Ο ρόλος του φιλελληνισμού στην Επανάσταση του 1821

«Έδωσα τα πάντα για την Ελλάδα, τώρα της δίνω και τη ζωή μου». Λόρδος Byron

Η έκρηξη της επανάστασης του 1821 και ο απελευθερωτικός αγώνας των Ελλήνων κατάφερε να κινητοποιήσει, να εμπνεύσει και να συγκινήσει πλήθος κόσμου, πέρα από τα σύνορα της τότε οθωμανοκρατούμενης Ελλάδας.

Το κίνημα του φιλελληνισμού όπως ονομάστηκε, έλκει τις ρίζες του στην αναβίωση της μελέτης των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων και στο πνεύμα του ρομαντισμού, που συνθέτουν τον πυρήνα του ευρωπαϊκού διαφωτισμού.

Ο ηρωικός αγώνας και οι νίκες των Ελλήνων, αλλά και τα δραματικά γεγονότα της επανάστασης, όπως η σφαγή της Χίου, η καταστροφή των Ψαρών και η πολιορκία του Μεσολογγίου, δημιούργησαν ένα ισχυρό φιλελληνικό κίνημα στις χώρες της Ευρώπης και στην Αμερική.

Στην έξαρση του φιλελληνικού αυτού κύματος συνέβαλαν ουσιωδώς η πνευματική αγάπη των λαών για την κλασική Ελλάδα, η θρησκευτική εγγύτητα των Ευρωπαίων με τους Έλληνες, αλλά και η πολιτική έκφραση των φιλελεύθερων κινημάτων που άκμαζαν στην Ευρώπη, να αντισταθούν σε κάθε μορφή αυταρχισμού και απολυταρχίας.

Περαιτέρω, η ιδεολογική δράση του φιλελληνισμού ενισχύθηκε από τις αρχές που ενέπνευσαν την αμερικανική ανεξαρτησία και τη γαλλική επανάσταση, της ελευθερίας, της ισότητας, της αλληλεγγύης και της αυτοδιάθεσης των λαών.

Το φιλελληνικό ρεύμα εκδηλώθηκε σχεδόν σε όλες τις χώρες της Ευρώπης, μεταξύ των οποίων ξεχώρισε η δράση των κομιτάτων στη Γαλλία, τη Γερμανία και την Ελβετία.

Ιδιαίτερα σημαντική υπήρξε επίσης και η συμβολή της Αγγλίας και της Ιταλίας, ενώ γρήγορα το φιλελληνικό κύμα επεκτάθηκε και στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Αφετηρία του φιλελληνισμού υπήρξε η Γαλλία, όπου από την έναρξη της επανάστασης δημοσιεύτηκαν στον γαλλικό Τύπο υποστηρικτικά άρθρα για την ελληνική υπόθεση.

Γρήγορα επίσης ιδρύθηκαν σωματεία που περιλάμβαναν στους κόλπους τους μεγάλες προσωπικότητες της γαλλικής κοινωνίας, όπως ο δούκας de Broglie, o στρατηγός Horace Sebastiani, o καθηγητής της Σορβόννης Abel Francois Villemain και ο ιδιοκτήτης τυπογραφείων και εκδότης Ambroise Firmin Didot στα τυπογραφεία του οποίου τυπώνονταν τα φιλελληνικά φυλλάδια.

Κομβική υπήρξε και η συμβολή λογοτεχνών και καλλιτεχνών για την αφύπνιση της κοινής γνώμης, όπως του Βίκτωρα Ουγκώ (Victor Hugo) με τη συλλογή ποιημάτων του με τίτλο «ελληνικά» και του ζωγράφου Ευγενίου Ντελακρουά (Eugene Delacroix), με τα έργα του «Η Καταστροφή της Χίου» και «Η Ελλάδα επί των ερειπίων του Μεσολογγίου».

Η πιο μεγαλειώδης προσφορά στον αγώνα για την εθνική μας ανεξαρτησία ήταν εκείνη των εθελοντών που ήρθαν στην Ελλάδα να πολεμήσουν μαζί με τους Έλληνες αγωνιστές, κάποιοι εκ των οποίων έδωσαν και το αίμα τους για την ελευθερία της πατρίδας μας.

Εμβληματική μορφή υπήρξε ο Άγγλος φιλέλληνας και εξέχων ποιητής Λόρδος Byron, ο οποίος πέθανε στο Μεσολόγγι στις 19 Απριλίου του 1824.

Ο θάνατος του πυροδότησε νέο κύμα υποστήριξης του αγώνα των Ελλήνων από τους λαούς της Ευρώπης και της Αμερικής.

Ο φιλελληνισμός, παρ’ ότι ξεκίνησε αρχικά στους κόλπους των επιφανών προσωπικοτήτων και των διανοούμενων, γρήγορα μετατράπηκε σε ένα συλλογικό κίνημα που αγκάλιασε όλα τα κοινωνικά στρώματα.

Λαϊκές επιτροπές, φιλελληνικοί σύλλογοι και φιλανθρωπικά σωματεία συγκροτήθηκαν από την Αγγλία μέχρι την Ελβετία και τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Σημαντικά χρηματικά ποσά συγκεντρώθηκαν για την ενίσχυση των αγωνιστών, ενώ φάρμακα, όπλα, τρόφιμα και ρούχα αποστέλλονταν στους επαναστατημένους Έλληνες σε τακτική βάση.

Επίσης τα φιλελληνικά κομιτάτα περιέθαλπαν τους Έλληνες πρόσφυγες που είχαν καταφύγει στην Ευρώπη, διευκόλυναν με χρηματικά ποσά τη μετάβαση εθελοντών στην Ελλάδα και διοργάνωναν εράνους για την υποστήριξη των υπόδουλων Ελλήνων και την εξαγορά αιχμαλώτων.

Τα φιλελληνικά έντυπα και εφημερίδες έπαιξαν επίσης κρίσιμο ρόλο στη διαμόρφωση θετικού κλίματος στην ευρωπαϊκή κοινή γνώμη, συχνά πιέζοντας κυβερνήσεις που παρέμεναν επιφυλακτικές μπροστά σε μια εξέγερση που απειλούσε την Ιερά Συμμαχία.

Η δύναμη του φιλελληνισμού κατάφερε να αφυπνίσει τις μεγάλες δυνάμεις της εποχής και να φέρει τα πρώτα πολιτικά αποτελέσματα, κυρίως μετά την πολιορκία του Μεσολογγίου, όπου η ευρωπαϊκή αποστροφή προς την τουρκική βαρβαρότητα αποτέλεσε τη θρυαλλίδα των επικείμενων διπλωματικών εξελίξεων, που οδήγησαν στη συνέχεια στο ανεξάρτητο ελληνικό κράτος.

Η συνθήκη του Λονδίνου το 1827 και η ναυμαχία του Ναυαρίνου αντανακλούσαν τη διεθνή συμμαχία που είχε διαμορφωθεί υπέρ της ελληνικής υπόθεσης, η οποία οφειλόταν εν πολλοίς και στην πολιτική πίεση που είχε καλλιεργηθεί επί χρόνια στην Ευρώπη λόγω της φιλελληνικής δράσης.

Το πιο συγκινητικό και ανθρωπιστικό κομμάτι των πολιτών που στάθηκαν έμπρακτα αρωγοί στον αγώνα των Ελλήνων ήταν η υποστήριξη των παιδιών που έμειναν ορφανά κατά τη διάρκεια του πολέμου.

Αφενός παρείχαν οικονομική ενίσχυση για την ίδρυση ορφανοτροφείων και την περίθαλψη των παιδιών και αφετέρου υιοθέτησαν παιδιά, τα οποία ανατράφηκαν και σπούδασαν στις χώρες της Ευρώπης και στις ΗΠΑ.

Κάποια από τα παιδιά αυτά δραστηριοποιήθηκαν επαγγελματικά στο εξωτερικό, ενώ άλλα ως επιστήμονες πλέον επέστρεψαν για να προσφέρουν με τη γνώση, την εμπειρία και την αγάπη τους για την πατρίδα, στην οικοδόμηση του νεοσύστατου ελληνικού κράτους.

Ο φιλελληνισμός κατά τη διάρκεια της επανάστασης υπήρξε ένα κίνημα που διαμόρφωσε συνειδήσεις, ενίσχυσε οικονομικά και στρατιωτικά τον αγώνα και κυρίως, λειτούργησε ως γέφυρα ανάμεσα στην ελληνική επανάσταση και τη διεθνή νομιμοποίηση της.

Σήμερα, έχουμε χρέος να διατηρούμε στην εθνική μας μνήμη την προσφορά και τη θυσία των φιλελλήνων, ως μια υπενθύμιση ότι οι λαοί, όταν αγωνίζονται για την ελευθερία τους, μπορούν να βρουν πολύτιμους συμμάχους ώστε να ακουστεί η φωνή τους όχι μόνο στις εθνικές κυβερνήσεις, αλλά και σε λαούς και κοινωνίες που έχουν παλέψει και εκείνοι για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.