, να επιλέξουν να βγουν από την ευρωζώνη. Ακόμα και το ποσοστό των Ελλήνων που είναι κατά του ευρώ αυξάνεται.

Υπάρχουν πολλοί τεχνικοί τρόποι για να γίνει η ευρωζώνη βιώσιμη μακροπρόθεσμα και η ασφάλιση είναι μια απόλυτα νόμιμη ιδέα. Μπορεί να είναι μια εναλλακτική στα εργαλεία χρέους, αλλά όχι και στην πολιτική και δημοσιονομική ένωση.