Σε αδιέξοδο το ουκρανικό εκκλησιαστικό σχίσμα – Λύση: Αποδέσμευση από τις αγκυλώσεις του ουκρανικού εθνικισμού και του ρωσικού μεγαλοϊδεατισμού

Παιδιά σηκωθείτε να βγούμε στους δρόμους
γυναίκες και άντρες με όπλα στους ώμους…

Τα επαναστατικά τραγούδια, όπως αυτό που ο γράφων παραθέτει στην προμετωπίδα του παρόντος σχολίου, συνήθως παραπέμπουν σε αυτό που είθισται να ονομάζουμε «νυν υπέρ πάντων αγών»!

Όμως όπως μου εξήγησε ο καλός Έλληνας φίλος, αν και το συγκεκριμένο επαναστατικό τραγούδι, όπως εξάλλου και όλα τα «ηρωικά» τραγούδια της μεταπολιτεύσεως, έχει χάσει το νόημά του, εντούτοις εκφράζει με τον καλύτερο τρόπο τον «ιερό ζήλο» που προκάλεσε η ψήφιση από το Ουκρανικό Κοινοβούλιο του νόμου 8371, ο οποίος, όπως πιστεύουν ένθεν και ένθεν των οδοφραγμάτων, θέτει εκτός νόμου την εκκλησιαστική οργάνωση του Πατριαρχείου Μόσχας στην Ουκρανία, περισσότερο γνωστής ως «Ορθόδοξη Εκκλησία Ουκρανίας – Πατριαρχείο Μόσχας».

Όπως ήταν αναμενόμενο, το Πατριαρχείο Μόσχας, συνεχίζοντας με επιμονή και ένθερμο ζήλο να σκάβει όλο και πιο βαθιά το λάκκο της υπό τον Ονούφριο μητροπόλεως Κιέβου, της «κανονικής ορθοδόξου εκκλησίας Ουκρανίας» όπως με απόγνωση επιμένουν ακόμα και τα ρωσικά κυβερνητικά ΜΜΕ, δημοσίευσε δυο «οργισμένες», δηλώσεις: μια για εσωτερική κατανάλωση (Βλ. εδώ) και άλλη μια που απευθύνεται προς όλους τους διεθνείς οργανισμούς κλπ. (Βλ. εδώ).

Σε αυτό το σημείο ο κακεντρεχής αναγνώστης της ΤΡΙΜΠΟΥΝΑΣ θα μπορούσε να παρατηρήσει ότι, ορθώς κάποιες από τις κατά τόπους Ορθόδοξες Εκκλησίες, κυρίως οι σλαβόφωνες, εξέφρασαν τις ανησυχίες τους σχετικά με το νόμο 8371, όμως είναι τουλάχιστον περίεργο ότι καμία από αυτές τις Εκκλησίες δεν διαμαρτυρήθηκε για την εισπήδηση του εκκλησιαστικού βραχίονα της «γ΄ Ρώμης» στην κανονική δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας. Ο φόβος φυλάει τα έρημα;

Όσο και αν προσπαθεί ο δύσμοιρος μητροπολίτης Ονούφριος να πείσει τους Ουκρανούς πολιτικούς ότι το κέντρο διοικήσεως της μητροπόλεώς του ευρίσκεται στο Κίεβο και όχι στη Μόσχα (παρ’ ότι παραμένει μόνιμο μέλος της Ι. Συνόδου του Πατριαρχείου Μόσχας) δεν μπορεί ή δεν θέλει να εξηγήσει: πρώτον, σε ποιες νομοκανονικές διατάξεις (που τόσο πολύ ευλαβείται ο «αγιώτατος» Μόσχας) στηρίζεται η «αφαίμαξη» των επαρχιών του Ονούφριου που ευρίσκονται στις ελεγχόμενες από τη Ρωσία περιοχές και η άμεση υπαγωγή τους υπό τον πνευματικό ηγέτη του «ρωσικού κόσμου» χωρίς να υπάρξει κάποια, έστω και τυπική, αντίδραση εκ μέρους του. δεύτερον, γιατί δεν απευθύνεται στις κατά τόπους Εκκλησίες ζητώντας να αναγνωρίσουν το νέο κανονικό καθεστώς της μητροπόλεώς του;

Και στα δυο ερωτήματα η απάντηση είναι μια: ο μητροπολίτης Ονούφριος γνωρίζει πολύ καλά ότι ο νόμος 8371 δεν μπορεί να εφαρμοστεί μονομιάς και στις δέκα χιλιάδες νομικώς κατοχυρωμένες θρησκευτικές κοινότητες που υπάγονται εκκλησιαστικά στην μητρόπολη Κιέβου ώστε να διευκρινιστεί αν αυτές με κάποιο τρόπο συνδέονται με το Πατριαρχείο Μόσχας.

Εκτός αυτού ο νόμος ορίζει ένα διάστημα 9 μηνών για να αποδείξουν οι διάφορες κοινότητες ότι είναι ανεξάρτητες από το Πατριαρχείο Μόσχας και να προσαρμόσουν αναλόγως τα καταστατικά τους.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα σχετικά με τις προσφυγές που θα ακολουθήσουν εναντίον των πρωτοδικών αποφάσεων των ουκρανικών δικαστηρίων είναι και η απόφαση της κυβερνήσεως να ακυρώσει το συμβόλαιο χρήσεως της Λαύρας του Κιέβου από την μητρόπολη Κιέβου της Εκκλησίας της Ρωσίας.

Η «Ορθόδοξη Εκκλησία Ουκρανίας – Πατριαρχείο Μόσχας», άσκησε έφεση με αποτέλεσμα οι μοναχοί συνεχίζουν να παραμένουν στους χώρους της μονής.

Όπως δήλωσε σε συνέντευξη στο τηλεοπτικό κανάλι «Direct» ο εφημέριος του ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου της Λαύρας του Κιέβου Επίσκοπος Μπορίσπολ Αβράμιος της Ορθοδόξου Εκκλησίας Ουκρανίας:

«Στην πραγματικότητα η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία – Πατριαρχείου Μόσχας εξακολουθεί να έχει τον έλεγχο.

»Η εξήγηση είναι ότι, έως ότου ληφθούν οι τελεσίδικες δικαστικές αποφάσεις αυτοί έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν όλους τους ναούς της Κάτω Λαύρας.

»Την Άνω Λαύρα, δίπλα από την εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και την εκκλησία της Τράπεζας εμείς την ενοικιάζουμε για λίγες ώρες προκειμένου να τελούμε λειτουργίες» (Βλ. εδώ).

Ενδιαφέρον έχει και η άποψη του θρησκειολόγου Alexander Sagan, ο οποίος υπογραμμίζει ότι, «η πλειοψηφία των πιστών της «Ορθοδόξου Εκκλησίας Ουκρανίας – Πατριαρχείο Μόσχας» πιστεύει ειλικρινά ότι εκκλησιάζονται στην Εκκλησία Ουκρανίας και όχι στην Εκκλησία της Μόσχας.

»Για αυτό και οι κοινωνιολόγοι θεωρούν ότι μόλις το 4-9% έχει ως σημείο αναφοράς και στηρίζει την Εκκλησία της Ρωσίας» (Βλ. εδώ).

Σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Ukrainska Pravda ο επικεφαλής της κρατικής υπηρεσίας για την εθνοπολιτική και την ελευθερία της συνείδησης Viktor Yelensky αποκάλυψε ότι:

«Πριν από ένα χρόνο, ακόμη περισσότερο, οι ιεράρχες αυτής της Εκκλησίας μου ζήτησαν να τους δώσω μια επιστολή στην οποία θα ανέφερα τι θα έπρεπε να κάνουν για να διασφαλίσουν ότι το κράτος και η κοινωνία -και η μεγαλύτερη σύγκρουση αυτής της Εκκλησίας με την κοινωνία- δεν θα τους θεωρούσαν μέρος της Ρωσικής Εκκλησίας.

»Τους έδωσα αυτή την επιστολή την επόμενη ημέρα.

»Μιλούσε για αποχώρηση από την ROC, αποχώρηση από τη σύνοδο της, από συνοδικές επιτροπές, αποχώρηση από τη Διασυνοδική Παρουσία (τα διοικητικά όργανα του Πατριαρχείου Μόσχας).

»Δηλαδή, μιλάμε για όλα όσα θα καταστήσουν αυτή την Εκκλησία απολύτως ανεξάρτητη από τη Μόσχα με τη διοικητική έννοια.

»Διότι δεν είναι δουλειά του κράτους να διακόπτει την ευχαριστιακή κοινωνία.

»Κατά καιρούς μιλάω με τους ιεράρχες αυτής της Εκκλησίας και τους ρωτώ τι είναι τόσο πολύτιμο για εσάς σε αυτή τη σχέση με τη Μόσχα;

»Γιατί επιμένετε σε αυτό;

»Οι περισσότεροι από αυτούς λένε τα σωστά πράγματα, αλλά δείχνουν τον προκαθήμενο (σσ. Μητροπολίτη Ονούφριο), λέγοντας ότι αυτό το αποφασιστικό βήμα εξαρτάται από αυτόν».

Και υπογράμμισε: «Νομίζω λοιπόν ότι ο νόμος αυτός μπορεί να περάσει τις απαραίτητες δοκιμασίες.

»Και αυτός ο νόμος αποσκοπεί στο να θέσει τέλος στις δραστηριότητες της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Ουκρανία.

»Δεν αποσκοπεί στην απαγόρευση της Ουκρανικής Ορθοδόξου Εκκλησίας.

»Υπάρχει μια πολύ σημαντική διευκρίνιση ότι εάν αυτή η Εκκλησία, η οποία είναι συνδεδεμένη με τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, την εγκαταλείψει, κάνει μια αντίστοιχη δήλωση, παρέχει τα σχετικά έγγραφα, τότε αυτός ο νόμος δεν εφαρμόζεται σε αυτήν» (Βλ. εδώ).

Ο υπογράφων το παρόν σχόλιο πιστεύει ότι η ψήφιση του νόμου 8371, ο οποίος στο παρελθόν είχε απορριφθεί δυο φορές από το ουκρανικό κοινοβούλιο, αποτελεί μια προσπάθεια να «εξωραϊστεί» τρόπον τινά η δεινή εικόνα που συνθέτουν οι συνεχείς ήττες του ουκρανικού στρατού.

Με άλλα λόγια μπορεί μεν η ψήφιση του νόμου να αποτελεί μια κίνηση αντιπερισπασμού, η οποία όμως δεν εγγυάται κάποια εντυπωσιακά αποτελέσματα σε ότι αφορά στις διαθέσεις της κοινωνίας, όμως καθησυχάζει ως ένα βαθμό τις εχθρικές προς την κυβέρνηση διαθέσεις των εθνικιστικών κύκλων.

Από την άλλη πλευρά ο μητροπολίτης Ονούφριος βλέπει (ή τον βοηθούν να δει) ότι ο προκαθήμενος της Ορθοδόξου Εκκλησίας Ουκρανίας μητροπολίτης Επιφάνιος «δεν τραβάει», δηλαδή δεν μπορεί να προσελκύσει τους διαφωνούντες με την μερικώς δικαιολογημένη στάση αναμονής που τηρεί ο Ονούφριος.

Όπως έχει επανειλημμένως σχολιάσει ο συντάκτης του παρόντος σημειώματος, η εμμονή του Επιφάνιου όχι μόνο να υιοθετεί τις θέσεις των ουκρανών ακραίων εθνικιστών – νεοναζιστών, οι οποίοι έχουν διακηρύξει την εθνοκάθαρση, δηλαδή την στενά συνδεδεμένη με τον ρωσικό πολιτισμό ιστορία της Ουκρανίας (σ.σ. ο «ρωσικός κόσμος» ουδέποτε αποτέλεσε μέρος του ρωσικού πολιτισμού), αλλά και ο διακαής πόθος του να παραμείνει πρωταγωνιστής στο ουκρανικό θέατρο του εκκλησιαστικού παραλόγου, σε καμία περίπτωση δεν πρόκειται να τον προάγουν ως έναν ενωτικό παράγοντα, ικανό να συσπειρώσει τον αυξανόμενο αριθμό διαφωνούντων με την αδιέξοδο τακτική αναμονής του μητροπολίτη Ονούφριου.

Η πολυπλοκότητα του ουκρανικού σχίσματος, την οποία εντέχνως συντηρεί η «μεγάλη αδελφή», η «γ΄ Ρώμη», από τη μια πλευρά, και, από την άλλη, η αδυναμία των δυο εκκλησιαστικών ταγών, ήτοι του Επιφάνιου και του Ονούφριου να συνειδητοποιήσουν ότι έχουν πλέον εισέλθει σε ένα αδιέξοδο, το οποίο θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε χρησιμοποιώντας την σκακιστική ορολογία ως «Zugzwang», δηλαδή μια κατάσταση όπου με οποιαδήποτε κίνηση θα γίνει χειρότερη, αλλά όμως ο παίκτης είναι υποχρεωμένος να κάνει μια κίνηση, απαιτούν την απόλυτη αποδέσμευση από τις πολιτικές και ιδεολογικές αγκυλώσεις τόσο του ουκρανικού εθνικισμού, όσο και του ρωσικού μεγαλοϊδεατισμού.

Ο Ονούφριος οφείλει να συνειδητοποιήσει ότι, στη σημερινή συγκυρία κάθε τι που σχετίζεται έστω και έμμεσα με τη Ρωσία δυστυχώς δεν πρόκειται να τύχει της συμπάθειας της κοινής γνώμης, όσο και αν το δίκαιο είναι με το μέρος σου.

Συνεπώς η αναζήτηση διεξόδου από τη δεινή θέση «Zugzwang», στην οποία έχει βρεθεί ως επί το πλείστον με δική του υπαιτιότητα, απαιτεί, όπως πολλές φορές συμβαίνει στο σκάκι, θυσίες ακόμα και ισχυρών πεσσών για να κερδηθεί η παρτίδα.