Ουκρανικός εθνικισμός και ουκρανική ταυτότητα – Πόσα «είδη» Ουκρανών υπάρχουν;

And thus, I clothe my naked villainy 
With old odd ends stolen out of holy writ; 
And seem a saint, when most I play the devil. 
(William Shakespeare, Richard III, Act 1 Scene 3)

Από την ανεξαρτησία της το 1991, η Ουκρανία θεωρείται μονοεθνικό κράτος.

Σύμφωνα με την απογραφή του 1989, το 72,7% του πληθυσμού ήταν Ουκρανοί και το 64,5% αποκαλούσε την ουκρανική γλώσσα μητρική του γλώσσα.

Σύμφωνα με την γενική απογραφή του 2001, οι Ουκρανοί αποτελούσαν το 77,8% του συνολικού πληθυσμού και το 67,5% αποκαλούσε μητρική την ουκρανική γλώσσα.

Με άλλα λόγια, τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι η συντριπτική πλειονότητα του ουκρανικού πληθυσμού είναι Ουκρανοί και οι φορείς της ουκρανικής γλώσσας αποτελούν την κυρίαρχη γλωσσική ομάδα. Θα λέγαμε λοιπόν ότι όλα είναι απλά: ένα κράτος, μια εθνότητα, μια γλώσσα.

Όμως η κατάσταση δεν είναι τόσο απλή όσο φαίνεται εκ πρώτης όψεως.

Πρώτα απ’ όλα, τα δεδομένα των κοινωνιολογικών ερευνών, καθώς και τα αποτελέσματα των εκλογών, μαρτυρούν μια βαθιά διάσπαση της ουκρανικής κοινωνίας.

Η διάσπαση αυτή έγινε αντιληπτή στις προεδρικές εκλογές του 1994, αλλά κατέστη ιδιαίτερα εμφανής στη διάρκεια της λεγόμενης «Πορτοκαλί Επανάστασης» του 2004.

Πρόκειται για μια περιφερειακή διάσπαση, η οποία ουσιαστικά χωρίζει την Ουκρανία σε δύο μέρη –το νοτιοανατολικό και το βορειοδυτικό– τα οποία διαφέρουν μεταξύ τους σε πολλά σημεία – από τις ομολογιακές διαφορές έως τους γεωπολιτικούς προσανατολισμούς.

Τα στοιχεία δείχνουν ότι η ρωσική γλώσσα όχι μόνο είναι πολύ πιο σημαντική στην καθημερινή ζωή των Ουκρανών από ό,τι δείχνουν οι επίσημες στατιστικές, αλλά και ότι η γλωσσική δομή της Ουκρανίας διαφέρει σημαντικά από την επίσημη εικόνα.

Συγκεκριμένα, μια έρευνα που διεξήχθη το 1991 από το Διεθνές Ινστιτούτο Κοινωνιολογίας του Κιέβου (kiis.com.ua) με τη μέθοδο της προσωπικής συνέντευξης αποκάλυψε ότι, αν και το 66% των ερωτηθέντων προσδιόρισε την ουκρανική ως μητρική του γλώσσα, πάνω από το 55% προτίμησε να μιλήσει ρωσικά στους συνεντευκτές.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η γλωσσική κατάσταση δεν έχει αλλάξει σημαντικά τις τελευταίες δύο δεκαετίες, με τις διακυμάνσεις στις γλωσσικές προτιμήσεις των ερωτηθέντων να παραμένουν εντός των ιδίων ορίων.

Επιπλέον, σύμφωνα με τα στοιχεία του KIIS για το 2009, το 55,2% των ερωτηθέντων κατονόμασε τη ρωσική ως μητρική γλώσσα, ενώ μόνο το 42,4% κατονόμασε την ουκρανική.

Με άλλα λόγια, υφίσταται μια σαφέστατη ρώσο-ουκρανική γλωσσική και εθνοτική ετερογένεια στην Ουκρανία, όταν η γλώσσα της καθημερινής επικοινωνίας δεν συμπίπτει με την εθνικότητα.

Η κατάσταση αυτή σχετίζεται όχι μόνο με τις συνέπειες του εκρωσισμού, ο οποίος έλαβε χώρα στην ΕΣΣΔ κατά το δεύτερο ήμισυ του 20ού αιώνα, αλλά κυρίως με το γεγονός ότι, σε αντίθεση με τις λαϊκές πεποιθήσεις, η εθνοτική ταυτότητα δεν είναι απαραίτητα μια αδιαμφισβήτητη σταθερά, αλλά μπορεί να περιλαμβάνει την ταύτιση με διαφορετικές εθνότητες και πολιτισμούς.

Στην περίπτωσή μας, μιλάμε για διεθνικά άτομα με διπλή Ρώσο-Ουκρανική ταυτότητα.

Τα στοιχεία έδειξαν ότι η εθνοτική δομή της ουκρανικής κοινωνίας διαφέρει σημαντικά από τον τρόπο που παρουσιάζεται στις επίσημες στατιστικές.

Σύμφωνα με τα στοιχεία από τις έρευνες KΙIS την περίοδο 2005-2007, το 64,7% των μονοεθνικών Ουκρανών, το 22,4% των διεθνικών Ρώσο-Ουκρανών, το 9,2% των μονοεθνικών Ρώσων και το 3,7% άλλων εθνοτικών ομάδων ζουν στην Ουκρανία.

Οι μελέτες αυτές επιβεβαίωσαν την υπόθεση ότι η ρωσοουκρανική γλωσσική και εθνοτική ετερογένεια συνδέεται με τη ρωσοουκρανική διεθνική ετερογένεια, τόσο σε επίπεδο περιφερειακής κατανομής όσο και σε επίπεδο ατομικής ταύτισης και γλωσσικών προτιμήσεων.

Έτσι, η πιθανότητα να μιλούν ρωσικά οι διεθνικοί Ρώσο-ουκρανοί, εξαιρουμένης της επιρροής άλλων παραγόντων, είναι έως και 3,8 φορές υψηλότερη από ό,τι οι μονοεθνικοί Ουκρανοί.

Ταυτόχρονα είναι πολύ σημαντικό ότι η διεθνικότητα, καθώς και η γλωσσική και εθνοτική ετερογένεια που συνδέεται στενά με αυτήν, είναι πολύ άνισα κατανεμημένες στην Ουκρανία κυρίως στα νοτιοανατολικά της χώρας.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο μπορούμε να πούμε ότι, η Ουκρανία χωρίζεται σε δύο περιοχές: τη ρωσόφωνη νοτιοανατολική και την ουκρανόφωνη βορειοδυτική, οι οποίες διαφέρουν σημαντικά ως προς τις πολιτικές τους προτιμήσεις, τους γεωπολιτικούς τους προσανατολισμούς, τον ομολογιακό, γλωσσικό, πολιτισμικό (αστικό και αγροτικό) και περιφερειακό χαρακτήρα (η κυρίως βιομηχανική νοτιοανατολική και η κυρίως αγροτική βορειοδυτική).

Το γεγονός αυτό εγείρει το εξής ερώτημα: είναι πράγματι η Ουκρανία μια μονοεθνική και μονοπολιτισμική κοινωνία ή το κράτος πρέπει και οφείλει να αντιμετωπίσει τον πολιτισμικό και γλωσσικό πολυμορφισμό του κατά την διαμόρφωση της εθνικής του ταυτότητας;

Είναι σαφές ότι η ουκρανική κρατική υπόσταση βασίζεται σε μια ουσιοκρατική κατανόηση του έθνους ως «το υψηλότερο στάδιο της αναπτύξεως του έθνους», στο πνεύμα της σοβιετικής εθνογραφίας.

Το «μονοεθνικό κράτος» νοείται ως ένα κράτος που βασίζεται σε ένα έθνος, το λεγόμενο «τιτλούχο έθνος», και το οποίο ως εκ τούτου θα πρέπει να είναι εθνοτικά, πολιτισμικά και γλωσσικά ομοιογενές.

Ωστόσο η πραγματική κατάσταση στην Ουκρανία, όπως είδαμε, απέχει πολύ από την ιδανική εικόνα ενός «έθνους-κράτους».

Με βάση τις ιδέες του εθνικισμού, οι εκπρόσωποι των ουκρανικών εθνικιστικών κινημάτων απαιτούν να εναρμονιστεί η πραγματική κατάσταση με το ιδανικό της εθνικής ομοιογένειας ή άλλως εθνικής καθάρσεως και η παρατηρούμενη τα τελευταία τέσσερα χρόνια έντονη και πλήρως αδικαιολόγητη ουκρανοποίηση της εκπαιδεύσεως και άλλα μέτρα που αποσκοπούν στην υποστήριξη της ουκρανικής γλώσσας σε διάφορους δημόσιους τομείς αποσκοπούν ακριβώς σε αυτό.

Οι εκπρόσωποι των εθνικιστικών δυνάμεων δεν αναγνωρίζουν το δικαίωμα της ρωσόφωνης Νοτιοανατολικής Ουκρανίας στην ετερότητα, μη βλέποντας επαρκείς λόγους γι’ αυτό.

Από την άποψη αυτή, ο ουκρανικός εθνικισμός αναμφίβολα υποστηρίζεται από το κράτος, καθώς στοχεύει ετσιθελικά στην μετατροπή της ετερογενούς ουκρανικής κοινωνίας σε μια κοινωνία πολιτισμικά και γλωσσικά ομοιογενή.

Το πρόβλημα, ωστόσο, είναι ότι ο εθνικισμός αποτυγχάνει στις πρακτικές του προθέσεις, καθώς στην επιμονή του να επιβάλει το όραμά του για το πια πρέπει να είναι η κοινωνία ως το μόνο αληθινό και πρακτικό, αγνοεί την κοινωνική και ιστορική πραγματικότητα.

Αυτό, καθώς και η αδυναμία του να υλοποιήσει το σχέδιο που πρεσβεύει, προδίδει τα φαντασιακά του θεμέλια, επιβεβαιώνοντας την άποψη ότι η οικοδόμηση του έθνους είναι ένα σχέδιο που σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να επιτευχθεί όταν βασίζεται σε εθνικιστικές χίμαιρες.

Υπό αυτή την έννοια, έχει ενδιαφέρον η θέση των Ευαγγελικών Εκκλησιών της Ουκρανίας σχετικά με τη σχέση εθνικισμού και πατριωτισμού, η οποία δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα RISU (Βλ. εδώ).

Πρώτα από όλα ο γράφων θα ήθελε να προτείνει στον αναγνώστη της ΚΑΘΕΔΡΑΣ την άποψη, σύμφωνα με την οποία ο όρος πατριωτισμός αναφέρεται στην αφοσίωση στη χώρα στο σύνολό της, συμπεριλαμβανομένων όλων των ανθρώπων που ζουν σε αυτήν, ενώ από την άλλη πλευρά, ο εθνικισμός αναφέρεται σε μια μόνο ομάδα ανθρώπων, η οποία αντιπαρατίθεται με όλες τις άλλες εθνικές ομάδες.

Σύμφωνα λοιπόν με τους Ουκρανούς ευαγγελιστές: «ένας Ουκρανός που θέλει να παραμείνει Ουκρανός, να ζει σε μια ελεύθερη Ουκρανία, να μιλάει τη μητρική του γλώσσα, να τιμά την αρχαία ιστορία και τον πολιτισμό του, είναι εθνικιστής.

»Οι Ουκρανοί Ευαγγελιστές, που είναι ένα με το λαό τους, που υποφέρουν μαζί του, δεν μπορούν παρά να είναι εθνικιστές.

»Ένα άλλο ερώτημα είναι πώς αντιλαμβάνονται τον εθνικισμό.

»Κοινό χαρακτηριστικό των ευαγγελικών χριστιανών και της πλειοψηφίας των Ουκρανών είναι η κατανόηση του εθνικισμού ως ιδεολογικής πλατφόρμας και κοινωνικού κινήματος για την πραγμάτωση, τη διαμόρφωση και την υπεράσπιση της εθνικής τους κοινότητας και ταυτότητας.

»Με αυτή την αντίληψη, ο εθνικισμός είναι πιο κοντά στον πατριωτισμό και δεν εμπεριέχει καμία επιθετικότητα κατά των γειτόνων ή ακόμη και την ιδέα της υπεροχής έναντι αυτών.

»Πρώτα απ’ όλα, πρέπει να επισημανθεί ότι ο ουκρανικός εθνικισμός δεν χαρακτηρίζεται από αίσθημα εθνικής ανωτερότητας.

»Ναι, η ταύτιση με το έθνος και τα συμφέροντά του προϋποτίθεται εδώ, αλλά όχι σε βάρος του αποκλεισμού ή της ταπείνωσης των άλλων.

»Δεν πρόκειται για την εξύψωση του έθνους, αλλά για τον αγώνα για την ανεξαρτησία και την κυριαρχία του, για το δικαίωμα να είναι ο εαυτός του χωρίς εξωτερικές παρεμβάσεις και παρεμβατικές επιρροές.

»Με αυτή την έννοια, ο εθνικισμός δεν στρέφεται κατά των άλλων, αλλά κατά του εαυτού μας – στην αποσαφήνιση, επιβεβαίωση και υπεράσπιση της εθνικής μας ταυτότητας στη γλώσσα, τον πολιτισμό, τη θρησκεία και την κρατική υπόσταση.

»Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι ο σύγχρονος ουκρανικός εθνικισμός δεν είναι εθνοτικός, αλλά πολιτικός, κοινωνικός, πολιτιστικός και ιδεολογικός.

»Με άλλα λόγια, βρίσκει τα θεμέλιά του όχι στο “αίμα και το χώμα”, αλλά στις κοινές αξίες.

»Μια κοινωνία που βασίζεται σε αυτή την ιδέα θεωρεί τον εαυτό της ανοιχτό, ελεύθερο, δημοκρατικό.

»Άνθρωποι διαφορετικής εθνοτικής καταγωγής, πολιτισμών, γλωσσών και θρησκειών αισθάνονται σαν στο σπίτι τους στην Ουκρανία.

»Αυτή η ειρηνική και πλούσια ποικιλομορφία είναι απολύτως συμβατή με τη φυσική επιθυμία του τιτλούχου έθνους να διατηρήσει τον εαυτό του.

»Είναι η ουκρανική Ουκρανία, όχι “ρωσοποιημένη” σε σημείο συγχώνευσης με τους “αδελφικούς” Λευκορώσους και Ρώσους και όχι εξευρωπαϊσμένη σε σημείο απροσωπίας, που δημιουργεί ευκαιρίες για ακμάζοντα πολιτικό, πολιτιστικό και θρησκευτικό πλουραλισμό.

»Επιπλέον, μπροστά στη συνεχή επιθετικότητα της Ρωσίας, ο ουκρανικός εθνικισμός μπορεί εν μέρει να θεωρηθεί ως μετα-αποικιακός, μετα-ιμπεριαλιστικός. (…) Θα ήταν παράξενο να απαιτήσουμε να εγκαταλείψει τον “εθνικισμό” μόνο και μόνο επειδή αυτή η λέξη ακούγεται άσχημα στους υπέρ ανεκτικούς Ευρωπαίους».

Μια εντελώς διαφορετική άποψη σχετικά με τον ουκρανικό εθνικισμό από αυτή των Ουκρανών Ευαγγελιστών παρουσιάζει στην σύντομη μελέτη του ο Grzegorz Rossoliński-Liebe με τον γλαφυρό τίτλο The Fascist Kernel of Ukrainian Genocidal Nationalism, την οποία ο γράφων «αλίευσε» στη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου του Pittsburgh (2015 by The Center for Russian and East European Studies, a program of the University Center for International Studies, University of Pittsburgh).

Ο Rossoliński-Liebe τονίζει στην εισαγωγή της μελέτης του ότι, «η ανάλυση του ουκρανικού εθνικισμού στο πλαίσιο των φασιστικών σπουδών δεν είναι ένα απλό εγχείρημα.

»Οι Ουκρανοί εθνικιστές ήταν αμφιλεγόμενοι ως προς τη σχέση τους με τον φασισμό, τον οποίο γενικά επιδοκίμαζαν και θαύμαζαν αλλά δεν ήθελαν πάντα να συνδέονται με αυτόν.

»Λόγω αυτής της αμφισημίας, η OUN (Orhanizatsia Ukraїns’kykh Natsionalistiv) περιγράφεται στην παρούσα μελέτη, ανάλογα με το συγκείμενο, ως “ουκρανικό ριζοσπαστικό εθνικιστικό”, “ουκρανικό εθνικιστικό” ή “φασιστικό” κίνημα.

»Αυτό μπορεί να φαίνεται συγκεχυμένο ή και αντιφατικό, αλλά είναι απαραίτητο προκειμένου να καταδειχθεί η πολυπλοκότητα της έννοιας του “φασισμού” στην ιδεολογία των ουκρανών εθνικιστών, οι οποίοι αυτοαποκαλούνταν “εθνικιστές” αλλά τόνιζαν ότι ανήκαν στην οικογένεια των ευρωπαϊκών φασιστικών κινημάτων και είχαν στενή σχέση με τους Ιταλούς φασίστες, τους Γερμανούς εθνικοσοσιαλιστές, τους Βρετανούς φασίστες, την κροατική Ustaša και άλλα παρόμοια κινήματα.

»Εξετάζοντας τον ουκρανικό ριζοσπαστικό εθνικισμό στο πλαίσιο των φασιστικών σπουδών, η μελέτη αυτή δεν υποστηρίζει ότι οι Ουκρανοί συγγραφείς, ιστορικοί, επιστήμονες ή πολιτικοί όπως ο Τάρας Σεφτσένκο, ο Μιχαήλ Χρουσέφσκι, ο Μίκολα Μίχνοβσκι και ο Στέπαν Ρούντνιτς ήταν φασίστες.

»Ωστόσο, ορισμένα από τα γραπτά τους αναλύονται σε αυτή τη σύντομη μονογραφία, είτε για να συζητηθεί πώς οι ιδεολόγοι του ουκρανικού εθνικισμού χρησιμοποίησαν τις ιδέες τους για τις δικές τους ανάγκες είτε για να δείξουν πώς αυτά τα γραπτά συνέβαλαν στην επινόηση των ουκρανικών λόγων για την εθνικότητα, την ευγονική και τον ρατσισμό, οι οποίοι έγιναν αναπόσπαστο στοιχείο της ιδεολογίας της OUN και της UPA (Ukraїns’ka Povstans’ka Armiia) (σ.σ. Και οι δυο οργανώσεις θεωρούνται… ήρωες)».

Εντούτοις οι Ουκρανοί Ευαγγελιστές θεωρούν ότι:

«Πρώτον, οι Ουκρανοί ευαγγελιστές απευθύνονται όχι τόσο σε εθνικές, όσο σε οικουμενικές και κοινές χριστιανικές αξίες.

»Τονίζουν ότι η γενοκτονία στην Ουκρανία αποτελεί πρόκληση όχι μόνο για το έθνος τους, αλλά και για την ανθρωπότητα.

»Από τη μία πλευρά, πρόκειται για γενοκτονία των Ουκρανών, δηλαδή για επίθεση με στόχο την καταστροφή ενός συγκεκριμένου λαού.

»Από την άλλη, είναι ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, και ως εκ τούτου δεν μπορεί παρά να αφορά όλους».

Ο Rossoliński-Liebe τονίζει σε ένα άλλο σημείο ότι, «εκτός από τη διερεύνηση του αντίκτυπου του φασισμού στον ουκρανικό ριζοσπαστικό και επαναστατικό εθνικισμό, η μελέτη αυτή εξηγεί τον ρόλο που διαδραμάτισε η μαζική βία στην ιδεολογία των Ουκρανών εθνικιστών και εξετάζει την εθνοτική και πολιτική βία που διέπραξαν κατά τη διάρκεια και μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

»Η εργασία εξετάζει επίσης κατά πόσον, ή με ποια έννοια, η ριζοσπαστική και φασιστική μορφή του ουκρανικού εθνικισμού έγινε γενοκτονία και κατά πόσον οι Ουκρανοί εθνικιστές διέπραξαν γενοκτονίες ή συμμετείχαν σε αυτές».

Εντούτοις οι Ευαγγελικές Εκκλησίες της Ουκρανίας είναι πεπεισμένες ότι:

«…οι ευαγγελικές φωνές τονίζουν τη θεμελιώδη αξία της θρησκευτικής ελευθερίας και της ποικιλομορφίας.

»Η ουκρανική εθνική ταυτότητα χαρακτηρίζεται από την αγάπη για την ελευθερία.

»Οι εκκλησίες λένε ότι η πιστή κατανόηση της ελευθερίας πρέπει να έχει τις ρίζες της όχι μόνο στον πολιτισμό αλλά και στη χριστιανική διδασκαλία».

Όμως όπως διαβάζουμε στη μελέτη του Rossoliński-Liebe, το παρελθόν εκείνων που το σύγχρονο ουκρανικό κατεστημένο έχει εντάξει στο «πάνθεο» των Ουκρανών ηρώων και προσδιορίζουν σε μεγάλο βαθμό την «ουκρανική ταυτότητα», είναι εντελώς διαφορετικό:

«Στο Πρώτο Συνέδριο των Ουκρανών Εθνικιστών, που πραγματοποιήθηκε από τις 28 Ιανουαρίου έως τις 3 Φεβρουαρίου 1929 στη Βιέννη, η ηγεσία της UVO σε συνεργασία με άλλους εθνικιστές πολιτικούς ίδρυσε την Οργάνωση Ουκρανών Εθνικιστών (Orhanizatsia Ukraїns’kykh Natsionalistiv, OUN).

»Κατά τη διάρκεια της συγχώνευσης, ο Σύνδεσμος Ουκρανών Φασιστών (Soiuz ukraïns’kykh fashystiv, SUF), εφευρέτης του ουκρανικού φασιστικού χαιρετισμού “Δόξα στην Ουκρανία!” (Slava Ukraїni!), εισήλθε επίσης στην OUN, η οποία υιοθέτησε τον χαιρετισμό και άλλα φασιστικά τελετουργικά.

»Επιπλέον, όλο και περισσότεροι νέοι Ουκρανοί που είχαν γεννηθεί γύρω στο 1910 προσχώρησαν στο κίνημα.

»Μερικοί από τους κορυφαίους εκπροσώπους τους ήταν οι Stepan Bandera, Iaroslav Stets’ko, Stepan Lenkavs’kyi και Roman Shukhevych.

»Αυτή η νεότερη γενιά, συμπεριλαμβανομένων πολλών φοιτητών, άρχισε σύντομα να ελέγχει το εκτελεστικό όργανο της OUN.

»Αυτό το πολιτικό όργανο καθόριζε τις πολιτικές στην ανατολική Γαλικία και τη Βολύνια, αλλά υποτάσσονταν στην ηγεσία στην εξορία, η οποία αποτελούνταν από βετεράνους του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και ιδρυτές της UVO που είχαν γεννηθεί γύρω στο 1890.

»Η νέα γενιά ήταν από πολλές απόψεις πιο ριζοσπαστική από την παλαιότερη.

»Αν και οι δύο γενιές είχαν παρόμοια θετική στάση απέναντι στον φασισμό, τον ρατσισμό και τον αντισημιτισμό, η νεότερη γενιά ήταν πιο πρόθυμη να χρησιμοποιήσει τον τρόμο και τη βία.

»Τα διαφορετικά πεδία εμπειριών και προσδοκιών προκάλεσαν σύγκρουση μεταξύ της νεότερης και της παλαιότερης γενιάς και συνέβαλαν στη διάσπαση της OUN το 1940 σε OUN-B (με επικεφαλής τον Stepan Bandera) και OUN-M (με επικεφαλής τον Andrii Mel’nyk)».

Οι Ουκρανοί Ευαγγελιστές θεωρούν ότι, «οι Ουκρανοί βλέπουν τους εαυτούς τους ως ξεχωριστό έθνος μέσα στην οικογένεια των άλλων ευρωπαϊκών εθνών.

»(…) Υποστηρίζοντας τον λαό τους στον αγώνα του για ελευθερία και το δικαίωμα να είναι ο εαυτός του, οι Ουκρανοί ευαγγελικοί συμβάλλουν σημαντικά στην κατανόηση της εθνικής ταυτότητας: επικαλούνται τις οικουμενικές και κοινές χριστιανικές αξίες, τονίζουν τη σημασία της θρησκευτικής ελευθερίας και της ποικιλομορφίας, υπενθυμίζουν τη χριστιανική κληρονομιά και τη σημασία της για το μέλλον της Ευρώπης και καταδεικνύουν τον ιδιαίτερο ρόλο της χριστιανικής κοινότητας στη διαμόρφωση του μέλλοντος της Ουκρανίας.

»Δεν υπάρχει κανένας λόγος να φοβόμαστε έναν τέτοιο εθνικισμό – πρέπει να ευλογείται, να υποστηρίζεται, να διορθώνεται και να αναπτύσσεται».

Η ιδέα του «ξεχωριστού έθνους», όπως και κάθε παρόμοια ιδέα, δεν είναι νέα, αλλά άρχισε να αναπτύσσεται ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα.

Όπως σημειώνει ο Rossoliński-Liebe, «ο ρατσισμός στο πλαίσιο του ουκρανικού ριζοσπαστικού εθνικισμού σχετιζόταν με την ιδέα της ανεξαρτησίας (samostiinist’).

»Οι Ουκρανοί ρατσιστές στοχαστές υποστήριζαν ότι η Ουκρανία θα έπρεπε να γίνει ανεξάρτητο κράτος, επειδή κατοικείτο από μια ιδιαίτερη φυλή που χρειαζόταν ένα ανεξάρτητο εθνικό κράτος για να αναπτύξει όλα τα χαρακτηριστικά της.

»Αν και ο ρατσισμός άρχισε να διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στους ουκρανικούς εθνικιστικούς λόγους μόλις τη δεκαετία του 1930, είχε ήδη γίνει αναπόσπαστο μέρος του ουκρανικού σύγχρονου εθνικισμού από τα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα.

»Η αποδοχή του ρατσισμού και της ευγονικής στην Ουκρανία άρχισε πολύ πριν οι Ουκρανοί εθνικιστές ριζοσπαστικοποιηθούν και αρχίσουν να αντιλαμβάνονται τους εαυτούς τους ως φασίστες».

Είναι, λοιπόν, «καλός» ο ουκρανικός εθνικισμός, ο οποίος σύμφωνα με τους Ευαγγελιστές ταυτίζεται απολύτως με τον «πατριωτισμό».

Και σε αυτόν τον ιδιόμορφο «πατριωτισμό» της Ευαγγελικής Εκκλησίας της Ουκρανίας χωράνε όλοι οι «ήρωες» του ενδόξου παρελθόντος, υπεύθυνοι για την εξόντωση χιλιάδων Ουκρανών, Ρώσων, Πολωνών και Εβραίων.

Η ιστορία του σύγχρονου ουκρανικού εθνικισμού και η ιδέα της «καθαρής» Ουκρανίας συνδέονται με μια μακρά ιστορία εθνοτικής και πολιτικής βίας και αποτελεί μια σοβαρή πρόκληση και έναν μεγάλο πειρασμό για όλες τις χριστιανικές εκκλησίες, ιδιαιτέρως δε για την κανονική Ορθόδοξη Εκκλησία Ουκρανίας.

Ο γράφων έχει επανειλημμένως τονίσει ότι, ο Μητροπολίτης Επιφάνιος οφείλει να διαχωρίσει τη θέση της Εκκλησίας του από τον ουκρανικό μεγαλοϊδεατισμό και να προτείνει στους εντός και τους εκτός μια νέα, οικουμενική θεώρηση της Ουκρανικής Ορθοδοξίας, κεκαθαρμένης από κάθε είδους χιμαιρικών και εθνοφυλετικών ερμηνειών.