Η Ρωσική Εκκλησία «παριστάνοντας το θύμα» – Έχουν «ξεφύγει» και μιλάνε για… «μυστικιστική διάσταση»

Παριστάνοντας το θύμα*

Madame Sosostris**, famous clairvoyante,
Had a bad cold, nevertheless
Is known to be the wisest woman in Europe,
With a wicked pack of cards.

T.S. Elliot, Wasteland, The burial of the dead.

Στην αντίθεση μεταξύ της Εκκλησίας της Ρωσίας και του Οικουμενικού Πατριαρχείου ένα είναι, αλλά με πλείστες όσες αποχρώσεις, το επιχείρημα που άρχισε να χρησιμοποιεί κατά κόρον ευθύς εξ αρχής το Πατριαρχείο Μόσχας, συγκεκριμένα ο αυτοπροσδιορισμός του ως θύματος μιας παγκόσμιας συνωμοσίας, η οποία αποσκοπεί, βεβαίως με την βοήθεια του Οικουμενικού Πατριάρχου, να καταστρέψει αυτό το «νησί ελευθερίας», όπως χαρακτήρισε ο Ρώσος προκαθήμενος την Εκκλησία του.

Στην ομιλία στην ημερίδα αφιερωμένη στα εκκλησιαστικά ΜΜΕ ο αγιώτατος Πατριάρχης Μόσχας, αναφερόμενος στην πρωτοβουλία που ανέλαβε οφειλετικώς το Οικουμενικό Πατριαρχείο για την επίλυση του ουκρανικού εκκλησιαστικού σχίσματος ότι, «εδώ παίζονται πολλά, και η προσπάθεια διάλυσης της ενότητας της εκκλησίας μας έχει μια παγκόσμια διάσταση, διότι δεν πρόκειται απλά για μια δικαιοδοσιακή αντιπαράθεση, αλλά για έναν αγώνα που στοχεύει στην καταστροφή της μοναδικής ισχυρής ορθόδοξης δύναμης στον κόσμο.

»Και είναι έτσι, εφόσον μιλάμε για 150 εκατομμύρια (πιστών). (…) Χωρίς αμφιβολία κάποιος έπρεπε να καταφέρει ένα χτύπημα σε αυτό το νησί της ελευθερίας.

»Γιατί ονομάζω την ορθοδοξία νησί της ελευθερίας; Διότι εμείς είμαστε ελεύθεροι από την παγκόσμια πλύση εγκεφάλου και την επικυριαρχία ξένων για μας ιδεών».

«Έτσι», σύμφωνα με την άποψη του προκαθημένου της Ρωσικής Εκκλησίας, «η τραγωδία της Ουκρανίας ξεφεύγει από τα όρια της πολιτικής και αποκτά μια μυστικιστική διάσταση» (Βλ. εδώ στα ρωσικά).

Στην προσπάθειά μας να ερμηνεύσουμε αυτό το μέρος της ομιλίας του πατριάρχη Μόσχας, και παρ᾽ όλη την καλή μας θέληση, δεν μπορέσαμε να παραβλέψουμε τα εξής σημεία.

Πρώτα από όλα, ο χαρακτηρισμός «νησί της ελευθερίας», με τον οποίον ο πατριάρχης Κύριλλος αναφέρεται στην Εκκλησία της Ρωσίας (ασχέτως αν στο πρόσφατο κομμουνιστικό παρελθόν ως «νησί της ελευθερίας» χαρακτηριζόταν η Κούβα του Φιντέλ), τοποθετεί το Πατριαρχείο Μόσχας σε μια ιδιαίτερη ως προς τις υπόλοιπες Ορθόδοξες Εκκλησίες θέση, εφόσον υπονοεί ότι η Ρωσία αποτελεί την μοναδική δύναμη αντίστασης σε αυτά που επιβάλλει η παγκοσμιοποίηση, ανεξάρτητα από το αν πιστεύουν το ίδιο και οι υπόλοιπες Εκκλησίες.

Με τον συμβολισμό, λοιπόν, του «νησιού» τονίζεται για μια εισέτι φορά η ψευδαίσθηση του μοναδικού και συνάμα ηγετικού ρόλου του Πατριαρχείου Μόσχας στην ορθόδοξη οικουμένη, εφόσον από αυτό το «νησί» θα σαλπάρουν τα ορθόδοξα πλοία που θα σώσουν την δοκιμαζόμενη από τις επιθέσεις της «κακιάς Δύσης» Ορθοδοξία.

Και για να γίνει αυτή η χίμαιρα περισσότερο πειστική, χρησιμοποιείται η ανιαρή και παραδοσιακή πλέον αναφορά στην «στρατιά» των 150 εκατομμυρίων Ρώσων ορθοδόξων.

Όμως, φίλτατε αναγνώστη, αν λάβουμε υπόψη μας ότι ο πληθυσμός της Ρωσικής Ομοσπονδίας ανέρχεται στα 144,5 εκατομμύρια και ότι από αυτά το 4% είναι μουσουλμάνοι, το 0,12% (περίπου 180.000) είναι Εβραίοι, ενώ 1% (περίπου 1.000.000) είναι οι Βουδιστές, δικαίως θα αναρωτηθείς: τι βαθμολογία είχε στην αριθμητική στο σχολείο ο Πατριάρχης Κύριλλος;

Με αυτά λοιπόν τα ερασιτεχνικά επικοινωνιακά τεχνάσματα διαμορφώνεται μια νέα εικόνα του Πατριαρχείου Μόσχας, η οποία για πρώτη φορά περιλαμβάνει με τόση σαφήνεια και το στοιχείο του «θύματος».

Αυτό το είχαμε παρατηρήσει και στην πορεία επίλυσης του εσθονικού προβλήματος, αυτό τονίζεται και σήμερα αναφορικά προς την Ουκρανία με εντονότερα όμως χρώματα.

Τα οφέλη αυτής της… «αυτό-θυματοποίησης» είναι πολλά, ιδιαίτερα όταν απευθύνεσαι σε μια κοινή γνώμη, την οποία τα κρατικά ΜΜΕ είτε «βομβαρδίζουν» καθημερινά με τις σχεδόν θεόσταλτες ιδιαιτερότητες της ρωσικής ορθοδοξίας, είτε αποκαλύπτουν ύπουλα σχέδια (χαρακτηρισμό που πρόσφατα χρησιμοποίησε ο μουσικολογιώτατος πρόεδρος του Τμήματος Εξωτερικών Σχέσεων μητροπολίτης Ιλαρίωνας) και συνωμοσίες του Οικουμενικού Πατριάρχη, σκοπός των οποίων δεν είναι άλλος από την καταστροφή αυτής της περιβαλλόμενης από μύριους εχθρούς… «μυστηριώδους νήσου***»!

Προβάλλοντας λοιπόν την Εκκλησία της Ρωσίας ως ένα (κατά φαντασία) θύμα βαλλόμενο πανταχόθεν, αποσπούμε την προσοχή του, ως επί το πλείστον, εκκλησιαστικά αδρανούς ποιμνίου μας από τις πραγματικές αιτίες της κρίσης, οι οποίες δεν προέρχονται μόνο από την πείσμονα αδιαλλαξία της Εκκλησίας της Ρωσίας να απαλλαγεί από τις γεωπολιτικές συνιστώσες ενός αμιγώς εκκλησιαστικού προβλήματος, αλλά και από την ανικανότητα του εκλεγμένου καθ’ υπόδειξη της Μόσχας μητροπολίτη Κιέβου Ονούφριου να αποδείξει, επιτέλους, ότι αυτή η «Πατριαρχείου Μόσχας» απόφυση στην ονομασία της υπ’ αυτόν Εκκλησίας δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια τυπική, συγκυριακή υποχρέωση, από την οποία δεν μπορεί να απαλλαγεί για ευνόητους λόγους.

Αντ’ αυτού, αντί δηλαδή να διατηρήσει μια ισορροπία μεταξύ των «ουκρανόφιλων» και «ρωσόφιλων» μελών της Εκκλησίας του, ο μητροπολίτης Κιέβου προσανατολίστηκε αποκλειστικά στους δεύτερους με καθαρά και «εξ ανατολών» υπαγορευόμενα πολιτικά κίνητρα (συνδυασμένα και με εγχώρια οικονομικά, όπως είπαν κάποιες «κακές γλώσσες») και απομόνωσε τους πρώτους από την ηγεσία της Εκκλησίας, απομακρύνοντας, μεταξύ πολλών άλλων, των εκπρόσωπο τύπου της Εκκλησίας του Πατριαρχείου Μόσχας π. Γεώργιο Κοβαλένκο και τον πρώην πρόεδρο του Τμήματος Εξωτερικών Σχέσεων αρχιμανδρίτη Κύριλλο Γκοβορούν.

Και οι δυο, δηλαδή ο π. Γεώργιος και ο π. Κύριλλος, αποτελούσαν τον παράγοντα εκείνο, ο οποίος όχι μόνο συνέδεε την Εκκλησία με την νέα ουκρανική πολιτική πραγματικότητα, αλλά ταυτόχρονα προέβαλαν και την εικόνα μιας Εκκλησίας, η οποία λαμβάνει σοβαρά υπόψη τις απαιτήσεις αυτής της νέας πραγματικότητας.

Βεβαίως ο μητροπολίτης Ονούφριος, όπως και ο προκαθήμενός του Πατριάρχης Κύριλλος, δεν μπόρεσε να αντέξει στον πειρασμό των «ερωτικών περιπτύξεων» με την εξουσία και συγκεκριμένα με το κόμμα του έκπτωτου προέδρου Γιανουκόβιτς, οδηγώντας την Εκκλησία σε ένα αδιέξοδο με ζοφερές προοπτικές διεξόδου.

Ας τονίσουμε σε αυτό το σημείο ότι, δεν έχει τόση σημασία ποια είναι η γνώμη μας για τον α΄ ή β΄ πολιτικό, όσο έχει σημασία να κατανοήσουμε ότι ένας θεσμός όπως η Εκκλησία οφείλει εξ ορισμού να αποφεύγει την ταύτισή της με τον εκάστοτε «καίσαρα», διότι… sic transit gloria mundi.

Αυτό που δεν θέλει ή, πιθανώς, φοβάται να συνειδητοποιήσει ο μητροπολίτης Ονούφριος είναι ότι, η εμφάνιση του Πατριάρχη Κύριλλου δίπλα στον πρόεδρο της Ρωσίας Β. Πούτιν στην άδεια σκηνή του Παγκόσμιου Συνέδριου των Απόδημων Ρώσων και οι κεκαλυμμένες απειλές που εκτόξευαν εναλλάξ εναντίον του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ζημιώνει μόνο την Εκκλησία, εφόσον καθιστά εμφανέστερη την αντιμετώπιση της Εκκλησίας της Ρωσίας ως θύματος, το οποίο προσβλέπει με λαχτάρα στα «σοβαρά επακόλουθα» που υποσχέθηκε ο «καίσαρας» στους «κακούς» που τόλμησαν να πειράξουν τον protégé του.

Όπως σχολίασε εμπιστευτικά στον γράφοντα ένας εκ των αποδήμων συνέδρων: «Είδαμε την εικόνα ενός πατριάρχη που ήταν σαν να διακήρυττε urbi et orbi, ‘καθίστε καλά, γιατί θα φωνάξω τον μπαμπά μου να σας μαλώσει’. Κρίμα…».

* Ο τίτλος του σημερινού πονήματος είναι μετάφραση από την ομώνυμη ρωσική μαύρη κωμωδία του 2006 «Изображая жертву» (Izobrazhaya Zhertvu). Ο ήρωας της ταινίας απασχολείται την αστυνομία ως… θύμα στις αναπαραστάσεις εγκλημάτων. Στο τέλος ο ήρωας δολοφονεί όλη την οικογένειά του.

**Η Madam Sosostris του Eliot αναφέρεται σε έναν από τους ήρωες του μυθιστορήματος του Aldous Huxley Crome Yellow. Sesostris είναι το ψευδώνυμο που χρησιμοποιεί ο Mr. Scogan όταν παριστάνει την μάντισσα σε ένα πανηγύρι. Μεταμφιεσμένος σε γυναίκα δίνει ασαφείς και ζοφερές προβλέψεις, όπως π.χ. έναν πόλεμο. Η Sesostris του Huxley αγγίζει αρκετά από τα βασικά θέματα του The Waste Land — πόλεμο, σεξ, απαισιοδοξία για το μέλλον κ.α.

*** Παρμένο από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Jules Verne L’Île mystérieuse.