Η Δημοκρατία και τα θεσμικά της αντίβαρα

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας -αναλύοντας τους κινδύνους και την υποβάθμιση που υφίσταται η αντιπροσωπευτική δημοκρατία εξ αιτίας της ανεξέλεγκτης παγκοσμιοποίησης και της απορρύθμισης, που τα οικονομικά κέντρα προωθούν εν ονόματι της ανάπτυξης, σε βάρος του Κράτους Δικαίου και του Κοινωνικού Κράτους- αναφέρεται στην ανάλυση του Karl Popper σύμφωνα με την οποία το κρίσιμο ερώτημα δεν είναι: «απλώς ποιος πρέπει να κυβερνά […] ως ο καταλληλότερος αλλά, πρωτίστως πως πρέπει να οργανωθούν οι πολιτικοί θεσμοί […] ώστε να εμποδίζεται μια κακή ή μη ικανή κυβέρνηση ή μια πλειοψηφική –πολιτικά κυρίαρχη άποψη- να προκαλέσει “μεγάλο κακό” στην Πολιτεία.» («ΕΝΑΣ ΕΧΘΡΟΣ ΤΗΣ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΤΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ», Π. Παυλόπουλος, εκδόσεις Gutenberg).

Η καθιέρωση θεσμικών αντίβαρων -τα θα οποία εγγυώνται την αποτροπή αυτών των κινδύνων- είναι αναγκαία και καθοριστικής σημασίας για την λειτουργία της Πολιτείας. Οι προβλεπόμενες, από το σύνταγμα του 1975, εξουσίες του Π.τ.Δ. –σε συνδυασμό με το κύρος και την σχετική συναίνεση που εξασφάλιζε η διαδικασία εκλογής- εντάσσονταν σε αυτήν την αναγκαιότητα, δίχως να δημιουργούν ένα εν δυνάμει επικίνδυνο δίπολο εξουσίας που θα προέκυπτε μετά βεβαιότητας αν η εκλογή του Π.τ.Δ. γινόταν από τον λαό. Έτσι, τόσο η παρουσία του Καραμανλή στην Προεδρεία όσο και οι αρμοδιότητες που του εξασφάλιζε το Σύνταγμα, υπήρξαν καθοριστικοί παράγοντες στην αποτροπή περιπετειών που θα προκαλούσε η προσπάθεια του «επαναστατικού» ΠΑ.ΣΟ.Κ. να αλλάξει τον προσανατολισμό και τις συμμαχίες της χώρας.

Βεβαίως η πασοκοποίηση της πολιτικής και της κοινωνίας αφ’ ενός αποστέρησε τον θεσμό της Προεδρίας από τις -συνταγματικά θεσπισμένες- εξισορροπητικές εξουσίες του, αλλά και ευτέλισε την διαδικασία επιλογής με την ακραία αντισυνταγματική εκλογή του Π.τ.Δ. το 1985 με τα «ομοιόμορφα» χρωματιστά ψηφοδέλτια.

Εννοείται ότι η συναίνεση ήταν επίσης εντελώς έξω από την αυταρχική και αλαζονική νοοτροπία της «Αλλαγής». Ο Κώστας Καραμανλής και η Ν.Δ.. προωθώντας την συναίνεση έδωσαν πάλι αυξημένο κύρος στο θεσμό.

Δεν είναι όμως μόνο οι αρμοδιότητες και η συναίνεση στην εκλογή που δίνουν κύρος στο θεσμό αλλά και τα πρόσωπα. Ο Π.τ.Δ. το 2009 θα μπορούσε να παίξει ουσιαστικό ρόλο, αποτρέποντας την τυχοδιωκτική και αντεθνική πολιτική της κυβέρνησης Παπανδρέου η οποία -μετατρέποντας ένα 20ετές πρόβλημα χρέους και υψηλού ελλείμματος σε αδυναμία δανεισμού- οδήγησε την χώρα στη χρεωκοπία. Αντίθετα ο σημερινός Π.τ.Δ. έπαιξε καθοριστικό ρόλο, το καλοκαίρι του 2015, στην αποτροπή της εξόδου της χώρας από την Ε.Ε. ξεκαθαρίζοντας ότι «δεν θα γινόταν Πρόεδρος της δραχμής».

Το 1981 και το 2015 οι Π.τ.Δ. απέτρεψαν την πρόκληση «μεγάλου κακού» στην Πολιτεία αποτελώντας χαρακτηριστικό παράδειγμα της αναγκαιότητας των θεσμικών αντίβαρων στην λειτουργία της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας.