Ούτε ο ρωσικός εθνικισμός ούτε ο ουκρανικός έχουν θέση στην Ορθόδοξη Εκκλησία

And Fred said:
I think he’s in some kind of pain. I think it’s a pain cry.
And I said: “Pain cry?
Then language is a virus.”

Laurie Anderson, Home of the Brave, Language is a virus (from outer space)

Ο υπογράφων ομολογεί ότι τρέφει απέραντο σεβασμό για την μεγάλη σύγχρονη Αμερικανίδα μουσικό, ποιήτρια και εικαστική καλλιτέχνιδα Laurie Anderson.

Στην εντυπωσιακή καλλιτεχνική της πορεία η Anderson συνεργάστηκε με πολλούς καλλιτέχνες, μεταξύ των οποίων και ένας εκ των «πατριαρχών» του κινήματος των Beatnik William Burroughs.

Ο στίχος Language is a virus ανήκει στον Burroughs και είναι «δάνειο» από το μυθιστόρημά του The Electronic Revolution που περιλαμβάνεται στη συλλογή του ιδίου The Ticket That Exploded.

Στην εύλογη απορία του ανυπόμονου αναγνώστη της ΚΑΘΕΔΡΑΣ για το λόγο αυτής της τόσο εκτεταμένης αναφοράς όχι μόνο σε μια άγνωστη στο ευρύ κοινό καλλιτέχνιδα, αλλά ιδιαιτέρως σε αυτόν τον συγκεκριμένο στίχο -«η γλώσσα είναι ένας ιός»- ο συντάκτης του παρόντος σχολίου σημειώνει ότι, αφορμή αποτέλεσε μια συνέντευξη του ΡΚαθολικού Αρχιεπίσκοπου Λεοπόλεως (Λβοφ) Mieczyslaw Mokrzycki στον ιταλικό ιστότοπο Avenire με τον ηχηρό τίτλο «L’arcivescovo di Leopoli: un errore proibire la lingua e la Chiesa russa» – Αρχιεπίσκοπος Λεοπόλεως: είναι λάθος η απαγόρευση της ρωσικής γλώσσας και Εκκλησίας» (Βλ. εδώ στα ιταλικά).

Σε αυτή τη δημοσίευση ο ΡΚαθολικός Αρχιεπίσκοπος Λεοπόλεως (Λβοφ) σχολιάζει αρνητικά τις αποφάσεις της νυν «χαριτωμένης» ουκρανικής κυβερνήσεως και αναφέρει χαρακτηριστικά τα εξής:

«Απλά κοιτάξτε τους περισσότερους από τους πρόσφυγες που έρχονται εδώ στο Λβιβ: μιλούν ρωσικά, αλλά αυτό δεν τους κάνει λιγότερο Ουκρανούς.

»Πράγματι, σε πολλές περιπτώσεις, οι συγγενείς και οι φίλοι τους αγωνίζονται στο μέτωπο για την ελευθερία της χώρας.

»Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η απαγόρευση της ρωσικής γλώσσας, όπως αποφασίστηκε σε εθνικό επίπεδο, μπορεί να είναι επικίνδυνη».

Ο Mokshytsky σημειώνει ότι, «η Ουκρανία θα μπορούσε να πάρει την Ελβετία ως μοντέλο, όπου υπάρχουν ακόμη και τέσσερις επίσημες γλώσσες».

Σχολιάζει επίσης τα λόγια του δημοσιογράφου ότι στην Ουκρανία «υπάρχει μια Ορθόδοξη Εκκλησία σε ενότητα με το Πατριαρχείο Μόσχας, που ενώνει την πλειοψηφία των Ουκρανών Χριστιανών».

Συγκεκριμένα, ο Ρκαθολικός ιεράρχης σημειώνει ότι «μετά την έναρξη της σύγκρουσης, καταγράφηκαν ορισμένες μεταβάσεις πιστών στην Ορθόδοξη Εκκλησία Ουκρανίας, όμως η Εκκλησία Ουκρανίας του Πατριαρχείου Μόσχας παραμένει η «Εκκλησία του λαού».

«Υπάρχουν εδάφη, συνεχίζει ο Αρχιεπίσκοπος όπου απαγορεύτηκε η Ρωσική Εκκλησία: στην περιοχή Ιβάνο-Φρανκίβσκ εξαφανίστηκε, η δημόσια λατρεία απαγορεύτηκε στην Τερνόπολη.

»Φταίνε άραγε οι Ουκρανοί ενορίτες για την εισβολή που σχεδίασε το Κρεμλίνο;

»Όπως σημείωσε και η Αποστολική Νουντσιατούρα στο Κίεβο, είμαστε αντίθετοι σε οποιεσδήποτε ενέργειες που περιορίζουν την εκκλησιαστική κοινότητα.

»Το να δείχνουμε με το δάχτυλο τη γλώσσα ή την Εκκλησία μπορεί να γίνει πηγή ακόμη μεγαλύτερου πόνου για τον λαό και να τροφοδοτήσει σχίσματα που η Ουκρανία δεν χρειάζεται», δήλωσε ο Mieczysław Mokrzycki.

Είναι, πράγματι, εντυπωσιακή η άποψη του ΡΚαθολικού Αρχιεπισκόπου, ο οποίος δηλώνει, εμμέσως πλην σαφώς, ότι, η μετατροπή της ρωσικής γλώσσας σε ένα είδος «ιού», η αδιάκριτη δαιμονοποίηση του ρωσικού πολιτισμού και οι έμμονες απαιτήσεις για την πλήρη απαγόρευση της εκκλησιαστικής οργανώσεως του Πατριαρχείου Μόσχας στην Ουκρανία, συνιστούν μια κατάφωρη παραβίαση στοιχειωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Ο υπογράφων το παρόν πόνημα πιστεύει ότι η θέση του Mieczysław Mokrzycki, ο οποίος υπηρετεί σε μια εθνικιστικά φορτισμένη περιοχή της Ουκρανίας, θα πρέπει να προβληματίσει σοβαρά την Ορθόδοξη Εκκλησία Ουκρανίας αν αυτή πράγματι επιθυμεί να προσελκύσει τις κοινότητες της εκκλησιαστικής δομής του Πατριαρχείου Μόσχας στην Ουκρανία.

Οφείλει, πρώτα από όλα, να υπερασπιστεί με κάθε τρόπο το δικαίωμα εκατομμυρίων Ουκρανών πολιτών να χρησιμοποιούν τη γλώσσα που μιλούσαν οι πρόγονοί τους και να αναπτύσσουν εκείνα τα πολιτισμικά στοιχεία που συνθέτουν την ποικιλόμορφη ουκρανική κουλτούρα.

Διαφορετικά, όπως υπογραμμίζει ο Αρχιεπίσκοπος Mieczysław, οι επιβληθείσες σε εθνικό επίπεδο απερίσκεπτες εθνοφυλετικές διακρίσεις θα προκαλέσουν νέα, χειρότερα σχίσματα στην ουκρανική κοινωνία.

Ο συντάκτης του παρόντος σχολίου κατανοεί ότι, εφόσον η «άλλη» πλευρά, πρώτον, ζήτησε την αναγνώριση της, ούτως ειπείν, αυτοκεφαλίας της από τη Μόσχα και όχι ως όφειλε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, δεύτερον, επιμένει πεισματικά να μην αναγνωρίζει την Ορθόδοξη Εκκλησία Ουκρανίας και, τρίτον, έχει ήδη ξεκινήσει την ίδρυση κοινοτήτων στη διασπορά, θέλοντας με αυτόν τον τρόπο να αποδείξει την, τάχαμου, ανεξαρτησία της από τη Μόσχα, η προσέγγιση των δυο πλευρών φαίνεται σχεδόν αδύνατη.

Σε σχέση με το παραπάνω, δηλαδή με τη συμπεριφορά της εκκλησιαστικής δομής του Πατριαρχείου Μόσχας στην Ουκρανία, έχει ενδιαφέρον η άποψη της Ουκρανής θρησκειολόγου Lyudmila Philippovich, η οποία αμφισβητεί την ειλικρίνεια των «επαναστατικών της εξάρσεων» αυτής της εκκλησιαστικής οργανώσεως.

Σύμφωνα με την Philippovich όχι μόνο υπάρχουν ενδείξεις συνεργασίας ιερέων με τις ρωσικές δυνάμεις, αλλά όταν οι ουκρανικές δυνάμεις ανακατέλαβαν κάποιες πόλεις οι εντόπιοι κληρικοί και οι αρχιερείς κατέφυγαν στη Ρωσία.

Φυσικά και δεν υπήρξε κάποια αντίδραση εκ μέρους του μητροπολίτου στο Κίεβο Ονουφρίου.

«Η ηγεσία έχει λάβει μια ενδιαφέρουσα θέση, υπογραμμίζει η Philippovich:

»δεν καταδικάζει τέτοιες ενέργειες, παραχωρεί αυτονομία και ανεξαρτησία σε κάθε μία από τις επισκοπές και τις ενορίες και οι ενορίες εξαρτώνται από το επίπεδο συνείδησης του κάθε ιερέα χωριστά.

»Στην ενορία στο χωριό όπου βρίσκομαι τώρα, η συνείδηση είναι τέτοια που λειτουργούν στη σλαβονική, ενώ όλη η βιβλιογραφία στην εκκλησία είναι απολύτως ρωσόφωνη.

»Το μόνο βιβλίο στα ουκρανικά αφορούσε τους κινδύνους που προέρχονται από το Πατριαρχείο Κιέβου και τον Πατριάρχη Φιλάρετο».

«Οι ενορίτες, συνεχίζει η Philippovich θα κάνουν ό,τι τους πει ο ιερέας.

»Όπου οι ενορίτες είναι πιο συνειδητοί από τον ιερέα τους, όλα τελειώνουν με μεταβάσεις και αλλαγές στη δικαιοδοσία – μετακινούνται από το Πατριαρχείο Μόσχας στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας ή δημιουργούν τις δικές τους ανεξάρτητες δομές που υπάγονται στον Οικουμενικό Πατριάρχη». (Βλ. εδώ).

Δυστυχώς η Philippovich δεν παραθέτει κάποιες συγκεκριμένες περιπτώσεις κοινοτήτων ή τους λόγους, για τους οποίους αυτές προτίμησαν να υπαχθούν (;) στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και όχι στην Ορθόδοξη Εκκλησία Ουκρανίας, όμως είναι σαφές ότι αν πράγματι υπάρχουν τέτοιες κοινότητες, τότε η Εκκλησία Κωνσταντινουπόλεως οφείλει να τις στηρίξει και να τις καθοδηγήσει προς τη σωστή κατεύθυνση.

Είναι αφελές να πιστεύουμε ότι ακόμα και με τις σημερινές συνθήκες η πορεία προς τη δημιουργία μιας ενωμένης Ορθοδοξίας θα είναι ακώλυτη.

Παραφράζοντας την λατινική έκφραση θα λέγαμε ότι η οδός προς την ένωση είναι μάλλον per aspera ad… unio, όμως η στάση που θα τηρήσει η κανονική Ορθόδοξη Εκκλησία όχι μόνο στο ζήτημα της γλώσσας αλλά και γενικότερα στον προσδιορισμό της πολιτισμικής ταυτότητας του ουκρανικού λαού θα είναι καταλυτική για το μέλλον της Ορθοδοξίας στην Ουκρανία.

Το ζητούμενο στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι – σε ποιο βαθμό η Εκκλησία Ουκρανίας είναι ικανή, πρώτον, να ξεπεράσει τα δικά της ουκ ολίγα πολιτισμικά συμπλέγματα και, δεύτερον, να πείσει τους πιστούς του Πατριαρχείου Μόσχας στην Ουκρανία να εγκαταλείψουν την άνεση που τους προσφέρει το ιδιόμορφο «πνευματικό ghetto», αυτή η εικονική εκκλησιαστική πραγματικότητα της «αγίας Ρωσίας».

Επί του πιεστηρίου

Αντί για επίλογο ο συντάκτης του παρόντος σχολίου θα ήθελε να πληροφορήσει τους υπομονετικούς αναγνώστες της ΤΡΙΜΠΟΥΝΑΣ ότι, στις 8 Νοεμβρίου τρ.ε. ο Διευθυντής του Πατριαρχείου Μόσχας μητροπολίτης Voskresensk Διονύσιος απέστειλε μια άκρως ενδιαφέρουσα Εγκύκλιο, στην οποία περιλαμβάνονται τα ονόματα 19 αρχιερέων της Εκκλησίας της Ελλάδος, με τους οποίους απαγορεύεται «δια ροπάλου» κάθε είδους επαφή επειδή, όπως γράφει, τόλμησαν να συλλειτουργήσουν με τους Ουκρανούς «σχισματικούς» (Βλ. εδώ στα ρωσικά).

Συγκεκριμένα υποδεικνύουν στους Ρώσους κληρικούς κάθε βαθμίδος και προσκυνητές να αποφεύγουν ως μιάσματα τις μητροπόλεις: Αθηνών, Βεροίας, Άρτης, Τρίκκης, Δημητριάδος, Φωκίδος, Ζακύνθου (φυσικά όχι την Κέρκυρα…), Κίτρους, Ξάνθης, Εδέσσης, Γρεβενών, Μαρωνείας, Φιλίππων, Διδυμοτείχου, Καστορίας, Ελευθερουπόλεως, Θεσσαλιώτιδος, Σταγών και Νέας Κρήνης.

Διερωτάται ο αφελής θιασώτης του γραπτού λόγο: ποια θα είναι η απάντηση όχι μόνο των 19 αλλά και των υπολοίπων ιεραρχών της αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Ελλάδος όπως και άλλων «γλυκομίλητων» προκαθημένων σε αυτόν τον σταλινικής νοοτροπίας «κατάλογο προγραφών» του εκκλησιαστικού βραχίονα του «ρωσικού κόσμου»;