Οι ανατροπές στη Μεσόγειο και η ελληνική υψηλή στρατηγική

Η απόφαση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να αγνοήσει τις αμερικανικές προειδοποιήσεις και να υπογράψει στη Μόσχα την αγορά των S-400, επικυρώνοντας τη συμμαχία των δύο πλευρών, έχει ήδη κρίσιμες επιπτώσεις στην διαμόρφωση ενός νέου γεωπολιτικού σκηνικού στη Μεσόγειο, όπως θα το περιγράψουμε στη συνέχεια.

Η αποφασιστική επιστροφή των ΗΠΑ στις παγκόσμιες εξελίξεις φαίνεται να περνά από το γεωοικονομικό μέτωπο στο γεωπολιτικό, με επίκεντρο τη Μεσόγειο και τη Λατινική Αμερική.

Υπό αυτές τις συνθήκες η «γαλάζια πατρίδα» και οι νέο-οθωμανικές παραισθήσεις του Ερντογάν δεν θα είναι εύκολο να ευδοκιμήσουν.

Ταυτόχρονα, η Ελλάδα ξεδιπλώνει συστηματικά μια υψηλή στρατηγική στην ευρύτερη περιοχή…

Στην ουσία οι ΗΠΑ που δεν ξεχνούν τα προβλήματα που αντιμετώπισαν στη βάση του Ιντσιρλίκ την εποχή του Πολέμου του Κόλπου και του Ιράκ, ξεφορτώνονται προσωρινά έναν πρώην «επιτήδειο ουδέτερο», τον οποίο φορτώνεται η Ρωσία, αν και το διαζύγιο ΗΠΑ-Τουρκίας-ΝΑΤΟ θα συνεχίσει να εκκρεμεί καθώς τίποτε δεν θα τελεσιδικήσει στην εποχή Ερντογάν.

Η ακύρωση των F-35 και η αμερικάνικη ταξιδιωτική οδηγία που εντάσσει την Τουρκία στις χώρες που οι Αμερικανοί μπορεί να απαχθούν ή να βρεθούν όμηροι είναι μόνο η αρχή.

Οι οικονομικές κυρώσεις που θα ακολουθήσουν θα είναι αποσταθεροποιητικές για την τουρκική οικονομία, ενώ είναι μάλλον βέβαιο πως θα αρχίσει συστηματική απομόνωση της Τουρκίας και εντός του ΝΑΤΟ.

Παράλληλα, η αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων από τη Γαλλία και την Ιταλία σε συνδυασμό με άλλες κινήσεις δείχνουν πως ΕΕ και ΗΠΑ επιδιώκουν να μπλοκάρουν κάθε επιρροή του Ερντογάν στα Βαλκάνια, τη Μέση Ανατολή και την Αφρική.

Η μεγάλη επιστροφή των ΗΠΑ στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου -προφανώς εξ αιτίας των ενεργειακών πόρων- δεν καταγράφεται μόνο στο επίπεδο της στήριξης του πολυδιάστατου άξονα Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ, αλλά και σε πολλά άλλα πεδία και μέτωπα, όπως με την παραμονή 1000 Αμερικανών στρατιωτικών στη Συρία και στη συνέχιση της συνεργασίας με τους Κούρδους.

Να σημειώσουμε επίσης, ότι κοινός παρανομαστής των ευρύτερων εξελίξεων στη Μεσόγειο είναι ο έλεγχος της εξουσίας από πολιτικο-στρατιωτικές δυνάμεις που έχουν εχθρική στάση απέναντι στους τζιχαντιστές και τη σαρία, αλλά και στον νέο-οθωμανισμό του Ερντογάν, εξελίξεις που θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι ευνοούν την ελληνική στρατηγική.

ΑΛΓΕΡΙΑ: Η υποχρέωση σε παραίτηση του γηραιού προέδρου της Αλγερίας Αμπντελαζίζ Μπουτεφλίκα που προκάλεσε ο λαϊκός ξεσηκωμός, κυρίως των νέων, κατά της διαφθοράς και με κεντρικό αίτημα την αλλαγή του πολιτικού συστήματος και την εναντίωση στην οιαδήποτε προοπτική επιβολής της Σαρίας, δημιουργεί νέα δεδομένα στη χώρα.

Ο στρατός που εξακολουθεί να έχει το πάνω χέρι φαίνεται να συμμερίζεται τα κάποια από τα αιτήματα των διαδηλωτών που ζητούν πλήρη εκδημοκρατισμό και μοιάζει διατεθειμένος να περιορίσει κάπως τον ρόλο του.

Ο χρόνος θα δείξει. Κανονικά μέσα στο επόμενο 3μηνο θα πρέπει να γίνουν εκλογές.

ΛΙΒΥΗ: Η πολιορκία της Τρίπολης από τον Λιβυκό Εθνικό Στρατό (ΛΕΣ – που ελέγχει την ανατολική Λιβύη) υπό τον στρατάρχη Χαλίφα Χάφταρ, μετά την συντριβή του Ισλαμικού Κράτους στην Βεγγάζη και στην Ντέρνα, θέτοντας υπό τον έλεγχό του τις σημαντικότερες πετρελαιοπηγές της Λιβύης, αποτελεί μείονα εξέλιξη για τη χώρα.

Η Τρίπολη, ως γνωστόν, ελέγχεται από την διεθνώς αναγνωρισμένη Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας πίσω από την οποία κρύβονται οι τζιχαντιστές, ισλαμικές πολιτοφυλακές και διάφοροι πολέμαρχοι που κατευθύνονταν εν πολλοίς από την Τουρκία.

Όμως, τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν πριν πέντε μήνες στη Διεθνή Διάσκεψη για τη Λιβύη στο Παλέρμο, καθώς παρέστη ο Χάφταρ προσκεκλημένος από τον Αιγύπτιο πρόεδρο Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι.

Η παρουσία και μόνο του Χάφταρ οδήγησε τον ο Τούρκο υπουργό Άμυνας Χουλουσί Ακάρ που παρουσίασε χάρτες σύμφωνα με τους οποίους η Ελλάδα κλέβει ΑΟΖ από τη Λιβύη, να φύγει άρον άρον.

Σημειωτέον ότι τον Χάφταρ υποστηρίζει η Μόσχα, και μάλλον προσεγγίζεται από τους Αμερικανούς.

Σημειωτέον ότι o 75χρονος στρατάρχης έπεσε σε δυσμένεια από το καθεστώς Καντάφι στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και αυτοεξορίστηκε στις ΗΠΑ, όπου πήρε την αμερικανική υπηκοότητα.

Μετά από 20 και πλέον χρόνια επέστρεψε το 2011 στη Λιβύη για να συμμετάσχει στον εμφύλιο πόλεμο που έριξε τον Καντάφι.

Ο Χάφταρ είναι αντι-ισλαμιστής και εχθρός της Τουρκίας που σημαίνει ότι πέρα από την Αίγυπτο θα βρει κι άλλους συμμάχους στον αραβικό κόσμο.

Βέβαια, η μάχη της Τρίπολης είναι δύσκολη, γιατί όπως επισημαίνει το Stratfor ο ΛΕΣ έχει αφ΄ ενός δυσκολίες στις γραμμές ανεφοδιασμού λόγω της μεσολάβησης ερήμου από τις βάσεις του, αφ΄ ετέρου η προέλασή του βάλτωσε στο αεροδρόμιο της Τρίπολης, καθώς οι πολιτοφυλακές είναι εμπειροπόλεμες και καλά εξοπλισμένες.

Ο ΛΕΣ μπορεί να καθαρίζει θύλακες αντίστασης με την αεροπορία που διαθέτει, όμως δεν μπορεί να τη χρησιμοποιήσει σε αστικές ζώνες.

ΣΟΥΔΑΝ: Η ανατροπή του διεφθαρμένου δικτάτορα του Σουδάν Αλ Μπασίρ, υποστηρικτή του Ερντογάν και των σχεδίων του, από τον υπουργό Άμυνας Αουάντ Μπιν Αούφ ήταν η εξέλιξη που προκάλεσε η δυσφορία των Σουδανών για την οικονομική κατάσταση της χώρας μετά την ιλιγγιώδη αύξηση της τιμής του ψωμιού και των καυσίμων.

Η «αλλαγή» αυτή αποτελεί μια αυτοάμυνα του συστήματος εξουσίας και μένει να δούμε την εξέλιξη.

Παρενθετικά, να υπενθυμίσουμε ότι μετά από πολύχρονο εμφύλιο πόλεμο, το Νότιο Σουδάν έγινε ανεξάρτητο κράτος το 2011 στερώντας από το Χαρτούμ κρίσιμες πλουτοπαραγωγικές πηγές.

Ο Μπασίρ ακολουθούσε τη γραμμή Ερντογάν – Κατάρ και πρότεινε στη Ρωσία να δημιουργήσει πολεμικό ναύσταθμο, ενώ στη χώρα έχει επιρροή και η Κίνα που επενδύει δισεκ. δολάρια στην περιοχή.

Το Σουδάν έχει αναδυόμενο γεωοικονομικό ενδιαφέρον λόγω του Νείλου και της Ερυθράς Θάλασσας.

ΙΣΡΑΗΛ – ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΙΑΚΟ: Η μεταφορά της αμερικανικής πρεσβείας από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήμ και η πρόσφατη αναγνώριση ως έδαφος του Ισραήλ των υψιπέδων του Γκολάν δείχνουν πως ο Αμερικανός πρόεδρος Ντ. Τραμπ θέτει σε εφαρμογή το σχέδιό του για την επίλυση του Παλαιστινιακού, ειδικά τώρα που ολοκληρώθηκαν και οι εκλογές στο Ισραήλ.

ΜΑΥΡΗ ΘΑΛΑΣΣΑ: Η Ουάσιγκτον φαίνεται πως θέλει να βάλει πόδι στη Μαύρη Θάλασσα.

Ήδη έχουν πραγματοποιηθεί πτήσεις στην περιοχή με στόχο να αμφισβητηθεί πως η Μαύρη Θάλασσα είναι «ρωσική λίμνη».

Εκμεταλλευόμενη τη Συνθήκη του Μοντρέ που προβλέπει την ελεύθερη διέλευση από τα στενά των Δαρδανελίων και του Βοσπόρου προγραμματίζει την αποστολή πολεμικών σκαφών, ενώ έχουν διαρρεύσει σκέψεις για τη δημιουργία ναυστάθμου στη Ρουμανία.

Προ ημερών πραγματοποιήθηκε στο νοτιοδυτικό τμήμα της Μαύρης Θάλασσας άσκηση του ΝΑΤΟ «Sea Shield 2019», με τη συμμετοχή πλοίων και αεροσκαφών από τις ΗΠΑ, τη Βουλγαρία, την Ελλάδα, τον Καναδά, την Ολλανδία, τη Ρουμανία και την Τουρκία, σε συνεργασία με τις Ένοπλες Δυνάμεις της Γεωργίας και της Ουκρανίας.

Η ελληνική υψηλή στρατηγική

Ως υψηλή στρατηγική νοείται μια διπλωματική, πολιτική και οικονομική αλληλουχία μέσων και σκοπών, όπου οι στρατιωτικές δυνατότητες συσχετίζονται με διάφορους πολιτικούς σκοπούς.

Το κράτος εκμεταλλευόμενο τα πλεονεκτήματα που διαθέτει προσπαθεί συγχρόνως να περιορίσει αυτά του αντιπάλου του (Γ-Χ. Τσαούση).

Είναι προφανές ότι η Ελλάδα αναπτύσσει συστηματικά τα τελευταία χρόνια μια υψηλή στρατηγική, η οποία συνίσταται στην ενδυνάμωση των διπλωματικών, οικονομικών και στρατιωτικών σχέσεων με μια σειρά χωρών των Βαλκανίων και της Ανατολικής Μεσογείου.

Οι πολιτικές αυτές εντάσσονται στο δόγμα της πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής του Νίκου Κοτζιά, σκοπός του οποίου είναι η διάνοιξη διαύλων με διαφορετικούς και πολλές φορές αντιμαχόμενους παίχτες, μέσω της επιδίωξης οριακών συνεργασιών σε μεγαλύτερα projects, ήδη αποδίδουν καρπούς που είναι πλέον ιδιαίτερα ορατοί στην Ανατολική Μεσόγειο.

Η Συμφωνία των Πρεσπών αποτέλεσε τον βαλκανικό πυλώνα αυτής της στρατηγικής, ενώ οι άξονες Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ και Ελλάδας-Κύπρου-Αιγύπτου στην Ανατολική Μεσόγειο.

Η θαρραλέα Συμφωνία των Πρεσπών που προσέλαβε διεθνείς διαστάσεις ως μέθοδος επίλυσης διενέξεων, ήδη αποδίδει οφέλη στη χώρα, αφ΄ ενός με τον περιορισμό της τουρκικής επιρροής, αφ΄ετέρου με την ανάδειξη ενός νέου ελληνικού ρόλου στην ευρύτερη περιοχή.

Η αποφασιστικότητα που προσέδωσε στην ελληνική πλευρά αυτή η επιτυχία, ήδη καταγράφεται στις σχέσεις Ελλάδας – Αλβανίας και στην επίλυση του μειονοτικού ζητήματος με όρους ευρωπαϊκού κεκτημένου.

Ο σεβασμός των δικαιωμάτων της ελληνικής μειονότητας αποτελεί κεντρικό κριτήριο για την ενταξιακή πορεία της Αλβανίας στην ΕΕ.

Στην πολιτική αυτή η Ελλάδα έχει στο πλευρό της τη Γερμανία και όχι μόνο.

Η πολυδιάστατη συνεννόηση Ελλάδας-Βουλγαρίας-Ρουμανίας-Σερβίας, η οποία προσέλαβε μια έντονη οικονομική διάσταση κατά την πρόσφατη 7η Τετραμερή Συνάντηση στο Βουκουρέστι, με το όραμα της «συνανάπτυξης» μέσω ενός πολυδιάστατου δακτυλίου διασυνδεσιμότητας ανάμεσα στις τέσσερις αυτές χώρες, αποτελεί έναν οικονομικό άξονα που διευκολύνει την κοινή ανάπτυξη κρίσιμων υποδομών διεθνούς ενδιαφέροντος.

Στο πλαίσιο αυτό έχει αναπτυχθεί παράλληλα ο Σχηματισμός Μάχης HELBROC μεταξύ Ελλάδας-Βουλγαρίας-Ρουμανίας που συνεκπαιδεύει μονάδες ειδικών δυνάμεων με τη συμμετοχή σε ασκήσεις στους τομείς πολιτικής προστασίας και χειρισμού κρίσεων, ενώ προωθείται πλέον και η πλήρης συμμετοχή της Σερβίας.

Η πρόσφατη ένταξη της Ελλάδας στην Πρωτοβουλία 16+1 στην οποία μετέχουν πλέον 17 ευρωπαϊκές χώρες (Βουλγαρία, Αλβανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία, Βόρεια Μακεδονία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία, Σερβία, Ουγγαρία, Κροατία, Μαυροβούνιο, Τσεχία) και η Κίνα ως προέκταση στο μεγάλου εμπορικο-οικονομικού σχεδιασμού «one road, one belt» είναι ενδεικτική του ρόλου που κερδίζει η χώρα.

Το ίδιο ισχύει και η συμμετοχή από το 2018 στην Berlin Process για το Μεταναστευτικό και τα Βαλκάνια.

ΟΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΙ ΠΟΡΟΙ – EastMed – 3ΜΕΡΗ ΣΧΗΜΑΤΑ: Είναι σαφές ότι οι τεράστιοι ενεργειακοί πόροι που έχουν εντοπιστεί στις ΑΟΖ του Ισραήλ, της Κύπρου και της Αιγύπτου και πιθανότατα και της Ελλάδας έχουν προκαλέσει μεγάλη κινητικότητα ισχυρών συμφερόντων στην περιοχή.

Η πρόσφατη συμφωνία Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ για τον αγωγό Eastern Mediterranean Pipeline που έγινε στην Ιερουσαλήμ παρουσία του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Μάικ Πομπέο συνοδεύτηκε από μια κοινή δήλωση των 3+1 με την οποία «συμφώνησαν να αυξήσουν την περιφερειακή συνεργασία, να στηρίξουν την ενεργειακή ανεξαρτησία και ασφάλεια, και να αμυνθούν ενάντια σε εξωτερικές κακές επιρροές στην Ανατολική Μεσόγειο και την ευρύτερη Μέση Ανατολή».

Γύρω από αυτές τις εξελίξεις, Ελλάδα και Κύπρος από κοινού αναπτύσσουν παράλληλα και εμβαθύνουν τις σχέσεις τους με άλλες χώρες της περιοχής στη λογική των 3μερών σχημάτων.

Η παρουσία του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα 2η Τριμερή Σύνοδο Κορυφής Ελλάδας-Κύπρου-Ιορδανίας και του προέδρου της Δημοκρατίας, στην Τριμερή Συνάντηση των Υπουργών Εξωτερικών Ελλάδας-Κύπρου-Λιβάνου είναι ενδεικτικές αυτής της στρατηγικής, καθώς σε αυτές τις συναντήσεις συζητούνται θέματα, όπως το Προσφυγικό, το Κυπριακό, η κατάσταση στη Συρία, και η οικονομική συνεργασία σε τομείς υποδομών.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ: Η διπλωματία των στρατιωτικών ασκήσεων που έχουν προσλάβει τακτικό χαρακτήρα διευρύνουν τόσο τον σταθεροποιητικό ρόλο της Ελλάδας στην Ανατολική Μεσόγειο, όσο και τις αποτρεπτικές της δυνατότητες.

Οι συχνές πολυδιάστατες ασκήσεις Κύπρου-Ισραήλ με τη συμμετοχή της Ελλάδας είναι η πλέον προχωρημένη έκφανση του άξονα που έχουν συμπήξει οι τρεις χώρες.

Να σημειώσουμε εδώ ότι Κύπρος και Γαλλία βρίσκονται σε προχωρημένες συζητήσεις για τη δημιουργία ναυτική βάσης στο Μαρί.

Επίσης, χαρακτηριστική είναι η μεγάλης κλίμακας πολυεθνική άσκηση του «Ηνίοχου», στην οποία συμμετείχε μεγάλος αριθμός αεροπορικών δυνάμεων από τη χώρα μας αλλά και από τις ΗΠΑ (F-35), τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Ιταλία και το Ισραήλ, καθώς και δυνάμεων του Στρατού Ξηράς και του Πολεμικού Ναυτικού.

Ακολούθησε η κοινή διακλαδική άσκηση Ελλάδας-Αιγύπτου-Κύπρου «Μέδουσα 8» στην ευρύτερη περιοχή της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου, την οποία παρακολουθούν παρατηρητές από τη Βουλγαρία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Ιταλία, την Ιορδανία, το Κουβέιτ, το Μαρόκο, το Μπαχρέιν, την Πορτογαλία, τη Ρουμανία, τη Σαουδική Αραβία, τη Σερβία, το Σουδάν και τις ΗΠΑ.

ΤΟ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟ ΜΕΝΕΝΤΕΖ-ΡΟΥΜΠΙΟ: Ο «Νόμος για την εταιρική σχέση ασφάλειας και ενέργειας στην Ανατολική Μεσόγειο» που υπέβαλαν οι δύο Αμερικανοί γερουσιαστές καταγράφει συγκεκριμένα βήματα για την εμβάθυνση των σχέσεων των ΗΠΑ με την Κύπρο και την Ελλάδα, στο πλαίσιο της ανάσχεσης της ρωσικής επιρροής στην ευρύτερη περιοχή και των συμμάχων της.

Έτσι, προβλέπεται η τακτική εκπόνηση έκθεσης για τις παραβιάσεις της ελληνικής κυριαρχίας και του ελληνικού εναέριου χώρου, ενώ ανάλογη έκθεση θα συντάσσεται για τις παραβιάσεις της κυπριακής κυριαρχίας εντός της ΑΟΖ.

Επίσης, έγινε άρση του εμπάργκο πώλησης όπλων προς την Κύπρο.

Ακόμη, προβλέπεται η καθιέρωση υποβολής εκθέσεων από τον Υπουργό Εξωτερικών για την κακόβουλη επιρροή της Ρωσικής Ομοσπονδίας στην Κύπρο, την Ελλάδα και το Ισραήλ.

Ουσιαστικά πρόκειται για την ανάδειξη της Ελλάδας και της Κύπρου σε στρατηγικούς πυλώνες της σταθερότητας και της ανάπτυξης στην ευρύτερη περιοχή.

Προφανώς, και εξυπηρετεί τα αμερικανικά συμφέροντα, προφανώς και πρόκειται για κίνηση αντιστάθμισης της τουρκικής απώλειας, προφανώς συνδέεται και με πωλήσεις όπλων στη χώρα μας και την Κύπρο.

Όμως, εξυπηρετεί την ελληνική και την κυπριακή ασφάλεια έναντι της τουρκικής προκλητικότητας, αλλάζει σταδιακά τους όρους επίλυσης του Κυπριακού και προσθέτει κύρος στην Ελλάδα.

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η εξέλιξη αυτή έχει πολιτικές επιπτώσεις και ενέχει κινδύνους που ξεφεύγουν από τα στενά ζητήματα εθνικής ασφαλείας, αφού μπορεί να εμπλέξει τις χώρες μας στην αμερικανο-ρωσική αντιπαράθεση και κατ΄ επέκταση με το Ιράν και ορισμένες αραβικές χώρες.

Γι΄ αυτό και είναι απαραίτητες οι αντιστίξεις, οι επιφυλάξεις, ο σκεπτικισμός και η ευελιξία.

Σε κάθε περίπτωση η εξέλιξη αυτή σε μια Ελλάδα και Κύπρο που εξέρχονται από την κρίση και βρίσκονται μπροστά σε μεγάλες αναπτυξιακές προκλήσεις, η νέα αμερικανική πολιτική για τις δύο χώρες του ελληνισμού δεν μπορεί παρά να είναι ευπρόσδεκτη.

extrapolation